محيط زيست به عنوان اولويتي مهم در كشور مطرح نبوده‌است
قانون شكارو صيد ما مربوط به زمان قبل از انقلاب است
قوانين و مقررات در حوزه محيط زيست از بازدارندگي لازم برخوردار نيستند
با ترويج اكوتوريسم مي توان شكار غيرمجاز پرنذگان مهاجر را كاهش داد
شكارچي مطمئن است كه با خيال راحت و بدون دغدغه از دستگيري و مجازات، مي‌تواند به شكار بپردازد
همه ساله كيلومترها راه را طي مي‌كنند تا چندماهي را مهمان ما باشند. سفري دور و دراز كه شايد براي بسياري از آن‌ها بي‌بازگشت باشد. پرندگان مهاجر كه سرماي سيبري آن‌ها را مجبور به اين سفر دورو دراز مي‌كند. فرسنگ‌ها راه را بال زده تا زمستان خود را سپري كنند. آن‌ها خسته از راهي طولاني راهي تالاب‌هاي كشور مي‌شوند و اميدوارند پاييز و زمستان را با آسودگي گذرانده و به كشور خود بازگردند. هرچند ايرانيان از قديم‌الايام به مهمان‌نوازي معروف و شهره بوده‌اند، اما اين مهمانان ناخوانده مورد بي‌مهري قرار گرفته و برخي از افراد با بي‌رحمي دست به كشتار آن‌ها مي‌زنند.
با شروع پاييز و آغاز فصل مهاجرت، به دليل اينكه كشور ما در مرکز بسیاری از مسیرهای مهاجرت پرندگان در سراسر جهان واقع شده است بسياري از پرندگان، تالاب‌هاي شمال و جنوب كشورمان را براي توقف چند ماهه خود انتخاب مي‌كنند. اين درحالي است كه همه ساله با آغاز كوچ پرندگان بسياري از افراد در شهرهاي شمالي كشور به ويژه منطقه فريدون‌كنار نيز خود را براي پذيرايي از آن‌ها مهيا مي‌كنند. آن‌ها كه از قبل، تورهاي‌هوايي خود را آماده كرده‌اند با آمدن پرندگان راهي تالاب‌ها مي‌شوند تا به شكار اين پرندگان بپردازند.پرندگاني كه با هزاران آرزو و البته با اميد بازگشت به سيبري راهي ايران مي‌شوند اما هرگز به مبدا خود بازنمي‌گردند.
هرچند با آغاز فصل پاييز هشدارهاي زيادي مبني بر عدم شكار پرندگان مهاجر داده مي‌شود اما بازهمه ساله شاهد شكار بي‌رويه و البته بي‌رحمانه آن‌ها هستيم. البته طي سال‌ها قبل بيشتر در شهرهاي شمالي و استان مازنداران شاهد شكار اين پرندگان بوديم اما اين موضوع در شهرهاي جنوبي كشور نيز افزايش يافته است به طوري كه يكي از كارشناسان محيط زيست دراين خصوص مي‌گويد:«چند ماهي است كه مهاجرت پرندگان به مناطق مختلف خوزستان آغاز شده واين موضوع موجب شده تا کشتار پرندگان مهاجر در استان شدت بگيرد به طوري كه روزانه لاشه صدها قطعه از انواع پرندگان مهاجر در بازار کیان اهوازبه متقاضيان، فروخته مي شود».
رضا نيك فلك با اشاره به اينكه در بین لاشه‌های پرندگان گونه‌های حمایت شده و در خطر انقراض جهانی مانند اردک مرمری، اردک بلوطی، اردک سرحنایی و ... مشاهده می‌شود، مي افزايد:« درحالي كه فعاليت این بازار از اوایل شهریور آغاز مي شود، اما با آغاز فصل پاییز و حضور پرتعداد انواع پرندگان مهاجر در تالاب‌ها و آبگیرهای استان خوزستان، کشتار پرندگان نیز به اوج خود رسیده است».
اين درحالي است كه اصل ۵۰قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران به بحث حفاظت محیط زیست اشاره داشته و آن را یک وظیفه همگانی به حساب آورده است كه اين موضوع نشان از اهميت قانونگذاران به بحث محيط زيست است. اما چرا باوجود تكرار شكار بي‌رويه پرندگان مهاجر برخوردي با اين افراد صورت نمي‌گيرد؟ در اين زمينه وظيفه دستگاه قضايي چيست؟ در اين زمينه «قانون» گفت‌وگويي با دكتر محمد حسین رمضانی قوام آبادی، حقوقدان و دانشیار دانشکده حقوق دانشگاه شهید بهشتي انجام داده كه از نظرتان مي‌گذرد.
رمضاني با بيان اينكه شكار غيرمجاز پرندگان مهاجر مساله جديدي نيست و هرساله تكرار مي‌شود به «قانون» مي‌گويد: بارها در مورد خطرات شكارچيان غيرمجاز كه در بسياري از موارد نيز گونه‌هاي نادر جانوري را تهديد مي‌كنند بحث شده اما هيچ نتيجه‌اي به دنبال نداشته است. به اعتقاد بنده دليل اين موضوع نيز اين است كه محيط زيست به عنوان اولويتي مهم در كشور مطرح نبوده‌است.
قوانين درحوزه محيط زيست بازدارنده نيستند
اين حقوقدان يكي از دلايل شكار غيرمجاز پرندگان را بازدارنده نبودن قوانين در حوزه محيط‌زيست دانست و خاطرنشان كرد: قانون شكارو صيد ما مربوط به زمان قبل از انقلاب است. البته به طور كلي بايد گفت كه قوانين و مقررات در حوزه محيط زيست هم از بازدارندگي لازم برخوردار نبوده و هم اينكه روزآمد نيستند، از طرف ديگر نيز وقتي محيط زيست در سياست‌هاي كلي، به عنوان اولويتي مهم مطرح نباشداين امر باعث خواهد شد همه ساله شكارچيان در فصل مهاجرت به صورت بي‌رحمانه اين پرندگان را شكار كنند و هيچ برخوردي نيز با آن‌ها صورت نگيرد.
بنده فكر مي‌كنم اولين گام براي رفع اين معضل آگاهي رساندن به عموم جامعه است.در حال حاضر مردم ما نسبت به عواقب عدم محافظت از محيط زيست آگاه نيستند كه در اين زمينه مي‌توان با آموزش و مشاركت آن‌ها در اين زمينه و همچنين تشويق مردم مانع شكار اين پرنده‌ها و به دنبال آن نيز حفاظت از محيط زيست شد.
وي افزود: دولت و همچنين سازمان حفاظت از محيط‌زيست مي‌توانند با ارائه راهكارهايي، شكار غيرمجاز را كاهش دهند كه در اين زمينه، اولين گام ترويج اكوتوريسم فعال است ، اکوتوریسم سفری است مسئولانه به مناطق طبیعی، که موجب حفظ محیط زیست و بهبود زندگی مردم محلی مي‌شود. به عبارت ديگر ظرفيت‌هايي را ايجاد كنيم تا شكارچي به جاي شكار و صيد، خود حافظ محيط زيست باشد ضمن اينكه از اين راه نيز امرار معاش كند تا چالش‌ها به فرصت تبديل شوند.
مشكلات بسيار زياد در حوزه محيط زيست
رمضاني در ادامه با اشاره به اينكه ما كشوري در حال توسعه هستيم پس اولويت اصلي كشور نيز بحث توسعه و رشد اقتصادي است، خاطرنشان كرد: بحث توسعه پايدار مساله‌ای مهم است اما متاسفانه در حوزه محيط‌زيست، توسعه پايدار مطرح نيست. براي مثال، خشك شدن تالاب‌ها و رودخانه‌ها و خطراتي كه جنگل‌ها را تهديد مي‌كنند، يا هواي آلوده كلانشهر ها نشان دهنده مشكلات بسيار زياد در اين حوزه است. هرچند كه در برنامه ششم توسعه، سه بخش مهم كشاورزي، محيط‌زيست، منابع طبيعي و آب مورد توجه قرار گرفته‌است.
تجارت افراد با پرندگان مهاجر
اين استاد دانشگاه با بيان اينكه برخي بيكاري و اشتغال را دليل اصلي شكار غيرمجاز پرندگان مي‌دانند خاطرنشان كرد: اين افراد معتقدند شكارچيان به دليل مشكلات مالي و براي امرار معاش و مشكلات معيشتي مجبور به شكار مي‌شوند اما بايد گفت در حال حاضر با توجه به سود بسيار خوبي كه فروش پرندگان شكار شده دارد، ديگر بحث امرار معاش شكارچيان مطرح نيست بلكه آن‌ها به نوعي با اين عمل خود، دست به تجارت مي‌زنند.
در حال حاضر شكار و صيد داراي بازار و قيمت خوبي است و فرد مي‌تواند باتوجه به تقاضاي بازار، ميزان عرضه خود را تعيين كند ضمن اينكه اين شكارچي مطمئن است كه با خيال راحت و بدون دغدغه از مجازات و دستگيري مي‌تواند به شكار بپردازد. بنابراين به كار خود ادامه مي‌دهد زيرا وقتي برخوردي با وي صورت نمي‌گيرد، اين فرد ترغيب شده و همچنان نيز به شكار غيرمجاز ادامه مي‌دهد. پس باز هم باز مي‌گرديم به بحث عدم بازدارندگي قوانين كه بسيار مهم است و نياز به تدوين قوانيني روزآمد در اين حوزه هستيم.ضمن اينكه اجراي درست قوانين نيز از اهميت بالايي برخوردار است. زيرا اگر بهترين قانون را هم داشته باشيم اما مجري خوبي وجود نداشته باشد باز نتيجه‌اي حاصل نخواهد شد؛ به عبارت ديگر زماني قوانين اثربخش خواهند بود كه به خوبي اجرا شوند.
وي افزود: حفاظت محيط زيست يا عناصر زيست‌محيطي، نيازمند مشاركت عموم مردم اعم از مردم، دولت نهادها و سازمان‌هاي دولتي و غيردولتي است. ديگر اينكه توسعه پايدار در دستور كار دولت، نهادهاي دولتي و متوليان امر قرار گيرد وآن را به درستي اجرايي كنند و فقط روي كاغذ نباشد .سوم، همان‌گونه كه بالا نيز ذكر كردم، بحث ترويج اكوتوريسم يا توريسم پرنده گردي مهم است ضمن اينكه مشكلات اشتغال افراد در اين مناطق بايد برطرف شود تا امرار معاش، دليلي بر تعرض به محيط زيست نباشد.
دادستان بايد به موضوع ورود كند
اين حقوقدان با اشاره به نقش دادستان در كاهش شكار و حفاظت از محيط زيست نيز يادآور شد : در اين زمينه لازم است دادستان به موضوع شكارهاي غيرمجاز ورود كند زيرا يكي از وظايف اصلي دادستان يا مدعي العموم حمايت از حقوق عموم مردم است. يعني براي دفاع از حقوق عمومي بايد به موضوع ورود كند. در اين زمينه مطابق اصل ۱۵۶ قانون اساسي يكي از وظايف قوه قضاييه نيز احياي حقوق عامه است.
بنابراين با توجه به اينكه مسائل زيست محيطي بي‌ترديد يكي از مصاديق بارز احياي حقوق عامه است و به عبارت ديگر موضوعاتي مانند هوا، آب، جنگل‌ها با مردم و سلامت آن‌ها ارتباط دارند. پس دادستان و قوه قضاييه وظيفه دارند در اين زمينه اهتمام بيشتري داشته باشند تا حقوق عموم جامعه استيفا شود اما نكته ديگر اينكه به لحاظ بين المللي نيز بسياري اعتقاد دارند مصاديق محيط‌زيستي جزو ميراث مشترك بشريت هستند و در اين زمينه، اسناد و مقررات زیادی هم تدوين شده است . در عرصه داخلي نيز دولت‌ها موظفند به اسناد بين‌المللي كه به آن‌ها محلق شده‌اند متعهد و پايبند باشند.
رمضاني در خاتمه توضيح داد: در ماده ۶۶ قانون آيين دادرسي كيفري اخيرالتصويب به سازمان‌هاي مردم نهاد یا سمن ها اين اجازه داده شده تا نسبت به جرايم ارتکابی در برخي از زمينه‌ها از جمله مسائل زيست محيطي اعلام جرم کنند. البته به اعتقاد بنده اعلام جرم اين افراد به تنهايي كافي نيست و حضور آن‌ها در دادرسي و طرح دعوي به عنوان شبه دادستان مهم است كه متاسفانه در قوانين ما اين جايگاه به سمن ها داده نشده، با وجود اينكه بارها اعلام كرديم نهادهاي مردمي يا تشكل‌هاي غيردولتي كه در بخش يا حوزه خاصي فعال هستند، بايد براي‌شان اين امكان فراهم شود كه بتوانند طرح دعوي كنند و نقش شبه دادستان داشته باشند.
براي مثال در بحث آلودگي بايد اين امكان به سمن ها داده شود تا حضور فعالي داشته باشند زيرا مواردي مانند آلودگي هوا يا آب، مشكلاتي براي عموم جامعه به دنبال خواهند داشت و به عبارت ديگر سلامت عمومي را تهديد مي كنند. پس سمن ها كه به نوعي گوش و زبان مردم هستند به عنوان واسط ميان مردم و دولت بايد حضورشان در نظام حفاظت از محيط زيست كشور جدي‌تر گرفته شود.
عزم عمومي بايد جزم شود
شايان ذكر است حفظ گونه‌هاي جانوري و گياهي وبه عبارتي حفظ محيط زيست، وظيفه عموم جامعه است. كه در اين راستا با توجه به اشاره قوانين گوناگون به اين موضوع، لازم است آموزش‌هاي لازم به تمامي افراد جامعه داده شود. افراد بايد بدانند كه زندگي ما انسان‌ها به مسائل زيست محيطي گره خورده، به طوري كه از بين رفتن آن، سلامت جامعه را تهديد خواهد كرد پس در اين زمينه لازم است عزم عمومي در رابطه با حفظ محيط زيست جزم شود تا فرزندان ما در آينده بتوانند زندگي كنند.
امرار معاش، توجيه مناسبي براي شكار پرندگان نيست
اسماعیل کهرم کارشناس محیط زیست منطقه فريدون‌كنار و سرخرود سال‌هاست شاهد بي‌رحمي برخي از افراد نسبت به پرندگان مهاجر است در حالي كه هيچ اقدام موثري نيز در جهت مقابله با آن نمي‌شود. عدم مقابله با اين كشتار بي‌رحمانه پرندگان مهاجر در اين مناطق سبب شده تا امروز شاهد تكرار آن در مناطق ديگر از جمله خوزستان هستيم. ما در اين سال‌ها با شكارچيان غيرمجاز به درستي مقابله نكرديم. محيط‌بان محيط‌زيست موظف است شكارچي غيرمجازي را كه تورهوايي گسترانده تا تعداد زيادي از پرندگاني را كه به كشور ما پناه آورده‌اند، شكار كند ، دستگير نمايد.
اما به محض دستگيري اين شكارچي و ارجاع آن به دستگاه قضايي با اين توجيه كه وي به دليل امرار معاش مرتكب شكار غيرمجاز شده‌است با وساطت برخي از افراد، آزاد مي‌شود. پس نمي‌توان انتظار داشت اين جرم كاهش يابد.اما در مورد اينكه گفته مي‌شود اين افراد براي امرار معاش به شكار غيرمجاز پرندگان روي مي‌آورند نيز بايد گفت اولا طبق قانون تور هوايي ممنوع است اما اين شكارچيان اين تورهاي هوايي را بنا مي‌كنند در حالي كه ارزش هر يك از آن‌ها بيش از ۵۰ ميليون تومان است و نكته جالب‌تر اينكه اين شكارچيان اين تورها را گاهي ماهي ۸ ميليون تومان اجاره مي‌دهند؛ پس بايد گفت در اين رابطه امرار معاش و اشتغال نمي‌تواند توجيه درستي باشد زيرا اين افراد مقابل ديدگان دولت و ماموران كاري غيرقانوني انجام مي‌دهند.
اين شكارچيان غيرمجاز پرندگان را شكار كرده و به صورت زنده با قيمت‌هاي بالا به فروش مي‌رسانند. براي مثال يك جفت غاز را ۱۲۰ هزار تومان مي‌فروشند. يا اينكه پس از شكار غيرقانوني پرنده‌هاي شكاري مانند شاهين و انواع عقاب، آن‌ها را در كشورهاي حوزه خليج فارس به مبلغ ۲۰ميليون تومان مي فروشند. پس بايد گفت اين افراد از اين سود، دست برنخواهند داشت مگر اينكه دولت عزم جدي براي مقابله با اين افراد داشته باشد. در اين راستا لازم است دولت، سازمان حفاظت محيط زيست را حمايت كند تا اين افراد به مجازات و سزاي عمل خود برسند ودر غير اين صورت، شاهد تكرار اين موضوع در ساير استان‌ها نيز خواهيم بود.
نده زماني با فرماندار فريدون‌كنار و حدود ۲۰ مامور نيروي انتظامي و ۲۰ محيط‌بان قرار بود تورهاي هوايي را جمع‌آوري كنيم اما زماني كه در ميانه‌هاي راه براي مقابله با اين شكارچيان بوديم برخي از مسئولان در تماس با فرماندار، مانع ادامه كار ما و جمع‌آوري تورهاي هوايي شدند و به ناچار موضوع مسكوت ماند. حال اين سوال مطرح است كه با اين گونه برخوردها، سازمان حفاظت از محيط زيست چه اقداماتي مي‌تواند انجام دهد؟
اما گاهي نيز تعدادي از پرندگان مهاجر كه به صورت غيرمجاز شكار مي‌شوند مانند غاز، فلامينگو و گونه‌هاي نادر مانند اردك سرسفيد يا اردك سر حنايي، به باغ پرندگان تهران فرستاده مي‌شوند كه البته به دليل اينكه پرندگان به وسيله وانت فرستاده مي‌شوند بسياري از آن‌ها در ميانه راه تلف مي‌‌َشوند و از هر ۱۰ تا ازاين پرنده‌ها شايد دو يا سه پرنده زنده بماند كه البته هيچ دستگاه نظارتي هم بر اين موضوع نظارت نمي‌كند.
در خاتمه بايد گفت دولت در اين زمينه مسئوليت دارد تا مانع تكرار اين موضوع شود هرچند كه تا به حال شاهد اقدام موثري از سوي دولت در رابطه با شكار پرندگان غيرمجاز نبوديم اما ما دلسوزان محيط زيست و تمامي افرادي كه از نزديك شاهد شكار غيرمجاز پرندگان مهاجر هستيم، وظيفه داريم جامعه را از اين موضوع و تكرار هر ساله آن آگاه كنيم كه تمامي افراد بدانند چه بلايي بر سر محيط زيست و گونه‌هاي نادر جانوري مي‌افتد تا مسئولان نيز موضوع را جدي گرفته و مانع تكرار اين كار غيرقانون شوند.
- 19
- 5
