رنج رقه پس از آزادي كامل شهر از دست نيروهاي داعش جاي خود را به ابهام در مورد آينده سياسي اين شهر بخشيده است. در جريان ناآرامي‌هاي داخلي در سوريه در سال ٢٠١٣ بود كه نيروهاي مخالف بشار اسد، رييس‌جمهور سوريه كنترل اين شهر را در دست گرفتند. پس از آن قدرت يك بار ديگر دست به دست شد و گروه تروريستي داعش تبديل به سكاندار شهر شد. داعش در سال ٢٠١٤ رقه را به عنوان پايتخت خود برگزيد. در نتيجه اين انتخاب بود كه آسمان رقه ميزبان جنگنده‌هاي ارتش سوريه، روسيه، ايالات متحده و چند كشور ديگر شد.
داعش بخش اعظمي از بناهاي تاريخي در رقه را نابود كرد و همزمان بمباران‌هاي چندجانبه نيز از رقه ويرانه‌اي ساخت. شمارگان تقويم تحولات در سوريه به ١٧ اكتبر ٢٠١٧ كه رسيد، نيروهاي دموكراتيك سوريه كه تحت حمايت امريكا و ائتلاف بين‌المللي عليه داعش هستند، توانستند رقه را بازپس بگيرند. پيروزي نيروهاي دموكراتيك سوريه كه اكثريت جمعيت آن را كردها تشكيل مي‌دهند پس از توافق ميان اين نيروها با داعش براي خروج تعداد زيادي از نيروهاي داعش از رقه و انتقال آنها به ديرالزور انجام شد. آزادي، آغاز بازگشت ثبات سياسي به رقه رنج كشيده نبود. اخبار رسيده از اين منطقه در كنار تحليل‌هايي كه درمورد خواب امريكا و متحدان منطقه‌اي‌اش براي اين منطقه به گوش مي‌رسد بيشتر از آنكه نويد بازگشت شهر به آغوش وطن باشد گوياي روزهاي پرهياهوتر براي اندك ساكنان باقي مانده در ويرانه‌هاي شهر است.
بازي امريكا با كيسه‌اي از افعي!
منطقه‌اي كه روزگاري با توافقنامه سايكس – پيكو چيدمان جديدي را تجربه كرده است اكنون با تلاش امريكا براي مديريت تحولات در سوريه و عراق در حال پشت سر گذاشتن سخت‌ترين روزهاي خود است. گام‌هايي كه امريكا در رقه برمي‌دارد كه نخستين آنها تبليغات بي‌شمار و اغراق شده درباره نقش امريكا در آزادسازي رقه بود اينطور استنباط مي‌شود كه امريكا قصد دارد مديريت شهر رقه را به حزب اتحاد دموكراتيك كردها واگذار كند. اتفاقي كه مي‌تواند پس از خلاص شدن رقه از دست داعش آن را در گرداب اختلاف ميان قوميت‌هاي مختلف حاضر در اين شهر بيندازد. با بالا گرفتن احتمال شكل‌گيري چنين سناريويي در ميدان عمل، تركيه بيش از ساير اعضاي منطقه مخالفت خود را با اين رويكرد امريكا در قبال كردهاي سوريه علني كرده است.
درحالي كه تنها ٥ روز از آزادسازي شهر گذشته است اما روز يكشنبه فكري ايشيك، معاون نخست‌وزير تركيه نسبت به رويكرد امريكا در قبال كردها واكنش نشان داد. وي در سخنراني در اين باره گفت: امريكا نبايد مديريت رقه را به حزب اتحاد دموكراتيك كردها كه آنكارا آن را بخشي از حزب كارگران كردستان (پ. ك. ك) مي‌داند، بسپارد. نيروهاي اين حزب نبايد هيچگونه مسووليتي در مديريت رقه كه ۹۰ درصد ساكنان آن را اعراب تشكيل مي‌دهند، برعهده داشته باشند. استفاده از يك سازمان تروريستي براي بيرون راندن گروه تروريستي ديگري همانند آن است كه وارد كيسه‌اي مملو از افعي شويم. بارها گفته‌ايم كه حزب اتحاد دموكراتيك، حزب كارگران كردستان (پ. ك. ك) و يگان‌هاي مدافع خلق كرد يك سازمان تروريستي واحد هستند و همكاري امريكا با آنها مشكلات بزرگي را براي منطقه ايجاد خواهد كرد.
اين هشدارهاي معاون نخست‌وزير تركيه در حالي مطرح شده است كه نيروهاي سوريه دموكراتيك پس از آزادي رقه، تصاويري از عبدالله اوجالان، رهبر حزب كارگران كردستان را در شهر رقه برافراشتند. اين اقدام نيروهاي مورد حمايت امريكا در رقه بلافاصله با واكنش تند رجب طيب اردوغان، رييس‌جمهور تركيه و بنعالي ييلديريم، نخست‌وزير اين كشور روبه‌رو شد و هر دو نفر هشدار دادند كه اين اقدام‌هاي امريكا در سوريه مي‌تواند به رابطه آنكارا – واشنگتن ضربه بزند. يكي از اصلي‌ترين انتقادهاي دولت اردوغان به رييس‌جمهور پيشين امريكا، باراك اوباما نيز مساله حمايت امريكا از كردهاي سوريه بود.
عزم دمشق براي بازگرداندن رقه
رقه ديگر پايتخت خلافت خودخوانده داعش نيست اما هم چشم دولتي‌ها دنبال آن است و هم نيروهاي سوريه دموكراتيك كه كنترل شهر را به دست گرفته‌اند، حاضر به بازپس دادن آن نيستند. درحالي كه كشورهايي چون عربستان سعودي با سفر ثامر السبهان، وزير مشاور پادشاه عربستان در امور خليج فارس به رقه و انگلستان با اختصاص ۱۳ ميليون دلار كمك انساني به اين منطقه درحال تلاش براي مرز‌بندي‌هاي جديد در جبهه مخالفان سوري هستند. هلال هلال، معاون دبيركل حزب بعث سوريه براي نخستين‌بار از زماني كه رقه از دست داعش آزاد شده تاكيد كرد كه ارتش، شهر رقه را بازپس خواهد گرفت.
در حال حاضر مشخص نيست كه آيا ارتش وارد درگيري‌هاي نظامي عليه نيروهاي سوريه دموكراتيك براي بازپس‌گيري رقه خواهد شد يا خير. سوريه در حالي در برابر احتمال موضع نظامي در برابر نيروهاي سوريه دموكراتيك سكوت كرده است كه مجلس دوماي روسيه اعلام كرده بود كنترل نيروهاي سوريه دموكراتيك بر رقه در صورتي كه ارتش در عملياتي با حمايت جنگنده‌هاي روسيه شركت كند، غيرممكن است.
مهرباني مشكوك انگليسي‌ها؟
رقه ناگهان به مركز توجه كشورهاي اروپايي و امريكا بدل شده است. در حالي كه شش سال و نيم از آغاز بحران در سوريه مي‌گذرد و پيش از رقه نيز مناطق متفاوتي با كمك‌هاي روسيه و ايران به دولت مركزي در سوريه از دست داعش آزاد شده بودند اما اين‌بار آزادي يك شهر توسط نيروهاي مخالف بشار اسد به انگيزه‌اي قوي براي غربي‌ها در مشاركت در بازسازي شهر تبديل شده است.
پس از عربستان سعودي به عنوان عضوي از منطقه كه آمادگي خود را براي كمك به بازسازي رقه اعلام كرده بود، بريتانيا در ميان كشورهاي اروپايي پيشقدم شده است و براساس گزارشي كه خبرگزاري آسوشيتدپرس منتشر كرده، لندن بيش از ۱۳ ميليون دلار را در قالب كمك‌هاي انساني ميان ساكنان رقه تقسيم خواهد كرد. به گزارش اين خبرگزاري همچنين قرار است انگليس تجهيزات خنثي‌سازي مين و ادوات و ملزومات پزشكي را به رقه ارسال كند.
رقه در سوريه شبيه درسدن در آلمان
ژنرال ايگور كوناشنكوف، سخنگوي وزارت دفاع روسيه نخستين مقام روسي بود كه در چند روز گذشته خشم خود را از بمباران بي‌امان رقه توسط ائتلاف تحت حمايت امريكا اعلام كرد. وي حملات ائتلاف تحت امر امريكا در رقه سوريه را با بمباران ايالت درسدن آلمان در سال ١٩٤٥ و كشتار غيرنظاميان مقايسه كرد. اين مقام روس همچنين از عزم كشورهاي عضو ائتلاف ضدداعش براي اختصاص كمك‌هاي مالي به رقه نيز با طعنه ياد كرد و گفت:
بعد از بمباران‌هاي ائتلاف بين‌المللي به رهبري امريكا مقام‌هاي عاليرتبه واشنگتن، پاريس و برلين بيانيه‌هايي مبني بر اختصاص ده‌ها ميليون دلار و يورو به رقه صادر كردند تا اين ميليون‌ها دلار براي حفظ زندگي ساكنان اين شهر استفاده شود. ما بايد از اين‌گونه سخاوتمندي‌ها استقبال كنيم اما درباره نيات آنها سوال‌هايي داريم. طي بيش از دو سال گذشته، روسيه بارها از امريكا و كشورهاي اروپايي درخواست ارسال كمك‌هاي بشردوستانه به سوري‌هاي جنگزده و اختصاص پناهگاه به آنها داده بود. روسيه در اين درخواست‌ها، سوري‌ها را به بد و خوب تقسيم نكرده بود اما هر بار اين درخواست‌ها با پاسخ منفي رد مي‌شد. تنها توجيه اين كمك‌هاي مالي اخير براي سرپوش گذاشتن به بمباران يادآور دوران بربريت توسط جنگنده‌هاي امريكا و ديگر اعضاي ائتلاف است كه باعث كشتار هزاران غيرنظامي در رقه شده است.
روياي تسخير دمشق از مسير رقه
رقه براي امريكاي دونالد ترامپ به كورسوي اميد جديدي در راستاي تغيير معادله بازي در سوريه بدل شده است. دونالد ترامپ در تازه‌ترين اظهارنظرهاي خود خروج داعش از رقه را يك اتفاق بسيار مهم در مسير مبارزه امريكا با داعش خوانده و تاكيد كرده است كه اين اتفاق يك گام رو به جلو در مسير انتقال سياسي در سوريه و برقراري صلح و ثبات در اين كشور خواهد بود. به گزارش آسوشيتدپرس، اين سخنان ترامپ در تضاد با نظر مشاوران امنيت ملي دولت امريكا است كه به رييس‌جمهور هشدار داده‌اند كه شبه‌نظاميان داعش در منطقه به راحتي مي‌توانند منافع امريكا را تهديد كنند.
از سوي ديگر ترامپ در حالي در مورد انتقال سياسي در سوريه سخن مي‌گويد كه واقعيت‌هاي ميداني در اين كشور گوياي ماجراي ديگري است و حكايت از اين دارد كه وضعيت بشار اسد اخيرا بهتر از قبل هم شده است. ترامپ در بخش‌هاي ديگري از سخنان خود تاكيد كرد كه امريكا به زودي وارد فاز جديدي از فعاليت‌هاي خود در سوريه مي‌شود. وي تلاش كرد تمركز سخنان خود را فقط بر مسائل نظامي نگذارد و تاكيد كرد كه امريكا به دنبال اين است كه بحران در سوريه را از طريق مذاكرات ديپلماتيك حل و فصل كند تا در نتيجه آن آوارگان سوري بتوانند به خانه‌هاي خود بازگردند و انتقال سياسي كه مدنظر مردم سوريه است اتفاق بيفتد.
ترامپ در حالي از نزديك بودن روزهاي انتقال سياسي در سوريه سخن مي‌گويد كه گفت‌وگوهاي بين‌المللي سوريه با محوريت ژنو همچنان در بن بست به سر مي‌برد و از سوي ديگر هرچند رقه به ادعاي امريكايي‌ها توسط آنها از دست داعش آزاد شده است اما در ميدان عمل هر روز بر دامنه نفوذ ايران و روسيه در سوريه افزوده مي‌شود و البته بشار اسد نيز قدرت بيشتري پيدا مي‌كند.
از سوي ديگر بيشترين ساكنان رقه در اردوگاه‌هاي اطراف مستقر شده‌اند و با توجه به اختلاف ميان دولت مركزي و نيروهاي دموكراتيك سوريه شرايط را براي بازگشت به شهر امن نمي‌دانند. از سوي ديگر هرچند ژست‌هاي خيرخواهانه بسياري از سوي اروپا و امريكا در چند روز اخير درباره بازسازي رقه گرفته شده است اما امريكا چه در مورد بازسازي عراق كه پرونده‌اي كهنه‌تر است و چه در مورد سوريه تمايل جدي براي بازسازي از خود نشان نداده است. از سوي ديگر يكي از اصلي‌ترين كارهايي كه بايد در رقه انجام شود، پاكسازي منطقه از مين‌هايي است كه در زمين كارگذاري شده است و البته سيستم گردش آب و برق نيز در اكثر محله‌هاي شهر كاملا تخريب شده است.
واشنگتن اما تا اين لحظه براي برعهده گرفتن نقش پيشرو در بازسازي رقه از خود تمايلي نشان داده است. درحالي كه ترامپ پيروزي نيروهاي مورد حمايت خود در رقه بر داعش را با آب و تاب بسياري تعريف مي‌كند اما مايك پمپئو، رييس سازمان سيا هشدار داده است كه بيرون رانده شدن داعش از رقه به معناي پايان توان اين گروه براي انجام عمليات عليه امريكا نيست. براساس برآوردهاي ارتش امريكا حدود ٦٥٠٠ عضو داعش همچنان در شرق و غرب سوريه فعال هستند.
- 19
- 5
