رئیس دادگستری کل گلستان :این آرا برای کسانی که جرایم سبک غیرعمد مرتکب شده و سابقه کیفری ندارند، صادر می‌شود
مجرمند و در چنگال قانون گرفتار شده‌اند، اما مجازات‌هایشان کمی متفاوت است. قرار نیست حبس بکشند، در ازایش باید درخت بکارند. ٣٠متهمی که تاوان جرمشان، انجام خدمت برای جامعه است. به زندان نمی‌روند و با خلافکارهای دیگر آشنا نمی‌شوند، به‌خاطر یک جرم سبک، در میان مجرمان خطرناک و حرفه‌ای شب و روزشان را نمی‌گذرانند. عمرشان پشت میله‌های زندان تباه نمی‌شود و از خانواده‌هایشان دور نمی‌مانند. قانون به کمکشان آمده تا در ازای خدمت به جامعه از مجازات اصلی رها شوند.
این ٣٠مجرم با رأی قاضی شهرستان گالیکش در استان گلستان به کاشت ٣هزار درخت محکوم شده‌اند. حکمی که در آستانه روز درختکاری به اجرا درآمد و به اعتقاد قاضی پرونده و کارشناسان و فعالان حوزه محیط‌زیست، اثری بهتر و مفیدتر هم برای جامعه و هم برای طبیعت خواهد داشت. این درحالی است که قضات دیگری هم در شهرستان‌ها و استان‌های سراسر کشور احکامی اینچنینی برای متخلفان زیست محیطی صادر کرده‌اند. چند وقت پیش بود که صاحب یک واحد خدماتی که شبانه ٣٤ اصله درخت را قطع کرده بود تا واحدهای خدماتی مربوطه برای خودروهای عبوری دید بهتری داشته باشد، از سوی قاضی دادگاه به کاشت ۶۸ درخت یعنی دو برابر تعداد درختان قطع شده، محکوم شد. آن هم در همان محلی که اقدام به تخریب درختان کرده بود.
رئیس شعبه اول دادگاه کیفری ٢شهرستان دنا نیز چندی پیش متهمی که ٦ اصله درخت بلوط استان کهگیلویه و بویراحمد را آتش زده بود، به کاشت و آبیاری ٢٠ اصله درخت جنگلی در محدوده نیم هکتاری در محل وقوع جرم یا در محل دیگر به تشخیص شاکی، محکوم کرده بود. طی این حکم متهم مکلف شده بود پس از کاشت، به مدت دو‌سال آبیاری و محافظت از این درخت‌ها را به‌طور مستمر انجام دهد، اما این نخستین بار است که یک قاضی، ٣٠مجرم را به کاشت ٣هزار درخت محکوم کرده است. مجازاتی که به گفته خود قاضی؛ حتی بیشتر از این تعداد نیز است و طی یک‌سال و نیم چندین مجرم دیگر نیز به کاشت درخت محکوم شده‌اند که در کل آمار آن به ١٠هزار نهال رسیده است.
حبس می‌تواند بار سنگینی داشته باشد
هادی هاشمیان، رئیس دادگستری کل گلستان درخصوص این پرونده‌ها، به خبرنگار «شهروند» گفت: «محکومان ٣٠ پرونده شهرستان گالیکش در شرق استان به جای حبس، ٣هزار و ٤١٠نهال در عرصه‌های منابع طبیعی، حاشیه جاده‌ها، فضای سبز شهری و مدارس منطقه غرس می‌کنند. اجرای آرای این افراد از ابتدای اسفند آغاز شده و قرار است تا آخر ماه جاری همه این نهال‌ها غرس شوند. بیشتر این پرونده‌ها مربوط به تصادف است که در بخش عمومی جرم، محکومان به جای زندان به کاشت درخت محکوم شده‌اند.
در کل این آرا برای کسانی که جرایم سبک غیرعمد مرتکب شده و سابقه کیفری ندارند، صادر می‌شود. همچنین این طرح برای محکومانی اجرا می‌شود که سابقه قبلی نداشته و در جرایم عمد تا یک‌سال حبس و جرایم غیرعمد تا ٢سال حبس محکوم شده‌اند. درواقع این احکام از چند ماه قبل صادر شده و چون امکان اجرای آن در ایام دیگر نیست، در این روزهای پایانی سال اجرا شده است. تاییدیه این احکام نیز تقریبا از دو ماه قبل آمده است.
این چنین مجازات به خاطر این تعیین می‌شوند که مجرم، به‌جای زندانی شدن، خدمتی به جامعه‌اش کرده باشد. چراکه حبس و زندانی شدن، برای خود مجرم و خانواده‌اش می‌تواند بار سنگینی داشته باشد و همین سابقه می‌تواند متهم را به ارتکاب جرم دوباره ترغیب کند و اثرات منفی در روحیه‌شان بگذارد به همین‌خاطر این حکم را صادر کردیم. از طرفی می‌خواستیم زندان‌زدایی کنیم تا آمار افراد زندانی پایین بیاید و زندان فقط برای افرادی که جرایم خشن انجام می‌دهند جا داشته باشد.»
این احکام کمک زیادی به منابع طبیعی در گالیکش می‌کند
همچنین، عموزاد، قاضی دادگاه کیفری گالیکش که این احکام را صادر کرده است، در توضیحات بیشتری در این‌باره به «شهروند» می‌گوید: «یک‌سال‌ونیم است که در دادگاه کیفری به‌عنوان قاضی مشغول به کار شده‌ام. پیش از آن در دادسرا بودم و حکم صادر نمی‌کردم، اما از وقتی که کار قضاوت را آغاز کرده‌ام، چنین احکام جایگزین را زیاد صادر کرده‌ام. چراکه به اعتقاد من می‌تواند، جرم‌زدایی بالایی نسبت به مجازات اصلی یعنی همان حبس داشته باشد.
در ابتدا که من گفتم باید این احکام جایگزین را زیاد کنیم، مخالفان بسیاری داشتم که معتقد بودند این احکام، مجرم را به ارتکاب جرم بیشتر ترغیب می‌کند چراکه می‌بیند، مجازات کمی در انتظارش است، اما با اجرایی کردن چنین طرحی و صدور چندین حکم در طول این یک‌سال‌ونیم، مشخص شد که چنین احکامی می‌توانند جنبه مثبت داشته باشند. اعتراض‌ها نسبت به این احکام بسیار کم بود و مجرم به‌طور واقعی تنبیه می‌شد.
حتی کار مثبتی هم یاد می‌گرفت. در این مدت از این احکام زیاد صادر کرده‌ام. به‌طور مثال پزشکی که یک تخلف جزیی داشت، به ویزیت رایگان صد بیمار یتیم یا بدسرپرست محکوم شد. او به جای اعتراض، از این حکم استقبال هم کرد و آن را انجام داد. بنابراین به جای این‌که یک پزشک را زندانی کنیم و او را از خانواده‌اش دور کنیم و بار روانی سنگینی در او ایجاد کنیم، هم به صد بیمار یتیم یا بدسرپرست کمک کرده‌ایم و هم به خود پزشک؛ بنابراین صدور چنین احکامی بار بسیار مثبتی در جامعه خواهد داشت.»
او در ادامه صحبت‌هایش می‌گوید: «در رابطه با درختکاری نیز، تنها این ٣٠ مجرم نبودند. بلکه مجرمان دیگری از یک‌سال پیش تاکنون به چنین مجازاتی محکوم شده‌اند. در کل تعداد نهال‌هایی که باید از سوی متهمان کاشته شود، به ١٠هزار تا رسیده که حالا در فصل کاشت، درحال اجرا هستند. بیش از نیمی از این نهال‌ها نیز توسط متهمان در مناطق آسیب‌دیده جنگلی کاشته شده‌اند. از آنجایی هم که تعداد زیادی از جنگل‌های گالیکش به خاطر آتش‌سوزی آسیب جدی دیده‌اند، این کار می‌تواند به منابع طبیعی‌مان هم کمک بسیار زیادی کند. درباره اجرای این احکام نیز در ابتدا دادگستری متهمان را احضار و برای آنها زمان تعیین می‌کند.
مجرم نیز باید ظرف مدت تعیین شده، نهال را تهیه کرده و آن را بکارد. از طرف دیگر با منابع طبیعی هم هماهنگ کرده‌ایم و آنها نیز نهال‌ها را در اختیار متهمان قرار می‌دهند. همچنین با توجه به اندازه جرم، بیشتر این متهمان، محکوم به نگهداری و آبیاری درخت‌هایی که می‌کارند، هستند. یعنی تقریبا تا دو‌سال باید به نهالی که کاشته‌اند سر بزنند و کار آبیاری را نیز انجام دهند. اکثر این مجازات‌ها نیز بدون اعتراض انجام می‌شوند، مگر این‌که مجرم توان مالی خرید نهال را نداشته باشد که در آن صورت اعتراض می‌کند و پس از آن درباره وی تصمیم گرفته می‌شود. اگر هم مجازات خود را انجام ندهند، باید بلافاصله به زندان بروند و دوره حبس خود را بگذرانند. برای همین به‌طور معمول مجرم هیچ اعتراضی نمی‌کند و اتفاقا استقبال هم می‌کند.
هزینه یک نهال جنگلی ٢هزار تومان و یک نهال چناری خارج از شهر نیز ٧هزار تومان است که این نهال‌ها به‌صورت تفکیک شده و به نسبت جرم متهمان، برای آنها تعیین می‌شود. در کل آمارها نیز نشان از آن دارد که چنین احکامی تاثیرات مثبتی در کاهش وقوع جرم و انجام خدمات مفید در جامعه و همچنین تنبیه شدن و بار روانی مثبت در خود فرد و خانواده‌اش داشته است.»
سیما فراهانی
- 10
- 4
