تحلیل جامعه شناسان از نتایج انتخابات

دکتر تقی آزاد ارمکی: ما بعد از دوره اول انقلاب در این ۳۵ سال اخیر هیچ گاه مشارکت اینچنینی مردم را نداشتیم. مشارکتی اکثریتی که به نفع مردم تمام شد.

سید حسن موسوی چلک: هم اکنون مردم به حدی از بلوغ رسیده‌اند و می‌دانند که افزایش یارانه‌ها چه هزینه‌های زیادی روی دوش آنها می‌گذارد. آنها به شرایط منطقه هم واقف هستند و می‌دانند در این موقعیت نیاز به دولتی است که آرامش و امنیت را در داخل کشور ایجاد کند

دوباره تکرار کردیم «دوباره ایران، دوباره روحانی»..... ۴۲ میلیون نفر روز جمعه پای صندوق‌های رأی رفتند تا رئیس جمهوری منتخبشان را برای چهار سال دیگر روانه پاستور کنند. نزدیک ۲۴ میلیون رأی از آن دکترحسن روحانی شد تا او برای چهار سال دیگر به احترام آنهایی که در صف‌های طویل چند ساعته، گرمای بی‌سابقه آخرین روز اردیبهشت را چشیدند، مطالبات همه را محقق کند. این پیروزی نه فقط برای آن ۲۴ میلیون نفر که برای همه آن ۸۰ میلیون ایرانی،  دلچسب و به یاد ماندنی خواهد بود، از این جهت که جامعه ایران با گذر از «فرازهای هیجانی» و «فرود‌های احساسی» گذشته، هم اکنون در ریل «منطق» و «تعقل گرایی» قرار گرفته و انتخاب هایش را در مسیر درست قرار داده است.جامعه شناسان بر این باورند که جامعه ایران هم اکنون در دوره «بلوغ سیاسی» قرار گرفته است.

نقش طبقه متوسط در پیروزی نهایی انتخابات

با اشاره به حضور بی‌نظیر مردم در دوازدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری، مشارکت حداکثری مردم را این‌گونه تفسیر می‌کند: «ما بعد از دوره اول انقلاب در این ۳۵ سال اخیر هیچ گاه مشارکت اینچنینی مردم را نداشتیم. مشارکتی اکثریتی که به نفع مردم تمام شد.»

وی می‌گوید:«رأی اولی‌ها و طبقه متوسط کار را تمام کردند این رأی که آقای روحانی بدست آورد حاصل فعالیت طبقه متوسط بود که همه مردم را تشویق به حضور در انتخابات کردند.»

آزاد ارمکی با اشاره به توقعات مردم از دولت جدید روحانی می‌گوید: « مردم اعتماد عمومی ویژه‌ای نسبت به دولت جدید آقای روحانی دارند و دولت دوازدهم باید سازو کار خودش را اصلاح کند به این معنا که برخی از وزرا باید تغییر کنند. ترکیب سنی و گرایش سیاسی دولتمردان باید تغییر کند، در حقیقت دولت باید تمام توانش را بر روی مطالبات مردم بگذارد و به دغدغه‌های مردم بیشتر از قبل توجه کنند.»

وی با اشاره به مطالبات مردم تأکید می‌کند: «مهم‌ترین خواسته مردم از دولت دوازدهم اشتغال، آزادی بیان و اندیشه، آزادی اجتماعی و سیاسی و توجه به جامعه مدنی است که دولت باید به این موضوعات توجه کند.»

تمکین به انتخابات و پیروزی دموکراسی در ایران

حســـــین ایمانــــــی جاجرمـــــی، جامعه شناس هم با اشاره به پیروزی مردم ایران در انتخابات دوازدهم ریاست جمهوری می‌گوید: «روحانی برای دومین بار با رأی ۵۸درصد از رأی دهندگان انتخاب شد و رقیب سرسخت او یعنی جناب آقای ابراهیم رئیسی با ۳۸درصد آرا از کسب کرسی ریاست جمهوری بازماند. اکنون برندگان شادمان هستند و بازماندگان غمگین. این قاعده بازی نظام انتخاباتی است. اما جدا از اینکه چه کسی برنده یا بازنده است، اتفاق مهم که پیروز آن همه ملت ایران و حتی کل منطقه خاورمیانه است، نظام دموکراسی مستقر در ایران است که با همه انتقادها به آن با عمر نزدیک به ۴۰ ساله خود تحقق الگویی از تغییر زمامداران نهادهای انتخابی را به دست آرای مردم ممکن ساخته است.»

 وی با بیان اینکه قدرت شیرین است و منافع زیادی برای صاحبان آن دارد، می‌گوید: «از همین رو معمولاً صاحبان قدرت تمایلی به واگذاری آن به دیگران ندارند، اما استمرار قدرت می‌تواند فساد آور هم باشد. از همین رو خرد بشری در پی تجربه‌های گران، نظام مردمسالاری را نه به عنوان ایده‌آل بلکه به عنوان کم ضررترین ابزار تنظیم رقابت‌های قدرت و انتخاب مقامات ایجاد کرده است. هر جامعه‌ای البته تفسیر و شکل خاص خود را از چنین نظامی دارد و بیهوده نیست که از مدل‌های دموکراسی سخن به میان رفته است. با آنکه در ظاهر انتخابات گروهی برنده و گروهی بازنده هستند اما در تصویر بزرگ‌تر که به مسأله نگاه کنی می‌بینیم همه جامعه از قاعده دموکراسی بهره‌مند شده‌اند. به جای درگیری‌های خشونت بار و خسارات فراوان و به جای اسلحه گرم و سرد، رقابت‌های انتخاباتی و برگه‌هایی در نظامی دموکراتیک وجود دارند که سرنوشت رقابت سیاسی را مشخص می‌سازند.»

پیروزی دلگرم کننده روحانی برای مردم

علی اکبر قاضی زاده، استاد علوم ارتباطات هم درباره مشارکت بالای مردم در این دوره انتخابات می‌گوید: «من فکر می‌کنم شرکت در انتخابات هر چهار سال یک‌بار فرصتی است برای اینکه مردم در یک کار اجتماعی شرکت کنند و خودی نشان دهند، بنابراین اگر بتوانیم فرصت انتخاب شدن را بویژه برای جوانان و نوجوانان در فواصل مختلف تکرار کنیم و اجازه دهیم مردم به هر شکل ممکن گرایش و عقیده‌شان را ابراز کنند بسیاری از کارها در همه امور از جمله شهری، اجتماعی، اقتصادی، دانشگاهی، بهداشت و اموری که با زندگی همه ما در ارتباط است، پیش می‌رود.»

قاضی‌زاده به مشارکت گروه‌های مختلف مردم در انتخابات ریاست جمهوری اشاره می‌کند و می‌گوید: «روز انتخابات به چند حوزه مختلف سر زدم، مشارکت انواع مختلفی از گروه‌های مردم و نظرهای گوناگونی که از سوی افراد مسن، دانشگاهیان، نوجوانان، جوانان و حتی کودکانی که در چنین فضایی نفس می‌کشیدند، شنیدم و خیلی برایم جالب بود.»

به گفته این استاد علوم ارتباطات؛ پیروزی دکتر روحانی برای مردم پیروزی دلگرم کننده‌ای بود و امیدوارم مردم با دلخوشی نتیجه این شور و اشتیاق را در چهار سال آینده ببینند.

جامعه ایران بیشتر از پول، خردمندی برایش مهم است

پرویز اجلالی، جامعه شناس هم به «ایران» می‌گوید: «اگر بخواهم تحلیل جامعه شناختی از موضوع داشته باشم، باید بگویم از ابتدا مشخص بود که روحانی انتخاب می‌شود. شاید بگویید چرا؟ شما اگر تاریخ ایران معاصر را ببینید متوجه می‌شوید که ایرانی‌ها را نمی‌توان با وعده پول گول زد. مثلاً سال ۵۷ که انقلاب اسلامی به پیروزی رسید وضعیت ایران از نظر اقتصادی در بهترین شرایط بود، اما مردم انقلاب کردند چون مطالبات‌شان چیز دیگری بود یا سال ۷۶ که خاتمی انتخاب شد خوب به خاطر دارم که ایشان اصلاً وعده معیشتی و اقتصادی نداده بودند و در عوض روی آزادی و بهبود وضعیت زنان مانور می‌دادند و اتفاقاً انتخاب هم شدند.»

او می‌افزاید: «آنهایی که تصور می‌کنند مردم را می‌توان با وعده یارانه و پول به دست آورد مسلماً ایرانی‌ها را نمی‌شناسند. مردم ایران سال‌هاست که نشان دادند بیشتر از پول و یارانه، برایشان اعتماد و اطمینان و خردمندی مهم است. چون نگران این هستند که مدیریت کشور خردمند نباشد و نتواند در این دنیای پر آشوب کشور را اداره کند برای همین به عقلانیت و خرد رأی دادند. اما متأسفانه یک تصور غلطی در مورد طبقه متوسط وجود دارد و فکر می‌کنند این طبقات پایین است که به معاش و طبقات مرفه به آزادی رأی می‌دهند، در حالی که امروز دیگر طبقه متوسط و پایینی که بتوان آنها را با پول بدست آورد وجود ندارد. امروز مطالبات قشر کارگری ما کم از مطالبات معلمان و قشر فرهنگی ندارد. مردم ایران در این انتخابات نشان دادند از اینکه نادان فرض شوند بیزارند و متأسفانه برخی کاندیداها وعده‌هایی می‌دادند که انگار با بچه‌ها طرف هستند.»

وی ادامه می‌دهد: «امروز مردم ایران از مرحله رعیتی گذشتند و مدرن شدند و از نگاه من جامعه شناس مدرنیته یعنی بلوغ فرهنگ سیاسی، بدون شک در ایران نهادهای سیاسی و ساختار آنها عقب‌تر از کشورهایی مثل آرژانتین، ترکیه، پاکستان، بنگلادش و... است اما در عوض در ایران باوجود این عقب افتادگی ساختاری در نهادهای سیاسی ولی جامعه از فرهنگ بالای سیاسی برخوردار است که به نظر من این دومی مهمتر از اولی است.»

مردم ثابت کردند فریب نمی خورند

دکتر قرایی مقدم، جامعه شناس، با اشاره به پیروزی اعتدالگرایان در دوازدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری، به «ایران» می‌گوید: «انتخابات اردیبهشت ماه ۹۶ نشان داد که ذهنیت جامعه در این دوران بویژه در شهرهای بزرگ به سمت عقل گرایی و اصلاح گرایی تمایل پیدا کرده است، یعنی جامعه ثابت کرد که دیگر فریب در باغ سبزها، وعده‌های پوشالی، شعارهای پوپولیستی و عوام فریبی‌ها را نمی‌خورد.»

وی ادامه می‌دهد: «همان‌طور که ماکس وبر هم پیش‌بینی کرده، جامعه هم اکنون به سوی خود مختاری، استقلال رأی، منطق و عقل گرایش پیدا کرده است، علاوه بر این حضور پررنگ زنان در این دوره انتخابات، نشان داد که سهم زنان هم از نظر شکوفایی فکری تغییر کرده است و آنها با جدیت بیشتری در انتخابات شرکت می‌کنند، چراکه برای خود حق بیشتری قائل شده‌اند.»

وی با بیان اینکه رأی مردم در واقع رأی به تعاملات بین‌المللی و عمل گرایی بود، تأکید می‌کند: «روابط خارجی در این دوره بشدت مورد توجه مردم قرار داشت، در واقع مردم برخلاف شعارهایی که بشدت رایج شده بود، به اندیشه‌های آقای روحانی در حوزه تعاملات اجتماعی، باز کردن درها به سمت کشورهای جدید و همچنین گشایش افکار جدید به سمت آزادی‌های فردی و اجتماعی رأی دادند. براین اساس،  رأی مردم به دکتر روحانی، از جنس اقتصاد و شغل و رفاه نبود، بلکه رأی به اندیشه‌ای فراتر از مسائل روزمره و رأی به خواسته‌هایی متفاوت بود.»

مردم خواهان آرامش هستند

سید حسن موسوی چلک، مددکار اجتماعی نیز در این باره می‌گوید: «مردم ما انتخابات زیادی را برگزار کرده‌اند. شرایط متفاوتی را تجربه کرده‌اند. در جاهایی تحمل کردند. این شرایط مردم را به جایی رساند که دست به یک انتخابی بزنند که به نفع مردم و مصالح کشور باشد. البته به معنای ناتوانی طرف مقابل نیست. آنها ۱۵میلیون رأی دارند. اما بیش از ۲۳ میلیون رأی به روحانی دادند تا نشان دهند نسبت به سرنوشت خود حساس هستند.»

وی ادامه می‌دهد: «هم اکنون مردم به حدی از بلوغ رسیده‌اند و می‌دانند که افزایش یارانه‌ها چه هزینه‌های زیادی روی دوش آنها می‌گذارد. آنها به شرایط منطقه هم واقف هستند و می‌دانند در این موقعیت نیاز به دولتی است که آرامش و امنیت را در داخل کشور ایجاد کند. این دولت زمانی که کشور را تحویل گرفت تحریم‌ها گسترده‌تر شده بود. البته تهدید و تحریم‌ها کامل از بین نرفت، اما کمتر شد. این چند سال فرصت کافی برای ارزیابی توانمندی دولت نبود. در نهایت بلوغ سیاسی مردم دراین انتخابات به نمایش گذاشته شد.من فکر می‌کنم مشارکت مردم از اعتماد آنها نشأت گرفت. آنها یک پیام دیگر هم برای ریاست جمهوری منتخب دارند. آنها می‌گویند مشارکت بیشتر به معنای این نیست که در تحقق برنامه‌های توسعه کشور مشارکت نخواهند کرد؛ هم مشارکت کرده‌اند هم مطالبه‌گرند.