دکتر نفیسه حسینی یکتا در گفت‌وگو با ایسنا، با اشاره به تعابیر متعدد از واژه "طب اسلامی"، اظهار کرد: عبارت «طب اسلامی» توسط افراد مختلف به مفاهیم گوناگونی استفاده می‌شود. منظور گروهی همان طب ایرانی است که با گذر از تمدن اسلامی به شکوفایی خود رسیده است. طب، قبل از اسلام نیز وجود داشته و در دوران تمدن اسلامی با انواری که از آموزه‌های اسلامی دریافت کرده، به شکوفایی رسیده است.
حسینی یکتا، با بیان اینکه اگر به روایات به عنوان دریچه‌ای به جهان دانش نگاه کنیم که با طی مسیر دقیق و صحیح باعث جهشی علمی و خدمت به مردم می‌شود، بیان کرد: آنچه امروز به نام طب اسلامی در جامعه ما رواج پیدا کرده، متاسفانه استنباط‌های شخصی از روایات توسط برخی افرادی است که حداقل‌های دانش شناخت از بدن را ندارند، اما با ادعای "درمان بر اساس روایات" به بیماران روش‌های درمانی توصیه می‌کنند.
وی افزود: از نظر برخی بزرگان، همه آنچه که در مکاتب مختلف درمانی وجود دارد اگر از فیلتر اسلام عبور کند و با احکام آن تعارض نداشته باشد می‌تواند با عبارت طب اسلامی تعریف شود. اگر گزاره‌ای در طب ایرانی وجود دارد در صورتی که طبق احکام اسلام مجوز داشته باشد، اسلامی است.
برای مثال اگر دارویی باشد که طبق احکام شرع برای مصرف آن حرمت وجود داشته باشد (حرام باشد) باز هم طبق موازین شرع با آن برخورد می‌شود، بر اساس نظر این بزرگان روش‌های تشخیصی و درمانی در طب کلاسیک نیز می‌تواند اسلامی یا غیراسلامی باشد، اگر طبق موازین شرع این روش‌هاحلال باشد، اسلامی است و در غیر این صورت غیراسلامی شمرده می‌شود. در مورد سایر مکاتب درمانی نیز همین‌طور است؛ یعنی موازین اسلامی به عنوان سنگ محک و فیلتر مدنظر قرار داده می‌شود و همه چیز را با آن می‌سنجند.
حسینی یکتا با اشاره به برخی تعابیر نادرست از طب اسلامی، تصریح کرد: تعریف دیگری از طب اسلامی در چند سال اخیر مطرح شده که آن را به عنوان یک مکتب درمانی جدا از طب سنتی و طب مدرن معرفی می‌کند و مبنای تشخیص و درمان را فقط روایات می‌دانند. این جریان ادعا می‌کند که می‌تواند تشخیص و درمان همه بیماری‌ها شامل بیماری‌های صعب‌العلاج، اورژانسی و ... را تنها با تکیه بر روایات انجام دهد و یک نظام کامل سلامت را در بر می‌گیرد.
وی تاکید کرد: در دین مبین اسلام آموزه‌های ارزشمندی در تمامی حوزه‌ها از جمله طب وجود دارد، حتی برخی احادیث با نام احادیث طبی شناخته می‌شوند. بررسی دقیق احادیث نشان می‌دهد که پیامبر اسلام و اهل بیت نه تنها از دانش پزشکی که از همه علوم از طریق الهام و وحی برخوردار بودند، اما فلسفه دین ورود به حرفه پزشکی نبوده است.
از این رو در روایات اسلامی علم به دانش دین‌ها و بدن‌ها تقسیم می‌شود. حضرت رسول (ص) روایتی دارند که می‌فرمایند دانش چهارگونه است: فقه برای دین‌ها، طب برای بدن‌ها، نحو برای زبان‌ها و نجوم برای شناخت زمان‌ها.
رییس انجمن علمی طب ایرانی ادامه داد: امام صادق (ع) نیز در تحف العقول می‌فرمایند که مردم هر شهری به سه گروه دین‌شناس دانای پرهیزگار، حاکم نیکوکاری که مردم از او اطاعت کنند و طبیب آگاه و مورد اعتماد نیاز دارند؛ بنابراین اهل بیت (ع) به عنوان حرفه وارد مسائل پزشکی نشدند. جدا کردن فقه از طب، حرفه فقیهان از کار طبیبان و جدا کردن علم بدن از علم دین، شاهد جدا بودن حوزه دین و طب است.
استفاده بی‌پروا از روایات طبی می‌تواند مشکل‌ساز باشد
حسینی یکتا با بیان اینکه ورود پیشوایان دین در مسائل پزشکی مانند ورود آنها به سایر علوم به صورت موردی یا کرامت و اعجاز بوده است، افزود: ورود آنها به این امر به عنوان یک حرفه نبوده است و مردم در حضور معصومین (ع) به پزشکان مراجعه می‌کردند.
ما احادیث طبی داریم که هر یک می‌تواند به عنوان دُری گرانبها مورد بهره قرار گیرند. دسته اول این احادیث مربوط به اعجاز پیشوایان دین است، دسته دوم در خصوص پیشگیری است که اغلب منطبق با موازین علمی هستند و اگر ضعیف‌السند هم باشند رواج آنها خطری ایجاد نمی‌کند. دسته سوم نیز در مورد درمان هستند؛ این گروه از احادیث بدون ارزیابی کامل نباید به عنوان گزاره‌های محکم مورد استفاده قرار گیرد.
رییس انجمن علمی طب ایرانی همچنین بیان کرد: روایاتی وجود دارد که داروهایی خاص را برای بیماری‌های خاص تجویز می‌کنند. این موارد را نمی‌توان به صرف شک داشتن به سند این روایات نادیده گرفت و جامعه را از آن بی‌بهره کرد، اما از سوی دیگر برای تعمیم آن در جامعه نگرانی وجود دارد.
حضرت آیت‌الله ری‌شهری در مقدمه کتاب دانش‌نامه احادیث پزشکی مخاطب اصلی بخش روایات درمانی کتاب را پژوهشگران علوم پزشکی معرفی کرده‌اند تا روی آنها تحقیق کنند؛ به همین دلیل باید احادیث مربوط به درمان را مورد ارزیابی و تحقیق قرار داد؛ چرا که با ملاحظاتی که شیخ صدوق در کتاب الاعتقادات در خصوص احادیث طبی بیان کرده‌اند استفاده بی‌پروا از روایات طبی در حوزه درمان می‌تواند مشکلات زیادی در سلامت جامعه ایجاد کند.
وی ادامه داد: به عنوان مثال آپاندیسیت نیاز به جراحی اورژانسی دارد و التهاب آن می‌تواند منجر به مرگ بیمار شود.هم اکنون کتاب هایی به نام "نسخه‌های پیشگیری و درمان اهل بیت (ع) " وجود دارد که درباره کتاب "الدراسه فی الطب الرسول المصطفی" نوشته شده و در دسترس عموم مردم قرار دارد. در صفحه ۱۶۴ جلد پنجم این کتاب به موضوع درمان آپاندیس اشاره شده است.
در این صفحه آمده است که «نظر بنده این است که دبیله همان آپاندیس است. آپاندیس ورم و التهابی است که درون شخص است و منفجر می‌شود و صاحبش را می‌کشد.»
رییس انجمن علمی طب ایرانی با اشاره به طرح روایتی از رسول اکرم (ص) درباره درمان نوعی بیماری به نام دبیله، تصریح کرد: در این کتاب به نقل از پیامبر اکرم (ص) آمده است که " اگر کسی سداب (نوعی گیاه) بخورد و بخوابد از دبیله ایمن خواهد بود".
جدای از بررسی مستند بودن این روایت، باید این نکته را در نظر گرفت که اگر بیماری به این افراد مراجعه کند چگونه بر اساس روایات آپاندیسیت را تشخیص می‌دهند؟ با کدام معیارها دبیله را با آپاندیسیت یکی دانستند؟ فرض می‌کنیم که دبیله همان آپاندیسیت باشد، با کدام کار آزمایشگاهی بالینی مطمئن شدند که این روش درمانی اثر می‌کند؟ اگر درمان اثر نکرد و بیمار از این بیماری جان سالم به در نبرد چه پاسخی دارند؟
حسینی یکتا به گفت‌وگوی یکی از موافقان این نوع از طب اسلامی با هفته نامه ۹ دی اشاره کرد و افزود: ایشان در آن مصاحبه می‌گویند باید به این روش درمانی اعتقاد داشت تا اثر کند، یعنی اگر کسی از داروهایی که به نام ائمه اطهار است مانند داروی امام صادق (ع) و داروی حضرت زهرا (س)، اثر درمانی نگیرد، مشکل روش درمان نیست بلکه عدم اعتقاد بیمار است!
وی معتقد است که این رویکرد می‌تواند باعث ضعف اعتقادات مذهبی جامعه شود و تصریح کرد: اگر روش‌های درمانی موجود در روایات با کارآزمایی‌های دقیق مورد آزمایش قرارگیرد و روش‌های درمانی دقیق و صحیح از آنها استخراج شود، می‌تواند جهشی علمی بر پایه روایات متقن طبی ایجاد کند.
این موضوع نیاز به همکاری علما، بزرگان حوزه‌های علمیه و اندیشمندان دانشگاهی دارد. این تحقیقات حاصل بیش از دو سال تحقیق و پژوهش کارگروه نظام سلامت در اسلام است که با درک محضر مراجع عظام و بزرگان حوزه و دانشگاه با هدف تبیین این مفهوم، جریان شناسی و آسیب شناسی آن انجام گرفت. در حال حاضر زمینه‌سازی برای مطالعات بین‌رشته‌ای و کسب دانش از رهنمودهای ائمه اطهار (ع) در حوزه طب به مراحل خوبی رسیده است.
- 9
- 5
