بازار طلا و ارز مقصد پول های سرگردان

کاهش نرخ سود بانکی طبق دستورالعمل بانک مرکزی از شنبه به طور جدی تری اجرایی می شود. این اتفاق البته همزمان با نوسان در بازار ارز و سکه نیز شده است. هر چند در دو روز گذشته خبرهایی مبنی بر بالا رفتن قیمت سکه منتشر شد اما روز گذشته باز قیمت به جای قبلی خود بازگشت.

با این حال ارز نیز دچار نوسان شد و حتی دلار به کانال ۳ هزار ۹۰۰ تومان نیز نزدیک شد. برخی فعالان بازار رابطه ای بین کاهش سود بانکی و نوسان در این بازارها را رد و برخی تایید می کنند. هرچند بالار فتن قیمت جهانی طلا نیز می تواند در این بین بی تاثیر نباشد. نکته دیگر اما این است که کاهش سود بانکی هرچند به لحاظ منطق اقتصادی امر درستی است اما معترضانی نیز در میان سپرده گذاران بانکی دارد.

واکنش های مردم به این خبر در فضای مجازی نشان می دهد این اتفاق چندان برای سپرده گذاران خوشایند نیست. زیرا معتقدند این سپرده ها در هر جایی جز سیستم بانکی نمی تواند تبدیل به سود برای آن‌ها شود. اما این تنها یک نگاه کوتاه مدت به موضوع کاهش نرخ سود بانکی است.

بابک حاتمی یزد کارشناس مسائل بانکی در این خصوص می گوید: «هراصلاحی که قرار باشد صورت بگیرد منافعی و معایبی را به همراه خواهد داشت. هیچ کاری در جهان هستی نتیجه مثبت یا منفی مطلق نخواهد داشت. سود سپرده های بانکی به سپرده‌گذاران نفع می‌رساند اما ضرر را متوجه تولید‌کننده می‌کند. در این صورت اشتغال دچار مشکل می‌شود و فرزند همان سپرده‌گذار با معضل بیکاری روبرو است. بنابراین باید جامعه و اقتصاد کل مردم را در نظر گرفت. با کاهش سود سپرده و رونق اقتصاد، مردم سپرده‌هایشان را به سمت صندوق‌های سرمایه‌گذاری و خرید سهام می ‌برند که در این صورت سود طیب و منفعت دار خواهند برد.»

با این حال باید دید مصوبه جدید بانک مرکزی علیرغم آنکه بانک ها برای کاهش نرخ سود مقاومت از خود نشان می دهند می تواند این بار اجرایی شود و یا نظام بانکی باز هم راهی برای عبور از این مصوبه پیدا خواهد کرد.

همه جایگزین های بانک

پول های خرد تا زیر ۱۰۰ میلیون تومان عموماً در بازار فعلی جایی برای ایجاد ارزش افزوده ندارند. این موضوعی است کهمی تواند هم نگرانی برای ایجاد بازار کاذب در ارز و طلا شود و هممی توان بازارهای مناسب تری را برای آن در نظر گرفت.

کمال سید علی معاون سابق ارزی بانک مرکزی به «ابتکار» می گوید: «باید فرهنگ مردم در سپرده گذاری تغییر کند و بانک‌ها هم نیز اگر سپرده‌ای را جذب می‌کنند باید توجیه فنی اقتصادی سرمایه گذاری شان در پروژه های جدید تعریف شود و سودآوری آن‌ها مشخص باشد. هر سرمایه گذاری در نفت،سیمان و مصالح ساختمانی سودآور است. باید بازارهای صادراتی ما نیز فعال شود. 

وی می‌افزاید: ما بسیاری از شرکت های خوب داریم که نمی توانند سود ۲۵ درصد پرداخت کنند اما اگر تا ۲۰ درصد سود بتوانند از مردم سپرده بگیرند سرمایه شان بیشتر و مردم نیز سود بهتری کسب می کنند.»

سودهایی که به قیمت اختلال در نظام بانکی تمام می شود

این کارشناس اقتصادی در ادامه می گوید: با توجه به اینکه نرخ تورم کاهش پیدا کرده است و طی دو سال گذشته کمتر از سود بانکی شده است فاصله دو تا سه درصد بیشتر از نرخ تورم می‌تواند منطقی و مقرون به صرفه برای سپرده گذاران باشد. 

وی می افزاید: اما علیرغم اینکه نرخ تورم تا ده درصد کاهش پیدا کرد نرخ سود بانکی به دلیل کمبود منابع بانکی و پاسخگو نبودن منابع نسبت به متقاضیان سپرده گیر(وام گیرندگان) این کاهش سود انجام نشد. 

سید علی تصریح می کند: از طرفی بازارهای غیر متشکل پولی (مانند موسسات مالی) به دلیل نبود نظارت بانک مرکزی با سودهای بالا کار می کردید. با این تفاسیر تصمیم‌گیری در شورای پول و اعتبار مبنی بر کاهش سود بانکی حرف منطقی و معقولی است. این اتفاق رابطه مستقیمی با بازار پول دارد، چه در اوراق مشارکت و خزانه که از نرخ سود بالاتر از بانک خرید و فروش می‌شود و یا حتی بورس در دو ماه اخیر نشان می‌دهد این بازارها نرخ سود بالاتری را می‌طلبند.

وی اضافه می کند: بانک مرکزی و دولت مصمم هستند تا چند درصد از نرخ تورم بالاتر بروند. مردم ما با توجه به رکود در بازار مسکن و ارز و همین طور کم فروغ بودن بازار بورس، بانک را محل مناسبی برای سپرده هایشان در نظر گرفته اند و بانک ها هم جوابگوی پرداخت این همه سود نیستند که آثار مخربی در نظام بانکی دارد. ترازنامه به شیوه های مختلفی مثبت نگه داشته می شود در حالی که نظام بانکی دچار مشکل است. 

وی تاکید می کند: از طرفی ضمانتنامه های ارزی و اعتبارات اسنادی باز نمی شود و کارمزدهای صادراتی نیز به بانک ها تزریق نمی شود بنابراین این سرمایه‌ها باید در بورس و حتی ساختمان‌سازی جریان پیدا کنند و شرکت‌های جدیدی نیز باید وارد بورس شوند. به نظر می‌رسد پرداخت سود ۲۰ درصد توسط بانک ها امکان پذیر نیست . 

سودهای ایده‌آل بانکی چند درصد است؟

در آستانه اجرایی شدن سودهای مدنظر بانک مرکزی، رئیس جمهوری که همواره به سودهای بانکی وبخشی از فعالیت بانک‌ها انتقاد داشته است در اولین گفت‌و گوی خود با مردم در دولت دوازدهم بار دیگر موضوع نظام بانکی را مطرح و در صدر آن نرخ سود را مورد اشاره قرار داده است.

روحانی معتقد است در حال حاضر میزان سود سپرده و تسهیلات بانک‌ها در چارچوب منظمی پیش نمی‌رود و با تورمی که هشت درصد است متناسب نیست. از نگاه رئیس جمهوری سود بانکی باید مقداری بیشتر از حد تورم بوده و رقمی حدود ۱۱ درصد برای سپرده قابل قبول است. در عین حال که سود تسهیلات بانکی نیز باید به ۱۵ درصد برسد.

ایسنا در گزارشی آورده است سودهای ایده آل رئیس جمهوری که بر مبنای تورم هشت درصدی عنوان شده در سپرده ۱۱ درصدی تا چهار درصد با نرخ فعلی(۱۵ درصد) و سه درصد با تورم و برای ۱۵ درصد تسهیلات تا سه درصد با ۱۸ درصد موجود و ۷درصد با تورم اختلاف دارد. هر چند که تورمی که روحانی مبنا قرار داده نرخ اعلامی مرکز آمار بوده و بانک مرکزی بر تورم ۱۰ درصدی تاکید دارد.

گر چه همواره این اعتقاد وجود داشته که باید بین نرخ تورم و سود سپرده بین سه تا پنج درصد با یکدیگر فاصله داشته باشند اما به هر صورت تجربه سال‌های اخیر نشان داده که با توجه به مسایلی که نظام بانکی درگیر آن بوده و موانعی که برای کاهش نرخ وجود داشته است، حتی کاهش دستوری سود بانکی و ابلاغ نرخ هایی که ظاهرا ایده آل و متناسب با تورم هم هستند نتوانسته‌اند به قدرت عوامل تخریبی در سودهای موجود غلبه و بانکها را وادار به اجرا کنند.

وجود موسسات غیرمجاز با پرداخت سودهای کلان و تخریبی نظام بانک‌ها، تنگنای اعتباری بانک‌ها در نتیجه بدهی دولت، معوقات بانکی والبته سرمایه‌گذاری های خود آنها، اضافه برداشت از بانک مرکزی و نابه سامانی در بازار بین‌بانکی و همچنین ورود رقبای جدیدی مانند خودروسازان در جذب سپرده از جمله عواملی بودند که هر کدام مانع از کاهش سود بانکی و عملیاتی شدن یکپارچه آن در بانک‌ها می‌شد.

با این وجود اعلام اخیر بانک مرکزی مبنی بر ساماندهی عوامل تخریبی از جمله ساماندهی موسسات بزرگ غیرمجاز، تبدیل اضافه برداشت بانک‌ها به خط اعتباری، کنترل بازار بین بانکی برای تامین نقدینگی و همچنین کاهش سود خودروسازان خود می‌تواند علامتی برای پیاده‌سازی نرخ‌های سود ۱۵ درصد سپرده و ۱۸ درصد تسهیلات باشد ولی در هر صورت تا اجرایی شدن کامل تصمیمات اخذ شده زمان لازم بوده و حتی برای عمل کردن بانک‌ها به سودهای موجود که از نگاه رئیس‌جمهوری ایده‌آل نیست نیز فاصله وجود دارد.