نگاهی به آیین‌های شهادت حضرت فاطمه(س) در مناطق مختلف ایران

 آیین شهادت حضرت فاطمه(س) در مناطق مختلف ایران با شکوه هر چه بیشتر اجرا می‌شود. با توجه به ارادت ایرانیان به بانو فاطمه‌زهرا(س) علاوه‌بر دسته‌های سینه‌زنی و نوحه‌خوانی که در تمامی مناطق ایران برگزار می‌شود، هر منطقه مراسم و آیین مخصوص به خود دارد. به‌عنوان مثال سمنوپزان یا نذر عاشقی، تشییع نمادین، نخل‌گردانی، شترگردانی یا مراسم شام غریبان ازجمله این آیین‌هاست؛ البته این آیین‌ها بیشتر به‌صورت نمادین برگزار می‌شود و مانند گذشته یک آیین ثابت نیست.

کارشناسان معتقدند برگزاری این مراسم‌ها در همین حد هم باعث می‌شود این آیین‌های سنتی بقا داشته باشد و مانند بسیاری از آیین‌های سنتی از بین نمی‌رود. در این مطلب بر آن شدیم تا به برخی از این آیین‌های سنتی نگاهی بندازیم.

آیین سمنوپزان

آیین سنتی سمنوپزان در شهر کیان چهارمحال‌و‌بختیاری، یکی از آیین‌های بسیار قدیمی است که قدمتی بیش از ۵۰۰ سال دارد. در این مراسم، همزمان با سالروز شهادت حضرت زهرا(س)، پخت نذری سمنو در شهر کیان چهارمحال‌وبختیاری برگزار می‌شود. در این آیین از اذان مغرب روز قبل از شهادت حضرت زهرا(س)، عزاداران دیگ‌های سمنو که تعداد آنها از ۱۰ دیگ عبور می‌کند را روی آتش می‌گذارند. برای پخت نذر سمنو به‌طور معمول با کمک و مشارکت مردم گوشت، گندم و آرد تهیه شده و با توجه به میزان مواد اولیه، دیگ‌ها مشخص شده و پس از پخت سمنو، آن را بین عزاداران پخش می‌کنند. این آیین سنتی در شهرهای بسیاری انجام می‌شود و در تهران هم با عنوان نذر عاشقی هرساله اجرایی می‌شود.

آیین نخل‌برداری

«نخل» که در لغت به معنای «تابوت» است، نزد مردم استان یزد، نمادی از تابوت ائمه اطهار(ع) است و مردم در مناطق مختلف در محرم و ۲۱ رمضان روز شهادت حضرت علی(ع) و شهادت مظلومانه صدیقه طاهره(س) در مناطق مختلف آیین نخل‌برداری را برگزار کرده و به عزاداری می‌پردازند. نخل، وسیله چوبی است که دو طرف آن به‌صورت مشبک از چوب ساخته شده و به‌وسیله چوب‌های دیگر به هم مرتبط و روی چهار تیر چوبی قرار دارد. نخل شهرستان تفت بزرگ‌ترین نخل استان یزد است. آیین معنوی و سنتی نخل‌برداری هرساله به مناسبت شهادت حضرت فاطمه‌زهرا(س) در حسینیه امام تفت برگزار می‌شود. این آیین معنوی و سنتی که از دیرباز در روزهای عاشورای حسینی و شهادت حضرت علی(ع) برگزار می‌شود برای سومین سال متوالی در روز شهادت دخت نبی اکرم(ص) نیز برگزار می‌شود.

آیین تشییع پیکر حضرت زهرا (س) 

هرساله با نزدیک‌شدن به سالروز شهادت دخت نبی اکرم(ص)، کاشمر مراسم سنتی شام غریبان حضرت فاطمه زهرا(س) را تدارک می‌بیند. در این مراسم که قدمتی بسیار دارد و آکنده از حزن و اندوه عزاداران بانوی دو عالم است، مردم در قالب دسته‌های عزاداری از مهدیه کاشمر به راه افتاده و با حرکت در سطح شهر به سمت امامزاده‌سیدحمزه(ع) واقع در باغمزار حرکت می‌کنند. در این آیین سنتی، مراسم نمادین تشییع پیکر مطهر حضرت صدیقه کبری(س) به یادبود تشییع شبانه و مظلومانه آن حضرت نیز برگزار می‌شود.

آیین شترگردانی

هرساله به مناسبت ایام فاطمیه و فرارسیدن سالروز شهادت حضرت زهرا(س)، آیین سنتی شترگردانی در روستای علی‌آباد علیای شهرستان زرند برگزار می‌شود. در این مراسم که هرساله اجرا می‌شود، عزاداران در دسته‌های کوچک فاطمی با پای پیاده به عزاداری پرداخته و یک شتر را در روستا و گاهی در روستاهای مجاور می‌گردانند. در پایان مراسم عزاداری، شتر گرداننده‌شده را ذبح کرده و برای پذیرایی از عزاداران حضرت زهرا (س) استفاده می‌شود.

آیین تعزیه‌خوانی

تعزیه‌خوانی از آیین‌های جذاب، سنتی و مذهبی مردم ایران است که از زمان صفویه رواج یافت و هم‌اکنون به‌عنوان یک هنر ناب ایرانی در جهان شناخته شده است. این مراسم که بیشتر در عزاداری‌ها استفاده می‌شود، قدمتی بسیار دارد. تعزیه‌خوانی ازجمله آیین‌هایی است که در تمامی ایران اجرا می‌شود اما در برخی مناطق مانند مناطق مرکزی و جنوبی بیشتر برگزار می‌شود. به‌عنوان مثال در گلپایگان، قصرشیرین، لرستان، آذربایجان‌غربی و شرقی، آیین تعزیه‌خوانی با مراسم خاص برگزار می‌شود. در تعزیه‌خوانی که بیشتر در خیابان یا محیط‌های باز اجرا می‌شود، مردم با ائمه اطهار(ع) بیشتر آشنا شده و سیره و روش‌های زندگی آنها را در زندگی خود به‌کار می‌گیرند.