ایران به بیش از ۶۰ کشور دنیا تولیدات پتروشیمی صادر می‌کند. اغلب این کشورها سال‌هاست که مشتری محصولات پتروشیمی ایران هستند و توان جایگزینی تولیدات یک کشور دیگر را ندارند. ضمن آنکه صادرات محصولات پتروشیمی بویژه جامدات تحریم پذیر نیست و برای صادرات و بازگشت پول آن راه‌های متعددی وجود دارد.
۸۰ درصد محصولات، جامد است
عباس شعری مقدم، مدیرعامل اسبق شرکت ملی صنایع پتروشیمی ایران در این باره می‌گوید: «محصولات پتروشیمی متنوع هستند. پتروشیمی تحریم پذیر نیست. حتی در صورت اعمال تحریم‌ها از سوی امریکا حداقل ۸۰ درصد محصولات این صنعت که جامد هستند و جابه جایی آنها راحت‌تر است، با کمترین نوسان صادر خواهند شد.» وی در گفت‌و‌گو با «ایران» ادامه می‌دهد: «راه تنفس برای این صنعت وجود دارد. برای مثال بخش عمده‌ای از بازار این محصولات می‌تواند کشورهای همجوار باشد.»
شعری مقدم که سال‌ها در صنعت پتروشیمی فعالیت داشته و شاهد دوره شکوفایی این صنعت بوده، می‌گوید که صنعت پتروشیمی به عنوان دومین صنعت مهم و بزرگ ایران باید به سمت توسعه صنایع پایین دست حرکت کند. وی توضیح می‌دهد: «مشتقات پتروشیمی که کمتر از ۲۵ درصد از این صنعت را در برمی گیرد، باید به سمت ایجاد ارزش افزوده سوق داده شود. البته زمان بر و سرمایه‌بر است اما باید این مهم را در استراتژی‌های اصلی صنعت نفت قرار بدهیم.»
وی با اشاره به این‌که دونالد ترامپ رئیس جمهوری امریکا می‌خواهد با گردن کلفتی اتحاد ایران را از بین ببرد، گفت: «راه عبور از هر تحریمی اتحاد و همبستگی در داخل است. مردم را باید هشیار کرد. باید همه کنار هم قرار بگیریم و برای منافع جمعی تلاش کنیم. آلمان با این تفکر توسعه یافت، ما نیز می‌توانیم. ضمن آنکه شرایط در ۲۰۲۰ میلادی تغییر خواهد کرد و باید با امید به استقبال این سال برویم. سالی که در آن انتخابات ریاست جمهوری امریکا رقم خواهد خورد.»
ارز حاصل از صادرات بازمی‌گردد
علاوه بر کارشناسان صنعت پتروشیمی، فعالان صنعت نفت نیز بر این باورند که شرایط محصولات پتروشیمی پیچیده‌تر از نفت است و تحریم‌پذیر نیست.
حسن خسروجردی، عضو اتحادیه صادرکنندگان نفت، گاز و پتروشیمی درباره بازگشت ارز حاصل از صادرات محصولات پتروشیمی در گفت‌و‌گو با «ایران» اظهار کرد: «حتی در صورت تحریم، صادرات محصولات پتروشیمی را می‌توانیم ادامه دهیم. شاید حمل دریایی محموله‌ها با موانعی مواجه شود اما راهکار آن را خواهیم یافت. ضمن آنکه با روش‌هایی ارز حاصل از صادرات را نیز به کشور بازخواهیم گرداند و مشکلی در این زمینه رخ نخواهد داد. روش‌ها محرمانه است اما وجود دارد.» وی افزود: «تمام سناریوها در حال بررسی است و راهکارها نیز دسته‌بندی شده است. جای نگرانی نیست.» خسروجردی می‌گوید که کشورهای بسیاری به تولیدات پتروشیمی ایران وابسته‌اند. این کشورها همراه ایران خواهند ماند.
تنوع در محصولات پتروشیمی
فریبرز کریمائی، قائم‌مقام انجمن کارفرمایی صنعت پتروشیمی معتقد است که تحریم صنعت پتروشیمی ایران پیچیدگی‌های بسیاری دارد و دنیا را به دردسر خواهد انداخت.
وی در این خصوص به «ایران» گفت: «مجتمع‌های پتروشیمی جهان بر اساس اصول تجارت پیش از تولید محصولات پتروشیمی، بازارسنجی کرده‌اند و اغلب هر کدام بازاری انحصاری دارند. در چنین شرایطی جایگزینی محصولات پتروشیمی ایران در بازار پیچیده و نیازمند سرمایه‌گذاری‌های کلان و بلند مدت است. از این روست که معتقدیم تحریم‌های پتروشیمی نمی‌تواند مؤثر باشد.»
این فعال صنعت پتروشیمی تصریح کرد: «تولیدات پتروشیمی ایران گسترده‌اند و کشور‌هایی نیز در این سال‌ها به محصولات تولیدی ما وابسته شده‌اند. بیش از ۲۵۰ تا ۳۰۰ گرید متنوع در سبد محصولات پتروشیمی ایران وجود دارد که به اتکای این تنوع محصول، بازار صادراتی کشورمان نیز گسترده شده است. جایگزینی این بازار گسترده کار آسانی نیست و شرکت‌های پتروشیمی دنیا زیر بار این حجم از سرمایه‌گذاری نمی‌روند چون ممکن است این بازار برای آنها همیشگی نباشد.»
کریمایی تأکید می‌کند: «بازار محصولات پتروشیمی دستورپذیر نیست. کشوری مانند امریکا نمی‌تواند به خریداران دستور دهد که تولیدات ایران را کنار بگذارند و یک محصول دیگر را جایگزین آن کنند. چالش‌های متعددی در این خصوص وجود دارد که تحریم‌ها را تبدیل به یک شوخی می‌کند ضمن آنکه بازار محصولات پتروشیمی ایران مقاصد متنوعی دارد.»
صنعت پتروشیمی ایران اکنون بیش از ۲۰ میلیون تن در سال صادرات دارد. درحالی که در تمام سال های پس از انقلاب اسلامی تحریم بوده است. اوایل دهه ۹۰ میلادی صادرات محصولات پتروشیمی کشور
۱۲ میلیون تن در سال بود؛ امریکایی‌ها صنعت پتروشیمی ایران را تحریم کردند؛ ضمن آنکه قطعنامه سازمان ملل متحد نیز پشتیبان آن شد. اما با وجود تحریم ها شاهد رشد صادرات بودیم. کارشناسان کشور معتقدند که این روند ادامه خواهد داشت. حتی اگر تحریم های جدید وضع شود.
بــــازار
آخرین آمارها نشان می‌دهد که شبه قاره هند ۱۳ درصد، آسیای جنوب شرقی ۲۳ درصد، چین ۲۲ درصد، خاور دور ۱۸ درصد، کشورهای اروپایی ۵ درصد و خاورمیانه ۱۹ درصد از سهم بازار صادرات محصولات پتروشیمی را به خود اختصاص می‌دهد. اروپا در مقاطعی کاهش خرید محصولات پتروشیمی از ایران را در دستور کار قرار داده است اما بازارهای دیگر به قوت خود باقی مانده‌اند. شرکت‌های صادرکننده محصولات پتروشیمی می‌گویند که حتی در صورت کاهش فروش در بازارهای صادراتی فعلی، ایران بازارهای جایگزین پیدا خواهد کرد.
عطیه لباف
- 11
- 6
