صلاحيت دادگاه انقلاب در چه مواردی است؟

صلاحیت چیست؟

برداشت اولیه‌ی ما از واژه‌ی صلاحیت به‌دور از مفهوم حقوقی آن نیست. در فرهنگ فارسی دهخدا صلاحیت به معنی شایستگی، درخوری، سزاواری و اهلیت است. اینها همان مفهوم حقوقی صلاحیت را دربردارند. دادگاه باید شایستگی رسیدگی به یک پرونده را داشته باشد تا بتواند در مورد آن حکم صادر کند. این شایستگی را قانون به یک دادگاه اعطا می‌کند.

قاضی دادگاه بر مبنای همین صلاحیت حق رسیدگی دارد و می‌تواند با استفاده از آن، قانون را اعمال کند. این شایستگیِ اعطایی از طرف قانون آن‌قدر مهم است که اگر دادگاهی بدون صلاحیت به پرونده‌ای رسیدگی کند حکم صادره اعتبار نخواهد داشت و به اجرا گذاشته نمی‌شود. دادگاه‌های کیفری صلاحیت رسیدگی به جرایم را دارند. هر دادگاه صالح است تا به طیف خاصی از جرایم رسیدگی کند، ضمنا جرم نیز باید در محدوده‌ی جغرافیایی دادگاه رسیدگی‌کننده اتفاق افتاده باشد.

دادگاه انقلاب؛ دادگاهی با صلاحیت خاص کیفری

دادگاه انقلاب یکی از دادگاه‌هایی است که در کشور ما صلاحیت خاص کیفری دارد. گرچه دادگاه‌هایی مثل دادگاه‌های کیفری یک نیز بر اساس میزان مجازات معین و خاصی شایسته‌ی صدور حکم هستند اما صلاحیت دادگاه انقلاب براساس جرایم خاصی تعیین می‌شود که ارزش‌ها و هنجارهای مهمی را نقض می‌کنند.

پس از انقلاب اسلامی تحولات و جریان‌های بسیاری در جامعه‌ی ایرانی به‌وجود آمد و اساس حکومت اسلامی و امنیت داخلی و خارجی را مورد تهدید قرار داد. محاکمه‌ی جرایمی که این هنجارها را نقض می‌کرد مستلزم نگاه ویژه‌ی قضایی به آنها بود که با تأسیس دادگاه انقلاب این مهم میسر شد.

جرایم در صلاحیت دادگاه انقلاب

آخرین قانونی که صلاحیت دادگاه انقلاب را مشخص کرده است قانون آیین دادرسی کیفری است که در سال ۱۳۹۴ تصویب شد. در ماده‌ی ۳۰۳ این قانون ذیل عناوینی خاص صلاحیت این دادگاه به تفکیک بیان شده است که در ادامه به شرح آنها می‌پردازیم.

۱. اولین طیف از جرایمی که در این قانون مشمول صلاحیت دادگاه‌های انقلاب هستند جرایم علیه امنیت داخلی و خارجی‌اند که شامل محاربه و افساد فی‌الارض، بَغی، تبانی و اجتماع علیه حکومت اسلامی، احراق و تخریب اموال و اقدام مسلحانه به قصد مقابله با نظام جمهوری اسلامی است. دادگاه انقلاب حافظ حاکمیت نظام جمهوری اسلامی است و هر عملی در جهت تضعیف امنیت جامعه و قدرت حکومت اسلامی به‌صورت ویژه در این دادگاه رسیدگی خواهد شد.

محاربه و افساد فی‌الارض جرایمی هستند که در مورد اول با کشیدن سلاح، امنیت داخلی جامعه را به خطر می‌اندازند یا در مورد دوم یعنی افساد فی‌الارض باعث صدمات بسیاری در سطح وسیع در کشور می‌شوند.

بغی،تبانی و اجتماع علیه حکومت اسلامی نیز اساس حکومت اسلامی را هدف قرار می‌دهند و در جهت براندازی یا تضعیف آن هستند. بغی آنگونه که در قانون مجازات اسلامی تعریف شده است قیام مسلحانه علیه اساس نظام جمهوری اسلامی است. تبانی و اجتماع علیه حکومت نیز هرگونه سازماندهی برای براندازی حکومت اسلامی را شامل می‌شود.

۲. مورد دیگری که در صلاحیت این دادگاه است توهین به مقام معظم رهبری و همچینن بنیانگذار انقلاب اسلامی، امام خمینی است.

۳. با توجه به حساسیت مواد مخدر و روانگردان، کلیه‌ی جرایم مربوط به آنها که شامل حمل، نگهداری، ساخت و قاچاق آنها می‌شود مشمول صلاحیت خاص این دادگاه است. علاوه بر آن با توجه به اثرات مخربی که قاچاق اسلحه و مهمات و موادی چون اسپری اشک آور و شوکرهای برقی دارند قاچاق این نوع از اقلام نیز تحت عنوان اقلام و مواد تحت کنترل در صلاحیت این دادگاه است. این در حالی است که جرم قاچاق انسان مشمول این صلاحیت ویژه نیست.

۴. ممکن است با تصریح قوانین دیگر نیز جرایم مختلفی در صلاحیت این دادگاه قرار بگیرند. مانند رسیدگی جرایم مربوط به قانون تأمین مالی تروریسم که در صلاحیت دادگاه انقلاب قرار گرفته‌اند.

محل استقرار دادگاه انقلاب

دادگاه انقلاب در مرکز هر استان تشکیل می‌شود؛ مگر اینکه رئیس قوه قضاییه تشکیل آنها را در شهرهای دیگر استان نیز لازم بداند. برای اینکه به دادگاه انقلاب مراجعه کنید تنها کافی است بدانید که شعبه‌ای از آن در شهر محل زندگی شما تشکیل شده است یا نه.

اما در تهران برای مراجعه به دادگاه انقلاب باید به خیابان شریعتی، ابتدای خیابان معلم مراجعه کنید. البته فراموش نکنید که باید هنگام مراجعه شماره‌ی پرونده‌ای که به‌خاطرِ آن به دادگاه انقلاب می‌روید و کارت شناسایی معتبری همراه خود داشته باشید حفظ شئونات اسلامی نیز مانند باقی دادگاه‌های ایران مهم است.