به گزارش آرمان، از سال گذشته حداقل پنج فروریزش عمده در مناطق مختلف شهر تهران در خیابان‌های «شهران»، «پیامبر»، «میدان قیام»، «مولوی» و در سه‌راهی خیابان «خیام» به ثبت رسیده است و باتوجه به رشته قنات‌هایی که از شمال تهران به سمت ری کشیده شده است و عدم رویکرد مهندسی در ساختمان‌سازی می‌توان انتظار فروریزش‌های دیگری در پایتخت را داشت.
پدیده فرونشست سطح زمین ناشی از عوامل‌طبیعی و فعالیت‌های‌انسانی در نقاط مختلف دنیا و طی سال‌های اخیر در کشور ایران به‌دلیل برداشت بیرویه از آب‌های زیرزمینی، خشکسالی و عوامل دیگر پدیدار شده است و سبب آسیب‌های جدی به زمین‌های کشاورزی، ساختمان‌های مسکونی، جاده‌ها و دیگر سازندها و بروز خسارت‌های زیست محیطی، اقتصادی و اجتماعی شده است. نکته قابل‌توجه آن است که در اتحادیه‌اروپا برای نشست سالانه چهار میلیمتر خاک کمیته‌بحران تشکیل می‌دهند، اما در جنوب تهران و به‌عنوان مثال در دشت معین آباد ورامین سالانه ۳۶ سانتیمتر پدیده فرونشست زمین رخ می‌دهد اما آب از آب تکان نمی‌خورد.
از بین رفتن تدریجی ساختمان‌ها
سخنگوی سابق سازمان زمین‌شناسی کشور با بیان اینکه پدیده فرونشست زمین در تهران پدیده‌ای است که به‌صورت وضعی و آرام در وسعت زیاد در حال‌رخداد است، گفت: فرونشست زمین در تهران در برخی نواحی با ترک‌هایی همراه است که این ترک‌ها می‌تواند به ساختمان‌ها آسیب‌رسان و خطر‌آفرین باشد.
محمد جواد بلورچی با اشاره به کج شدن مقبره حضرت شاه‌عبدالعظیم(ع) گفت: منطقه‌ای که حرم حضرت‌عبدالعظیم در آن واقع است در حقیقت منطقه‌ای است که بالا آمدن سطح آب‌زیرزمینی در آنجا مشکل ایجاد کرده است، چراکه همه فاضلاب تهران همچنان به این منطقه تزریق می‌شود و در کانالی در حوالی شهر‌ری به سمت جنوب جمع‌آوری می‌شود و در زیرزمین حرکت می‌کند و باعث اشباع شدن زمین‌های منطقه می‌شود و قنات‌های خشک آن منطقه آبدار شده و ریزش می‌کنند و این ریزش‌ها در سطح منطقه خود را به‌صورت فروچاله‌هایی نشان می‌دهد و خسارت‌هایی را نیز به ساختمان‌ها در آن منطقه وارد می‌کند.
او با بیان اینکه نرخ فرونشست‌زمین در سال‌های اخیر چندین برابر شده است، گفت: در سال ۸۴ بیشینه فرونشست زمین ۱۷ سانتیمتر در سال بود که در سال ۹۲ به بیش از یک میلیمتر در روز رسید، یعنی سالانه ۳۶ سانتیمتر زمین فرونشست می‌کند و وسعت آن در نقاط مختلف شهر گسترش یافته و به سمت مناطقی راه یافته که در گذشته میزان فرونشست کمتری داشت.
بلورچی با بیان‌اینکه متاسفانه ماهواره‌هایی که تغییرات سطح زمین را اندازه‌گیری می‌کردند، متعلق به اروپا بودند که در حال حاضر در مدار نیستند، خاطرنشان کرد: فقط ماهواره‌های ژاپن، کانادا و آمریکا در مدار هستند که ما دسترسی به اطلاعات آنها نداریم از همین‌رو اطلاعات ما در خصوص فرونشست زمین مربوط به ۲۰۱۶ است و اطلاعات جدید‌تری نداریم و باید منتظر باشیم تا در پایان سال ۲۰۱۸ ماهواره‌های جدید اروپا در مدار قرار بگیرند تا براساس آن اندازه‌گیری‌های دقیق را به دست بیاوریم، اما جی‌پی‌اس‌های سازمان نقشه‌برداری‌های کشور نشان می‌دهد که فرونشست‌زمین همچنان با نرخ بیش از یک میلیمتر در روز در دشت جنوب تهران در حال گسترش است.
او با بیان اینکه پدیده‌های مختلفی مانند فرونشست‌زمین عمدتا در مناطقی که بیشترین برداشت آب صورت گرفته شکل می‌گیرند، خاطرنشان کرد: فرونشست‌زمین تاثیرات منفی در شهر تهران داشته و در حقیقت فرونشست زمین پدیده‌ای است که با گرم‌شدن زمین و برداشت بیش از حد از منابع آب‌های زیرزمینی روز به روز دامنه آسیب‌هایش در شهر تهران بزرگ‌تر و بیشتر می‌شود. بلورچی ادامه داد: در صورتی که در تابستان پیش‌رو با توجه به کمبود آبی که در کشور با آن مواجه هستیم بیشتر از گذشته به مخازن آب زیرزمینی فشار بیاوریم نرخ فرونشست زمین افزایش پیدا می‌کند و خطرات بیشتری برای همه در پی خواهد داشت، البته مساله فرونشست‌زمین فقط برای دشت تهران نیست و در تمام دشت‌های کشور با توجه به برداشت بیش از حد آب‌های‌زیرزمینی برای مصارف کشاورزی فرونشست زمین نرخ فزاینده‌ای داشته است.
مصرف بیرویه سفره‌های آب‌زیرزمینی
یک عضو کمیسیون عمران در گفت‌وگو با «آرمان» با اشاره به پدیده فرونشست زمین در شهرهای کشور می‌گوید: مساله اصلی و کنونی در مورد بحران آب نبود باران در کشور و عدم‌نفوذ آب در لایه‌های مختلف زمین است، زیرا نبود آب در لایحه‌های مختلف زمین حفره‌های خاک را در لایه‌های مختلف زمین خالی نگه می‌دارد. حسین افضلی می‌افزاید: در واقع فشار آب حفره‌های خالی خاک را پر‌کرده و به‌نوعی نگه‌دارنده آن است.
متاسفانه امروز برداشت بیرویه از سفره‌های آب زیرزمینی در اعماق مختلف هر لحظه میزان آب را در آنها کاهش می‌دهد و سبب گسترش پدیده فرونشست یا لوله‌زایی در سطح کشور شده است. او تاکید می‌کند: شرایط کنونی هیچ‌گاه تجربه شده و به‌نوعی در کشور بی‌سابقه است. امروز در سطح استان‌ها و مناطق‌کشاورزی آنها در وسعت‌های زیاد شاهد پدیده فرونشست زمین و همچنین خشکی خاک هستیم. در صورت فرونشست خاک مناطقی از زمین که ظرفیت پذیرش آب دارد به‌دلیل تحکیم و متراکم شدن خاک پر شده و در آینده ظرفیت خودشان را برای نفوذ آب به سفره‌های آب زیرزمینی از دست می‌دهند یا ظرفیت آنها کاهش می‌یابد.
افضلی می‌گوید: پدیده فرونشست خاک همچنین اثرات مختلفی بر تاسیسات مختلف در دل زمین دارد. در صورت نشست زمین تاسیسات مختلف مانند لوله‌ها، سیستم ارتباطی، راه‌ها و هر آنچه در لایه‌های مختلف زمین تعبیه شده‌اند از بین می‌روند یا در سطح وسیعی تخریب می‌شوند. در اکثر موارد هزینه پرداخت شده برای تعمیر و تجهیز مجدد این تاسیسات زیاد است و در موارد معدودی جبران ناپذیر است. او خاطرنشان می‌کند: براساس دلایل فوق‌الذکر نیازمند مدیریت جدی مساله فرونشست زمین در مناطق مختلف کشور هستیم تا تخریب زمین را متوقف کنیم. علاوه براین باید مدیریت درستی بر میزان برداشت آب زیرزمینی انجام دهیم، زیرا حجم فعلی مصرف منابع آب زیرزمینی بیرویه و زیاد است. افضلی تاکید می‌کند: پدیده فرونشست بر مسائل مختلف دیگری مانند زلزله اثرگذار است و کارشناسان باید بررسی دقیقی بر آثار فرونشست خاک بر بحث زلزله داشته باشند.
تاثیرات پدیده فرونشست بر کلانشهرهایی مانند تهران نیز بسیار وسیع است. در حال‌حاضر زمین، وزن ساختمان‌های بلندمرتبه را در شهری مانند تهران تحمل می‌کند و این ساختمان‌ها در تعادل با خاک بر آن قرار گرفته‌اند، حال اگر این تعادل را در اثر مصرف بیرویه سفره‌های آب‌زیرزمینی یا ایجاد برخی تاسیسات در دل خاک برهم زنیم قطعا تهران دچار تبعات منفی و متعدد آن می‌شود. به‌ویژه لایه‌های رسی خاک باید از گزند آسیب در امان باشند، زیرا هنگامی‌که پدیده تحکیم خاک در لایه‌های رسی زمین برهم می‌خورد در اثر گذشت زمان خاک دچار نشست زمین می‌شود. باتوجه به موارد عنوان‌شده متخصصان باید به سرعت وضعیت فرونشست و استحکام خاک را در تهران مورد بررسی قرار دهند. در واقع عوامل متعددی بر بحث پایداری سازه‌ها، ابنیه‌های مختلف فنی و سیستم تاسیساتی در شهر تاثیرگذار است و باید مراقبت‌های لازم را از بهره‌وری فنی خاک انجام داده و از عوامل تخریب‌کننده زمین جلوگیری کرد.
آرزو ضیایی
- 17
- 6
