آزمون جهانی برای بورس‌بازان

 پس از رشد قابل توجه شاخص کل بورس تهران با محرک قیمت‌های جهانی طی دست‌کم دو ماه گذشته حالا به نظر می‌‌رسد با افزایش گمانه‌زنی‌ها درباره ریسک‌ قیمت‌های جهانی، بازار سهام به بزنگاه مهمی رسیده است. شاخص کل بورس از ابتدای سال جاری تا کنون بیش از ۳/ ۸ درصد رشد نشان داده است که بخش عمده این رشد مرهون رشد قیمت در گروه‌های فلزی و معدنی بوده است.

با رشد قیمت‌های جهانی از ابتدای سال جاری تا کنون، عملکرد و سودآوری شرکت‌های حاضر در گروه‌های فلزی و معدنی بورس تهران بهبود و رفته‌رفته تمایل فعالان بازار سهام برای خرید در نمادهای این شرکت‌ها افزایش یافت. با افزایش تقاضای سهام در گروه‌های فلزی و معدنی، طبیعتا قیمت‌های سهام این شرکت‌ها رو به رشد گذاشت و در نهایت شاخص کل بورس تهران در کمتر از ۶ ماه، بیش از ۸ درصد رشد نشان داد و عملکرد بهتری نسبت به بازار پول، ارز و مسکن ثبت کرد.

با ادامه‌دار شدن رشد قیمت در بازارهای جهانی و رشد قیمت سهام شرکت‌های فلزی و معدنی، رفته‌رفته گمانه‌زنی‌ها درباره ریسک اصلاح قیمت‌های جهانی در بازار تسری یافت، تا اینکه روز جمعه قیمت‌های جهانی افت محسوسی را تجربه کرد. حالا پس از تعطیلی سه روزه بورس تهران که همزمان شد با افت محسوس قیمت‌های جهانی، واکنش فعالان بازار سهام به تحولات اخیر برای ادامه یا تغییر روند قیمت‌های سهام تعیین‌کننده خواهد بود.

اگرچه قیمت‌های جهانی فلزات روز جمعه با افت مواجه شد، روند صعودی دلار در برابر ریال، می‌تواند ضربه‌گیر مهمی برای افت قیمت سهام در بورس تهران باشد. هفته گذشته نرخ دلار رو به رشد گذاشت و در بازار غیررسمی روز گذشته از محدوده ۳هزار و ۹۰۰ تومان نیز عبور کرد. فعالان بورس تهران در هفته جاری در دوراهی ارز و بازارهای جهانی قرار خواهند گرفت و در این هفته باید درباره واکنش خود نسبت به تحولات اخیر تصمیم‌گیری کنند.

قیمت‌های جهانی چگونه به اوج رسید؟

از ابتدای سال جاری خورشیدی انتظارات رشد قیمت فلزات اساسی و مقاطع فولادی در بازارهای جهانی شکل گرفت. این انتظارات با اعلام برنامه کاهش ظرفیت تولید فولاد در چین (به‌عنوان بزرگ‌ترین مصرف‌کننده فولاد در جهان) با هدف کنترل آلاینده‌های زیست محیطی آغاز شد. از طرف دیگر روند موجودی انبارهای مس بورس کالای لندن (LME) رو به کاهش گذاشت و چشم‌انداز قیمتی برای این فلز اساسی نیز مثبت شد. پیش از آن در سال‌های ۲۰۱۴ و ۲۰۱۵ که قیمت‌های جهانی فلزات اساسی به کف‌های تاریخی خود نزدیک شده بود، تقاضای سرمایه‌گذاری در فلزات اساسی و در نتیجه تولید این محصولات کاهش یافت.

با کاهش تولید فلزاتی مانند مس و روی رفته‌رفته مازاد عرضه این کالاهای اساسی در بازارهای جهانی کاهش یافت. تا جایی که در سال گذشته انباشت موجودی در انبارهای بورس کالای لندن رو به نزول گذاشت و قیمت جهانی مس تحت تأثیر تحولاتی که از سال ۲۰۱۴ آغاز شده بود، رو به رشد گذاشت. علاوه بر آن ممنوعیت واردات قراضه مس در چین نیز تقاضای قابل توجهی برای مس در بازارهای جهانی ایجاد کرد. در بازار روی نیز با شرایط خاص دیگری، برخی تحولات از جمله افزایش تقاضا از سوی تولیدکنندگان ورق‌های گالوانیزه فولادی و تعطیلی واحدهای تولیدکننده این محصول به دلیل افت قیمت‌ها در سال‌های ۲۰۱۴ و ۲۰۱۵ منجر به رشد قیمت فلز روی در بازارهای جهانی شد. در واقع بخش قابل توجهی از رشدهای قیمتی که در سال میلادی جاری برای کالا‌های اساسی رخ داد، ریشه در تحولات بنیادین داشت.

با این وجود، اضافه شدن تقاضای سفته‌بازانه در بازارهای جهانی، به ویژه بورس کالای شانگهای به بخشی از این رشد قیمت‌ها ماهیت سفته‌بازانه بخشید. در روزهای اخیر نشریات بین‌المللی درباره حبابی شدن قیمت‌ها و همچنین سفته‌بازانه و مقطعی بودن رشد قیمت‌های اخیر هشدار دادند.

برگشت قیمت‌های جهانی

روز جمعه قیمت‌های جهانی فلزات کاهش معناداری را تجربه کرد. قیمت هر تن مس که در هفته گذشته به ۷هزار دلار نیز رسید، جمعه قیمت‌های کمتر از ۶هزار و ۷۰۰ دلاری را تجربه کرد. قیمت هر تن فلز روی نیز به ۳هزار و ۳۴ دلار رسید. این در حالی بود که بهای هر تن فلز روی در هفته گذشته، تا محدوده ۳ هزار و ۱۶۰ دلار نیز پیشروی کرده بود. این افت نسبتا محسوس می‌تواند معاملات امروز بازار سهام را تحت تاثیر قرار دهد.

از طرفی بازارهای جهانی امروز تعطیل هستند و از طرف دیگر در آخرین روزکاری بازارهای جهانی، فلزات اساسی افت قیمت را تجربه کرده‌اند. بنابراین امروز در بهترین حالت، دست‌کم شاهد افزایش تقاضا برای خرید نمادهای فلزی و معدنی و در نتیجه رشد قیمت‌ سهام شرکت‌های حاضر در این گروه‌ها نخواهیم بود.هرچند دوشنبه، روز عرضه محصولات فولادمبارکه در بورس کالاست، کشف قیمت برای این عرضه‌ها در صورتی که در محدوده‌های بالا رقم بخورد، می‌تواند تاثیر افت قیمت‌های جهانی بر بازار سهام را کاهش دهد. از طرف دیگر اصلاح قیمت‌های جهانی نیز می‌تواند مقطعی باشد و قیمت‌ها در میانه‌های هفته دوباره به مسیر صعودی بازگردند.

دلار در مسیر صعود

همزمان با افت قیمت‌های جهانی فلزات در هفته گذشته، دلار در مسیری صعودی قرار گرفت و پس از ۷ ماه و نیم برای اولین بار از ۳ هزار و ۹۰۰ تومان عبور کرد. پیش از روی کار آمدن دولت دوازدهم، انتظار برای رشد نرخ ارز که به‌طور میانگین سالانه بالاتر از ۴هزار تومان قرار بگیرد، وجود داشت. گفتنی است که نرخ دلار از ابتدای سال جاری تا‌کنون بیش از ۴درصد رشد نشان داده است و هنوز از نرخ تورم، بازدهی بدون ریسک در بازار پول و بازده متوسط بورس عقب‌تر است. حال با نزدیک شدن به فصل افزایش تقاضای دلار (نزدیک شدن به اربعین حسینی و آغاز سفرهای زیارتی به عراق و همچنین نزدیک شدن به سال نو میلادی) این امکان وجود دارد که نرخ دلار رشد قابل توجهی را به ثبت برساند.

رشد دلار اثر دوگانه‌ای برای بورس تهران دارد. از طرفی باعث افزایش پیش‌بینی درآمد شرکت‌های بورسی شده و جذابیت سهام آنها را بیشتر می‌کند و از طرف دیگر امکان مهاجرت نقدینگی از بازار سهام به سمت بازار ارز برای کسب بازدهی سفته‌بازانه را بیشتر می‌کند. انتقال نقدینگی از بورس به بازار ارز مستلزم وجود چشم‌انداز جهشی در بازار ارز است که در حال حاضر چندان محتمل به نظر نمی‌رسد. ضمنا باید توجه داشت که اغلب شرکت‌هایی که درآمدشان به تسعیر ارز وابسته است، پیش‌بینی نرخ ۳هزار و ۷۵۰ تومانی تا ۳هزار و ۹۰۰ تومانی را در بودجه‌های خود در نظر گرفته‌اند.

با عبارت ساده‌تر چشم‌انداز رشد دلار باید به اندازه‌ای باشد که میانگین سالانه نرخ دلار بالاتر از نرخ دلار فرض‌شده در بودجه شرکت‌ها قرار بگیرد تا جذابیت سهام شرکت‌هایی که درآمدشان به تسعیر ارز وابسته است، افزایش یابد. بنابراین در هفته جاری، احتمالا رشد نرخ ارز در مقابله با اصلاح قیمت‌های جهانی قرار خواهد گرفت. از آنجا که اثر قیمت‌های جهانی روی بازار سهام قابل توجه‌تر است، احتمالا روند قیمت‌های جهانی برای شکل‌گیری روند قیمت‌ها در بورس تهران تعیین‌کننده خواهد بود.

بورس‌بازان، منفعل، محتاط یا هیجان‌زده؟

امروز اولین روز کاری بورس تهران در هفته جاری است. این در حالی است که بازارهای جهانی هنوز در تعطیلات به سر می‌برند. همان‌طور که اشاره شد قیمت‌های جهانی در آخرین معاملات خود در هفته گذشته افت نشان داده‌اند و نرخ ارز در حال صعود است، بنابراین فعالان بورس تهران امروز بهانه‌ای برای خرید سهام فلزی و معدنی نخواهند داشت و سناریوی صعود قیمت در نمادهای فلزی و معدنی غیرمحتمل به نظر می‌رسد. حال این به معامله‌گران بستگی دارد که چه واکنشی به افت قیمت‌های جهانی در هفته گذشته نشان دهند.

در این رابطه ۲ سناریوی عمده وجود دارد؛ سناریوی اول آنکه بورس‌بازان با ایجاد فشار فروش در نمادهای فلزی و معدنی افت قیمت‌های جهانی را پاسخ دهند. از آنجا که قیمت‌های جهانی هنوز با نرخ‌های در نظر گرفته شده در بودجه شرکت‌ها اختلاف معناداری دارد و ضمنا بورس‌بازان در زمان رشدهای هیجانی قیمت‌های جهانی باعث رشد هیجانی قیمت‌های سهام شرکت‌های فلزی و معدنی نشدند، وقوع این سناریو کمتر محتمل به نظر می‌رسد.

در سناریوی دوم، این احتمال وجود دارد که امروز شاهد بازاری کم‌رمق و دارای ارزش پایینی از معاملات به ویژه در گروه‌های فلزی و معدنی باشیم. سهامداران احتمالا امروز صبر و احتیاط خواهند کرد تا تکلیف قیمت‌های جهانی در روز دوشنبه مشخص شود و همچنین عرضه‌ها در بورس کالا نیز صورت بگیرد. ضمنا باید توجه داشت که نیمه دوم شهریورماه آغاز شده است و بورس به فصل تسویه اعتبارات نزدیک می‌شود. با کمبود نقدینگی و همچنین نبود محرک‌های قدرتمند جدید (بدون در نظر گرفتن اثر رشد ارز) این احتمال وجود دارد که هفته کاری جاری با انفعال فعالان بازار سهام آغاز شود.

 هاشم آردم