ماجرای حذف شدن پاورقی‌های علامه طباطبایی از کتاب «بحار‌الانوار»

به گزارش ایلنا، هفتمین نشست تاریخ شفاهی کتاب سه‌شنبه (۱۶ خرداد ماه) با حضور مرتضی آخوندی، مدیر انتشارات دارالکتاب اسلامیه و نصرالله حدادی، نویسنده و پژوهشگر حوزه نشر کتاب در سرای اهل قلم برگزار شد.

انتشارات دارالکتب الاسلامیه با بیش از ۷۰ سال سابقه فعالیت در حوزه نشر افتخاراتی چون ناشر نمونه در سال‌های ۶۸ و ۶۹، خادم نشر در سال ۷۷، خادم قرآن در سال ۷۹، ناشر برگزیده نمایشگاه قرآن سال ۸۰ و ناشر برگزیده کتاب سال ولایت در سال ۸۲ را در کارنامه خود دارد.

مرتضی آخوندی در هفتمین نشست از سلسله نشست‌های تاریخی شفاهی کتاب، درباره ورود خانواده آخوندی به عرصه نشر کتاب گفت: پدر بزرگ ما حاج شیخ احمد آخوندی اهل یزد بودند و از این جهت با حاج شیخ عبدالکریم حائری یزدی ارتباط نزدیکی داشتند. در زمانی که پدر بزرگ ما در مشهد ساکن بودند، حاج شیخ عبدالکریم حائری یزدی برای زیارت به مشهد و به خانه پدر بزرگم آمده بودند. آنجا وقتی از درس و تحصیل پدر و عموهایم پرسیده بود و کتاب‌های درسی آنها را در آن زمان ملاحظه کرده بودند، به پدرم توصیه کردند که نگذارد ما در آن مدارس تحصیل کنیم. چرا که معتقد بودند این کتاب‌ها مقدمه‌ای برای نفوذ فرهنگ غربی در مقابل فرهنگ اسلامی بودند. به همین دلیل پدر و عمویم راهی مدارس علمیه مشهد شدند و پس از آن برای ادامه تحصیل به نجف عزیمت کردند.

این پیشکسوت عرصه نشر در تشریح اولین فعالیت‌های شیخ محمد آخوندی در عرصه نشر کتاب عنوان کرد: در آن زمان شیخ عباس قمی نیز در نجف مشغول به چاپ کتاب «سفینه البحار» بودند که برای انتشار آن با مشکلات مالی روبه‌رو شده بودند. از آنجا که ایشان از گذشته در مجلس علمی روزهای جمعه در مشهد، با پدر من آشنایی داشتند، از ایشان خواستند تا به مشهد برود تا برای تأمین مالی انتشار آن کتاب اقداماتی انجام دهد. پدر من نیز این کار را کرد و در بازگشت به نجف بود که به فروش کتاب «سفینه البحار» مشغول شد و این آغاز کار ایشان در عرصه کتاب بود.

وی افزود: پدر در سال ۱۳۱۷ به ایران بازگشتند و ازدواج کردند و ۲ سال بعد من در ۱۳ دی ماه ۱۳۲۱ در تهران، در خانواده‌ای که ۵ برادر و یک خواهر داشتم، به دنیا آمدم. تا کلاس چهارم ابتدایی در مدرسه مرتضوی در حوالی بازار تهران و در ادامه به دبیرستان کمال در نارمک رفتم اما به دلیل ناهمگونی افراد در حال تحصیل در این مدرسه اسلامی، به دبیرستان جعفریه اسلامیه در خیابان شاهپور آن زمان رفتم. در ادامه برای حضور در دانشکده فنی اقدام کردم که به دلیل مخالفت پدر و نگرانی‌هایی که آن زمان به لحاظ انحرافات فکری جوانان در دانشگاه وجود داشت، با اینکه از شاگردان نمونه بودم، حتی در جلسه امتحان ورودی هم حاضر نشدم.

مرتضی آخوندی درباره شروع به کار خود در انتشارات دارالکتب اسلامیه نیز توضیح داد: در آن زمان پدرم در حال چاپ ۲۲ جلد از مجموعه «بحارالانوار» بودند که به دلیل برخی کارهای جانبی مانند تأسیس کارخانه پاکت‌سازی، وام‌هایی گرفته بودند که به بانک‌ها و برخی افراد بدهکار شده بودند و در شرایط مناسبی قرار نداشتند. از طرفی من هم مشمول خدمت سربازی شده بودم، ولی در آن شرایط تصمیم گرفتم نه به سربازی بروم و نه به دانشگاه. وظیفه خودم می‌دانستم که در این برهه در کنار پدر باشم تا از این دوره سخت عبور کنیم که بحمدالله با تلاش بسیار این کار انجام شد.

این پیشکسوت عرصه نشر با اشاره به چاپ و انتشار اولین آثار بزرگانی چون علامه امینی، علامه جعفری و علامه مطهری در انتشارات دارالکتب اسلامیه عنوان کرد: «بحارالانوار» علامه مجلسی نیز از کارهای بزرگ ما بود که در ادامه با همکاری انتشارات اسلامیه و آقای کتابچی منتشر شد. به طوری که ۴۵ جلد آن توسط ما و ۵۹ جلد از آن توسط انتشارات اسلامیه چاپ و منتشر شد. تفسیر المیزان علامه طباطبایی الغدیر علامه امینی نیز از دیگر آثار منتشر شده در انتشارات دارالکتب السلامیه بوده است.

وی در ادامه درباره مسائل مطرح شده درباره انتشار کتاب «فیلسوف نماها» نوشته ناصر مکارم شیرازی از سوی این انتشارات عنوان کرد: آن زمان معمول بود که مولفان خودشان کتاب‌شان را چاپ می‌کردند، اما به دلیل مشکلات توزیع، چاپ دوم آن را به ناشر می‌سپردند. آیت‌الله مکارم شیرازی نیز یک بار در سال ۱۳۳۳ این کتاب را چاپ کردند و چاپ دوم این اثر را در سال ۱۳۳۵ به ما سپردند. در آن زمان نهادهای دولتی رژیم پهلوی که بهترین کتاب‌های منتشر شده را معرفی می‌کرد، این کتاب را به عنوان بهترین کتاب منتشر شده سال انتخاب کرد.

آخوندی افزود: این کتاب به واقع بهترین کتاب زمان خود درباره رد کردن افکار کمونیستی بود. البته این انتخاب درباره برخی از دیگر آثار عالمان و بزرگان نیز در آن زمان اتفاق افتاده بود. اما نمی‌دانم چرا در ادامه شنیدیم که انتشارات دارالکتب اسلامیه جایزه سلطنتی از رژیم پهلوی دریافت کرده! در حالی که هیچ کس برای دریافت این جایزه مراجعه نکرد. آیت‌الله مکارم هم نه خودشان رفتند و نه کسی را فرستادند و نه جوابی به این انتخاب دادند. اما برخی با دلایلی نامعلوم دست به پخش چنین شایعاتی زدند.

این پیشکسوت حوزه نشر همچنین درباره برخی شایعات درباره حذف پاورقی‌ها از کتاب «بحار‌الانوار» گفت: پس از اینکه بحارالانوار با پاورقی‌های علامه طباطبایی منتشر شد، حساسیت‌هایی به وجود آمد و آیت‌الله بروجردی هم اظهار نظری در این زمینه داشتند. در ادامه در جلسه‌ای که من و پدرم با علامه طباطبایی داشتیم، ایشان مطرح کردند که نمی‌خواهند این پاورقی‌ها منتشر شود. پدر من هم تصمیم گرفتند که کتاب را بدون پاورقی منتشر کنند اما در ادامه شایعاتی مطرح شده بود مبنی بر اینکه آقای آخوندی به دلیل ترس از فروش نرفتن کتاب‌هایش، پاورقی‌ها را حذف کرده است.