حمله مشکوک به گورستان تاریخی

گورستان آتش گرفته، مردم محلي و چند نفر از نيروهاي منطقه آتش‌سوزي را مهار کردند اما تازه پس از خاموش‌شدن آتش بود که پرده از فاجعه اصلي برداشته شد. سنگ‌هاي تاريخي گورستان بازهم مورد هجوم افراد ناشناس قرار گرفت و شکسته شد. اين اولين‌بار نيست که اين گورستان مورد هجوم و تخريب برخي افراد قرار مي‌گيرد. مسئولان مي‌گويند آتش‌سوزي و شکسته‌شدن سنگ‌هاي اين گورستان اعجاب‌انگيز به دست افراد ناآگاه صورت گرفته اما به نظر مي‌رسد نبود امکانات حفاظتي، يکي از اصلي‌ترين دلايل آسيب ديدن اين مکان تاريخي است.

حالا پس از گذشت دو روز از يورش به گورستان باستاني خالد نبي در شرق گلستان، مديرکل ميراث‌فرهنگي، صنايع‌دستي و گرشگري استان گلستان از عمدي‌نبودن آتش‌سوزي در اين گورستان خبر داده است. او حتي شکسته‌شدن سنگ‌ها را هم تکذيب کرده و گفته آسيب به سنگ‌قبرها براي مدت‌ها پيش است و به روزهاي اخير برنمي‌گردد.

گفته مي‌شود يکي از دلايل حمله‌هاي متعدد به اين گورستان تاريخي به خاطر استفاده از سنگ‌قبرهاي خاص آن که به اشکالي از آلت تناسلي انسان طراحي شده، صورت گرفته است؛ موضعي که معاون ميراث فرهنگي گلستان آن را مباحث اعتقادي ناميده که به‌دليل ناآگاهي از تاريخ و فرهنگ صورت می‌گیرد.

ضد‌و‌‌نقيض‌هاي تخريب گورستان

امان‌محمد حميدزاده، رئيس هيأت امناي مجموعه زيارتي و گردشگري خالد نبي(ع) کلاله با صراحت مي‌گويد: آسيب‌هايي که در روزهاي اخير به اين گورستان وارد شده توسط افراد ناشناس صورت گرفته است. آن‌طور که او به ايرنا مي‌گويد: اين اقدام احتمالا به وسيله فرد يا افرادي ناآگاه که با توسعه همه‌جانبه مجموعه زيارتي و گردشگري خالد نبي، به‌ويژه توسعه و رونق اقتصادي اهالي روستاهاي همجوار با زيارتگاه، منافع و سودهاي خود را از دست داده‌اند، انجام شده است.

حميدزاده در ادامه تشريح کرده که عاملان اين اقدام علاوه بر ايجاد حريق در محوطه گورستان منحصربه‌فرد و اعجاب‌برانگيز باستاني، اقدام به تخريب و شکستن سه سنگ‌مزار استوانه‌اي چليپا که از اهميت تاريخي و مطالعاتي ويژه‌اي برخوردار هستند، کرده‌اند و يک سنگ‌مزار ديگر را نيز از دل خاک بيرون کشيده و رها کرده‌اند. او با جزئيات تمامي اقدامات اين افراد ناشناس را تشريح کرده است.

اين درحالي است که در کمتر از ۲۴ ساعت مديرکل ميراث‌فرهنگي، صنايع‌دستي و گرشگري استان گلستان موضوع را به کلي تکذيب و از عمدي‌نبودن آتش‌سوزي گورستان خالد نبي خبر داده است. ابراهيم کريمي در اظهارنظر عجيبی پس از حاشيه‌هاي به وجود آمده درپي تخريب اين گورستان معتقد است که آتش‌سوزي بر اثر سهل‌انگاري گردشگران صورت گرفته است: اين آتش‌سوزي مانند بسياري از آتش‌سوزي‌هاي فضاي باز بر اثر بي‌توجهي گردشگران ايجاد شد و گردشگراني که به اين نقطه رفته بودند، بر اثر بي‌توجهي آتش را خاموش نکردند و اين آتش شعله‌ور شد.

او درباره تخريب سنگ‌ها هم مي‌گويد: بررسي‌هاي اوليه بيانگر اين است که سنگي به‌واسطه اين آتش‌سوزي شکسته نشده يا کسي به‌قصد اين سنگ‌ها را نشکسته است، چندين سنگ قبر در اين گورستان شکسته‌ شده يا ترک دارد که مربوط به قبل بوده و آتش‌سوزي آنها را بيشتر نمايان کرده است.

محوطه تاريخي بدون محافظت

آبان‌ سال گذشته بود که پس از برسي‌هاي فراوان روي پيشينه تاريخي اين گورستان در فهرست آثار ملي ثبت شد.ثبت در آثار ملي هم اما نتوانست محوطه تاریخي خالد نبي را از گزند تخريب نجات دهد. سنگ‌هاي استوانه‌اي بلندي که به باور کارشناسان، قدمتشان به دوران پارينه‌سنگي برمي‌گردد، در سال‌هاي اخير بارها مورد هجوم قرار گرفت و حالا از آن همه تنها چند مزار باقي مانده که سنگ‌هاي آن را هر از چند‌گاهي افراد ناشناس تخريب مي‌کنند.

حميدزاده، رئيس هیأت امناي اين محوطه تاریخي با بيان اينکه چندي پيش با تلاش اداره کل ميراث فرهنگي و گردشگري استان گلستان محوطه گورستان باستاني خالد نبي محصور و فنس‌کشي شده است، مي‌گويد: براي حفظ و حراست از اين آثار ارزشمند باستاني و تاريخي، گماردن نگهبان ثابت، تجهيز محوطه به دوربين مداربسته و ساير امکانات ايمني ضروري به نظر مي‌رسد. ابراهيم کريمي، مديرکل ميراث فرهنگي استان گلستان اما درباره حفاظت از اين گورستان تاريخي مي‌گويد که براي داشتن اين امکانات بايد اين محوطه سايت موزه شود.

کريمي با بيان اينکه اداره‌کل ميراث‌فرهنگي، صنايع‌دستي و گردشگري استان گلستان از حدود دو سال قبل محوطه اين گورستان را فنس‌کشي کرد، گفت: براي تبديل گورستان به موزه باز و استقرار نيروهاي حفاظتي اقداماتي صورت گرفت ولي مجوز تبديل به موزه به‌دليل مشکل مالکيتي صادر نشد و استقرار نيروي حفاظتي نيز مورد موافقت دستگاه‌هاي مربوطه قرار نگرفت و نهايتا مقرر شد که حفاظت و مراقبت طي تفاهمنامه‌اي به دهياري روستاي گچي‌سو واگذار شود که اين امر نيز نيازمند موافقت دستگاه‌هاي نظارتي است که به محض موافقت اقدام خواهد شد.

جاويد ايمانيان، معاون ميراث فرهنگي استان گلستان هم درباره علت حمله به اين گورستان تاريخي به شهروند گفت: اين محوطه پيشينه تاريخي دارد و شکستن سنگ‌هايش بارها در سال‌هاي گذشته اتفاق افتاده است. به نظر من دو دليل دارد: يکي به‌دليل بي‌اطلاعي از ارزش تاريخي و فرهنگي اين محوطه و دوم به‌دليل مباحث اعتقادي که بازهم به‌دليل ناآگاهي از تاريخ و فرهنگ به تخريب محوطه‌هاي تاريخي مي‌انجامد.

گورستان خالد نبی، گنجينه تاريخي

داستان‌هاي زيادي درباره اين گورستان وجود دارد. گورستاني که ترکمن‌هاي داخل و خارج از ايران احترام زيادي براي آن قائلند. گفته مي‌شود هرساله افزون بر ‌صد هزار زائر و گردشگر از مناطق مختلف کشور، گلستان و استان‌هاي مجاور و چند گروه از جهانگردان خارجي به مجموعه زيارتي و گردشگري خالدنبي(ع)، گورستان باستاني، مناظر و چشم‌اندازهاي طبيعي منطقه سفر مي‌کنند.

فاصله زماني بين ظهور خالدنبي(ع) و ولادت خاتم‌الانبيا، ۴۰ سال است، به عبارت ديگر خالدبن‌سنان(ع) ۴۰ سال پيش از ولادت خاتم‌الانبيا به ظهور مي‌رسد. نزديکي و پايين‌تر از بقعه خالد نبي، بقعه‌هاي عالم‌بابا و چوپان‌عطا و دره‌اي به نام پنج‌شير و همچنين چشمه خضر قرار دارند. طبق روايات رايج بين اهالي، عالم‌بابا پدرهمسر خالد نبي و چوپان‌عطا، شبان خالد نبي يا يکي از اولياي گمنام يا يکي از همراهان وي بوده است که همگي آنها مورد توجه و احترام ترکمن‌ها هستند.

در قسمت شرق بقعه چوپان‌عطا و پيوسته به آن و روي يک رشته تپه ماهورهاي خاکي که ارتفاع آنها به مراتب کمتر از ارتفاع محل مرقد خالد نبي است، گورستان عظيمي ديده مي‌شود که در آن سنگ‌مزارهاي استوانه‌اي تا ارتفاع حداکثر دو متر ديده مي‌شود. مجموعه گورستان و زيارتگاه خالد نبي در يک منطقه کوهستاني و در فاصله ۹۰ کيلومتري شمال شرق شهرستان گنبد‌کاووس و ۵۵ کيلومتري شمال شرق شهرستان کلاله و ۶ کيلومتري روستاي نمونه گردشگري گچي‌سو، در ارتفاع ۷۰۰ متري کوه گوگجه‌داغ يا تانگري‌داغ و در قسمت شرقي هزاردره واقع شده ‌است.

قبرستان باستاني مجموعه زيارتي و گردشگري خالد نبي(ع) را يکي از اسرارآميزترين مناطق گردشگري کشور مي‌دانند به اين دليل که هنوز درباره زمان و چگونگي پيدايش آن ابهامات فراواني وجود دارد و در گذشته در محوطه آن بيش از ۷۰۰ قطعه از سنگ‌هاي استوانه‌اي چليپا شمارش شده است.