دولت الكترونيک؛ مطالبه عمومی دربرابر رانت خواری

چند سالی است که شاهد زمزمه‌های مبنی بر تحقق دولت الکترونیک هستیم تا جایی که بسیاری از ادارات نیز اقداماتی در راستای تحقق آن انجام داده اند اما این در حالی است که متاسفانه تا به امروز هنوز این مهم به طور کامل محقق نشده است که این خود جای بسی تامل دارد، چرا که انتظار می‌رود با اجرای دولت الکترونیک بسیاری از مشکلات موجود مانند بوروکراسی اداری پیچیده، رانت و مواردی از این دست به راحتی از بین برود.

گفتنی است بسیاری از منتقدان اجرای طرح دولت الکترونیک بر این باور هستند که با تحقق آن دولت باید هزینه‌های گزافی را برای تهیه زیرساخت‌های لازم پرداخت کند که آن هم در شرایط موجود به یقین امکان پذیر نیست اما این در حالی است که تحقق دولت الکترونیک نیاز به هزینه‌های چندانی ندارد همچنین در سایه اجرای آن می‌توان شاهد بسیاری از برکات ناشی از اجرای آن نیز بود.

ایجاد شفافیت

پر واضح است که یکی از مهم ترین دستاوردهای اجرای دولت الکترونیک ایجاد شفافیت می‌باشد اتفاقی که می‌تواند برکات زیادی را با خود همراه کند، به گونه‌ای که بسیاری از کارشناسان بر این باور هستند که با تحقق دولت الکترونیک تا حد زیادی می‌توان مانع از بروز فساد و رانت در دستگاه‌های دولتی شد.

یکپارچه عمل کردن دستگاه‌های دولتی را نیز می‌توان یکی دیگر از مزایای اجرای طرح دولت الکترونیک دانست، چرا که همان گونه که می‌دانیم امروزه بسیاری از دستگاه‌های دولتی تنها به دلیل جزیره‌ای عمل کردن نه تنها موجب اتلاف منابع مالی می‌شوند بلکه می‌توانند باعث هدر رفتن وقت و انرژی افراد نیز شوند که این خود در عصر حاضر به هیچ وجه قابل توجیح نمی‌باشد.یکی دیگر از مزایای تحقق دولت الکترونیک را می‌توان ایجاد اعتماد در میان مردم دانست، چرا که تحقیقات نشان می‌دهد در کشورهایی که دولت الکترونیک به صورت کامل تحقق می‌یابد مردم اعتماد بیشتری به دستگاه‌های دولتی و همچنین سایر افراد دارند از این رو شاید بتوان انتظار داشت که در سایه اجرای این مهم کاهش اعتماد در میان مردم تا حد زیادی مرتفع شود، هرچند در این مجال باید یادآور شد که افزایش اعتماد اجتماعی مستلزم موارد دیگری نیز می‌باشد.

تسهیل در اجرای امور اداری و همچنین افزایش سرعت خدمات رسانی را نیز می‌توان یکی دیگر از مزایای تحقق دولت الکترونیک دانست، چرا که باید یادآور شد که در سایه اجرای این دولت دیگر کاغذ بازی‌های اضافه‌ای وجود نخواهد داشت و می‌توان خدمات لازم را در کوتاه ترین زمان ممکن به متقاضیان ارائه داد که این خود می‌تواند منجر به افزایش راندمان کاری و رضایت افراد شود.کاهش میزان آلودگی هوا را نیز می‌توان یکی دیگر از پیامدهای مثبت تحقق دولت الکترونیک دانست چرا که همان گونه که می‌دانیم امروزه به واسطه کاغذ بازی‌های اداری افراد مجبور هستند در سطح شهر تردد داشته باشند که این خود می‌تواند منجر به افزایش آلودگی هوا شود.

مبارزه با پولشویی و افزایش امنیت ملی را می‌توان از دیگر مزایای تحقق دولت الکترونیک عنوان کرد، چرا که تجارب کشورهای محقق در زمینه اجرای دولت الکترونیک مبین این مساله است که اجرای این مهم می‌تواند امنیت ملی را افزایش دهد و همچنین خود مانعی بزرگ بر سر راه پولشویی می‌باشد.

نبود متولی

باید در نظر داشت بسیاری از کارشناسان معتقد هستند که نبود متولی مشخص خود نقش تعیین کننده‌ای در اجرایی نشدن دولت الکترونیک دارد، چرا که یکی از دلایل اصلی محقق نشدن دولت الکترونیک تا به امروز تنها نبود متولی مشخص برای اجرای این طرح می‌باشد. از سوی دیگر باید خاطر‌نشان کرد که دلواپسان اجرای دولت الکترونیک بر این باور هستند که با اجرای این مهم موج جدید بیکاری در کشور آغاز خواهد شد که این خود می‌تواند تبعات منفی بسیاری را به دنبال داشته باشد چرا که امروزه بسیاری از افراد در سایه مشاغل سنتی بر سر کار هستند که پیش بینی می‌شود با اجرای دولت الکترونیک بسیاری از این افراد شغل خود را از دست بدهند که این خود می‌تواند مشکل ساز باشد.

جایگاه ایران در توسعه الکترونیک باید در نظر داشت که بر اساس آخرین آمار منتشر شده از سوی سازمان ملل که در سال ۲۰۱۶ ایران در جایگاه ۱۰۶ جهان قرار دارد اما این در حالی است که کشورهای دیگر مانند انگلیس، اتریش،کره، سنگاپور، فنلاند و سوئد بالاترین میزان شاخص EGDI را در جهان به خود اختصاص داده اند که این خود جای بسی تامل دارد، چراکه طی سال‌های گذشته این به جای اینکه روند رو به پیشرفت داشته باشد متاسفانه روند نزولی در پیش گرفته است.

محسوس نبودن

بدیهی است تا به امروز دولت‌های هزینه‌های به نسبت هنگفتی را برای تحقق دولت الکترونیک صرف کرده اند، اما این در حالی است که میزان پیشرفت در تحقق دولت الکترونیک برای مردم چندان محسوس نیست که این خود سوالات بسیاری را برای مردم و در برخی از موارد مسئولان ایجاد کرده است.

افزایش احتمال حمله هکرها

آنچه مسلم است دولت الکترونیک در کنار تمام مزایایی که می‌تواند با خود به ارمغان بیاورد متاسفانه دارای معایبی نیز است که یکی از مهم ترین آنها افزایش احتمال حمله هکرها می‌باشد به گونه‌ای که احتمال سرقت اطلاعات و یا ایجاد ضرر و زیان مالی در سایه تحقق دولت الکترونیک وجود دارد که این خود یکی از مهم ترین دلایل مقابله برخی از افراد با اجرای کامل دولت الکترونیک می‌باشد.هزینه بر بودن یادگیری را می‌توان در زمره دیگر معایب تحقق کامل دولت الکترونیک دانست، چرا که برای اجرای این مهم هم باید هزینه‌های به نسبت زیادی را برای یادگیری پرداخت کرد و هم اینکه نیاز به سرمایه‌گذاری‌های بسیار برای تحقق دولت الکترونیک وجود دارد.در پایان باید خاطرنشان کرد که لزوم تحقق دولت الکترونیک خود می‌تواند برکات بسیاری را به دنبال داشته باشد.

الهام صمدزاده