پاپوش چینی‌ها برای کفش ایرانی

«بازار راکد است و تولید‌کننده‌های کفش کمبود مواد اولیه دارند.» این جمله‌ را رئیس اتحادیه کفش دست‌دوز تهران، در حالی به رسانه‌ها می‌گوید که امسال با توجه به افزایش نرخ ارز، مشکلات این صنعت به کلافی پیچیده تبدیل شده است. اگرچه این اولین باری نیست که دست‌اندرکاران صنعت کفش از اوضاع ناخوش بازار و عدم حمایت از تولید کفش‌های چرم دست‌دوز گله می‌کنند، اما به‌نظر می‌رسد که امسال صنعت کفش بیشتر از گذشته در گرداب مشکلات دست‌وپنجه نرم‌ می‌کند. چرا که به علت نایاب شدن مواد اولیه، وضعیت تولید بحرانی شده است.

آنطورکه آمارهای رسمی حکایت می‌کنند، تولید کفش در کشور تقریبا به نصف رسیده و این صنعت که زمانی با برندهای معروفش جایگاه خوبی در ایران داشت، هر روز ضعیف‌تر از دیروز می‌شود. ماجرا از این قرار است که با توجه به افزایش نرخ ارز، از صفر تا صد مواد اولیه لازم برای تولید کفش از جمله گرانول، مواد پیو، رنگ زیره، رنگ روی چرم و ... نایاب شد. این داستان تا جایی پیش رفت که بسیاری از دست‌اندرکاران صنعت کفش بالا رفتن نرخ ارز را مهمترین مشکل خود اعلام کردند و از دولت خواستند تا از راه قانونی ارز لازم برای تهیه این محصولات را فراهم کند. اوایل بهار بود که بالاخره قرار شد تا مواد اولیه کفش نیز در زمره کالاهایی باشد که با استفاده از ارز ۴۲۰۰ تومانی به دست تولید‌کننده می‌رسد.

اما همه چیز آنقدرها که خوشبینانه پیش‌بینی شده بود، پیش نرفت. درست مثل مشکلاتی که در دیگر واحدهای تولیدی با ارز دولتی ایجاد شده بود، خبرها حکایت از این کردند که مواد اولیه کفش در انبارها احتکار شده‌اند تا به جای تولید کفش، فروشگاه‌ها با برندهای خارجی هر روز رنگین‌تر شوند. ۲۴ مرداد همین امسال بود که رسانه‌ها نوشتند، مقادیر بسیار زیادی از مواد اولیه تولید کفش که احتکار شده بود در انبارهای جنوب شرق تهران کشف شد. آن‌طور که گزارش‌ها این داستان را روایت می‌کنند، در روزهای گرم تابستان بود که دریافت‌کنندگان ارز دولتی، مقدار انبوهی از مواد اولیه تولید کفش را احتکار کرده بودند که توسط بازرسی‌های گشت تعزیرات کشف شدند. این ماجراها در حالی به گوش می‌رسید که به گفته بسیاری از دست‌اندرکاران بازار، کفاش‌ها به دلیل کمبود مواد اولیه با شرایط سختی مواجه بودند. 

روزها گذشت و بالاخره در اواخر دی‌ماه همین امسال بود که رئیس اتحادیه کفاشان دست‌دوز تهران به ایلنا گفت: «امسال بیش از ۳۰ تا۴۰درصد واحدهای تولیدی ما به‌دلیل نبود مواد اولیه نتوانستند تولید داشته باشند.» این موضوع تا جایی پیش رفت که وزارت صنعت، معدن و تجارت نیز به آن ورود کرد اما آن‌طور که حال و روز این بازار نشان می‌دهد، هنوز هم مشکلات بازار کفش اجازه تولید و فعالیت را به تولید‌کننده‌ها داده است.

حالا چند ماهی از این ماجراها گذشته، اما باز هم گفت‌وگو با فعالان بازار نشان می‎‌دهد که اوضاع کفش به جایی رسیده که نه تولید‌کننده‌ها توان تولید دارند و نه مردم قدرت خرید کفش‌های دست‌دوز ایرانی را. هر چه که هست به‌نظر می‌رسد به دلیل افزایش قیمت مواد اولیه که با بالا رفتن نرخ دلار رقم خورده، این نگرانی وجود دارد که واحدهای تولیدی کفش، امسال با چالش بیشتری مواجه باشند. این نکته زمانی قابل‌تامل می‌شود که با وجود مشکلات زیاد تولید‌کننده در زمینه تامین مواد اولیه و شرایط اقتصادی مردم، برندهای خارجی هم در شرایط نابرابری با برندهای ایرانی در حال رقابت هستند و بازار بیشتر از اینکه در دست ایرانی‌ها باشد، در دست چینی‌ها است. تا جایی‌که در ویترین بیشتر مغازه‌ها، کفش‌های چینی و وارداتی به چشم می‌خورد.

به باور بسیاری از فعالان این صنعت، واردات کفش از کشورهای دیگر عرصه را برای کفش‌های ایرانی تنگ‌تر کرده و به دلیل اینکه تولید با قیمت بالا تمام می‌شود، کفش‌های چرم دست‌دوز قدرت رقابت با برندهای وارداتی را ندارند. آنطور که گزارش‌های میدانی وضعیت بازارهای کفش را به تصویر می‌کشند، مشکلات صنعت کفش در سال‌های گذشته نیز وجود داشته و رقابت با برندهای وارداتی یکی از مهمترین چالش‌های فعالان این صنعت بوده است، اما اگر در سال‌های گذشته تنها رقابت با برندهای وارداتی شرایط را برای تولید‌کننده‌ها سخت کرده بود، امسال بالا رفتن قیمت مواد اولیه باعث شده تا این صنعت حتی در روزهای پایانی سال هم که میزان تقاضا بیشتر می‌شود نیز وضعیت خوبی را نداشته باشد، به‌طوری‌که بر اساس گفته‌ها و شنیده‌ها، به دلیل افزایش قیمت مواد اولیه و کاهش قدرت خرید مردم، نه تنها بازار با کمبود کفش مواجه نیست، بلکه هنوز هم محصولات قبلی روی دست فروشنده‌ها مانده و کششی برای خرید وجود ندارد. این یعنی بازار با رکود مواجه است و شوق خرید در میان مردم وجود ندارد. 

آمارها چه می‌گویند؟ 

بسیاری از فعالان بازار بر این نکته تاکید می‌کنند که کفش‌های چینی با رنگ و لعاب خارجی و قیمت‌های پایین‌تر دیگر کمتر کسی را برای خرید کفش‌های گران‌قیمت ایرانی وسوسه می‌کند. هر چند در این میان بحث کیفیت نیز از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، اما به دلیل اینکه قیمت کفش‌های وارداتی در مقایسه با برندهای داخلی کمتر است و قدرت خرید مردم نیز کاهش یافته، بسیاری از مردم ترجیح می‌دهند تا از کفش‌های وارداتی استقبال کنند.

آنطور که از صحبت‌های بسیاری از دست‌اندرکاران بازار برمی‌آید، به دلیل گرانی مواد اولیه و افزایش قیمت تولید، میزان تولید و صادرات کفش کاهش یافته و بسیاری از کارگاه‌های تولیدی با مشکل تولید مواجه هستند. در این میان آمارهای رسمی هم بر این نکته تاکید می‌کنند که در سال‌های اخیر به دلیل مشکل گرانی و کمبود مواد اولیه و از همه مهم‌تر کاهش قدرت خرید مردم، بازار با برندهای چینی و ترکیه اشباع شده است.

یازدهم اردیبهشت ماه همین امسال بود که دبیر کل جامعه صنعت کفش ایران به ایسنا گفت: «میزان صادرات انواع کفش در سال ۱۳۹۶ معادل ۹۲ میلیون دلار بود که با توجه به صادرات ۹۹.۸ میلیون دلاری  در سال ۱۳۹۵، شاهد رشد منفی ۷.۸ درصدی هستیم.» علی لشگری در ادامه گفت:«ارزش واردات رسمی انواع کفش به کشور در سال ۹۶ معادل ۳۸.۹ میلیون دلار بود که در قیاس با سال ۱۳۹۵ که ۱۸.۵ میلیون دلار واردات رسمی صورت گرفت، شاهد رشد ۱۱۰ درصدی در این بخش هستیم.» 

این آمارها در حالی است که روز گذشته رئیس اتحادیه کفش دست‌دوز تهران نیز به فارس گفت: «طی ماه‌های اخیر قیمت برخی مواد اولیه تا ۲۰۰ درصد افزایش یافته است و افزایش قیمت مواد اولیه تا بیش از ۵۰ درصد بر روی قیمت تمام شده کفش تاثیر گذاشته است.» نکته قابل تامل این است که بر اساس گزارش‌ها قیمت کفش در بازار با ۴۰ درصد رشد قیمت نسبت به سال گذشته مواجه شده است و قدرت خرید مردم نیز در مقایسه با سال گذشته به یک سوم رسیده است. در این میان بسیاری از مردم ترجیح می‌دهند تا به جای کیفیت بحث قیمت را در نظر بگیرند و به دلیل قیمت‌های پایین‌تر کفش‌های وارداتی، حتی با وجود بی‌کیفیتی، محصولات چینی ر ا جایگزین کنند.