پنجشنبه ۱۷ آبان ۱۴۰۳
کد مقاله: ۱۴۰۲۱۰۰۰۲۶

همه چیز درباره استعاره مکنیه در ادبیات فارسی

استعاره مکنیهاستعاره مکنیه
استعاره مکنیه یکی از انواع تشبیه است که شاعر در آن  مشبه را همراه با یکی از اجزا یا ویژگی‌های مشبه‌ٌ به می‌آورد. شاعر می تواند با استعاره مکنیه به زیبایی و لطافت شعر اضافه کند. در ادامه این مقاله از سرپوش به تفسیر استعاره مکنیه اشاره می شود.

استعاره مکنیه چیست؟

استعاره در لغت به معنی قرض گرفتن یک واژه از واژه ای دیگر است که از جمله آنها می توان به عبارت گریه‌ی ابر بهاری اشاره کرد. شما می توانید از این جمله برداشت کنید که ابربهاری مانند انسان گریه می کرد، اما درحقیقت کلمه گریه به عاریت گرفته شده است. 

درباره استعاره مکنیهدرباره استعاره مکنیه

اهداف استعاره در نوشتن

در ادبیات استعاره برای مقایسه مستقیم بین دو چیز متفاوت می باشد که کیفیت خوب و خاصی را به اولی نسبت می دهد. البته به غیر از مقایسه، استعاره ها برای اینکه یک نوشته ادبی را بهبود دهند؛ دو هدف را دنبال می کنند که در ادامه به آنها اشاره می شود: 

کشیدن یک تصویر ذهنی در خواننده:

در برخی از مواقع آنچه نیاز است خواننده متوجه آن شود را، نمی توان در چند جمله بیان کرد، در این حالت نویسنده باید تنها منظور خودش را به خواننده نشان دهد و استعاره بهترین و کاربردی ترین عملکرد را خواهد داشت. به عنون مثال برای بیان رفتارهای خسته کننده و دمدمی شخصیتی که به راحتی خلق و خوی متغیری از خود نشان می دهد می توان رفتار وی را به چراغ های یک اتاق تشبیه کرد که به راحتی خاموش و روشن می شوند. 

در مثالی دیگر در مثالی دیگر برای بیان طلوع خورشید از استعاره‌ای مانند خورشید شکفت؛ می‌توان استفاده کرد. در واقع در این جمله خورشید به گل تشبیه شده است و شکفتن از ویژگی های گل است که به خورشید نسبت داده شده است.

نحوه استفاده از استعاره مکنیهاهداف نوشتن استعاره مکنیه

تزریق و تلقین مقداری عدم قطعیت در یک موقعیت در ذهن خواننده:

به همان اندازه ای استعاره می تواند یک فکر یا صحنه را واضح نشان دهد، می تواند به جنبه های رازآلود نیز کمک کند. برای مقال اگر قصد دارید که درباره یک مکان یا اتفاقی دلهره آور صحبت کنید می توانید از استعاره کمک بگیرید. به عنوان میثال می توانید اینگونه صحنه را توصیف کنید: جنگل در شب زیبا بود، درختان برش های چاقوخورده سیاهی بودند و ماه استخوانی بود که در آسمان برافراشته بود. به این ترتیب می‌توانید استعاره در ادبیات را به چنین زیبایی و سادگی خلق کنید.

به کارگیری استعاره مکنیهدرباره استعاره مکنیه

استعاره مکنیه چیست؟

استعاره مکنیه که با نام های دیگری مانند پوشیده یا پنهان نیز شناخته می شود، نویسنده فقط مشبه را به زبان می آورد و مشبه به را حدف می کند. به عبارتی می توان گفت استعاره در ادبیات فقط به ارائه مشبه و صفت و ویژگی مشترک با مشبه‌به (وجه شبه) می پردازد. 

اگر بخواهیم درباره این موضوع مثال بزنیم می توان گفت: مرگ چنگال خود را به خون فلانی رنگین کرد.

این جمله یک نمونه از استعاره مکنیه یا پنهان است که مرگ به گرگی تشبیه می شود که دارای چنگان است و به عبارتی یکی از خصوصیات واضح این گرگ به مرگ نسبت داده می شود. یا اصطلاح  دست روزگار، که در اینجا روزگار  به انسانی نسبت داده شده که دست دارد.

در بیتی که از سنایی آورده شده است، دین استعاره از دیباست و بافتن صفت و خصوصیت مشبه به یعنی دیبا را بیان می کند: 

علماء جمله هرزه می‌لافند                                                        دین بر پایه هرکسی می‌بافند (سنایی)

در بیتی که در زیر مشاهده می شود اجل استعره مکنیه است. 

بخند اجل، چون تو خنجر برآری                                        بجنبد جهان، چون تو لشکر برانی (فرخی)

در بیت زیر نیز از استعاره مکنیه استفاده شده است، بدین شرح که احسان در نقش مشبه وجود دارد و به خانه در نقش مشبه به حذف می شود. “در” که یکی از ویژگی‌های خانه است، بیان شده است.

در نابسته‌ی احسان گشاده‌ست                             به هرکس آنچه می‌بایست داده‌ست (وحشی بافقی)

استعاره مکنیه در ادبیات فارسیاستعاره مکنیه در اشعار

همچنین باید در این نوع از استعاره دو نکته را مدنظر قرار داد:

- اضافه استعاری زمانی شکل می گیرد که وجه شبه (صفت مشترک با مشبه‌به) و مشبه یک ترکیب و عبارت اضافی بسازند. در حقیقت استعاره به صورت مضاف و مشاف الیه آورده می شود. برای مثال عبارت “بال اندیشه” یک اضافه استعاری است، در حقیقت اندیشه بال ندارد بلکه خیال ماننده پرنده ای درنظر گرفته می شود که بال دارد. 

در این بیت از “حافظ” عبارت‌های “رخ اندیشه” و “زلف سخن” هر دو اضافه استعاری محسوب می‌شوند.

کس چو حافظ نگشود از رخ اندیشه نقاب                                 تا سر زلف سخن را به قلم شانه زدند

همچنین در بیت زیر از “ابوسعید ابوالخیر”، « روح » به بدنی تشبیه شده که «رگ » دارد و «رگ » را که یکی از ویژگی‌های مشبه‌به است به « روح » اضافه کرده است.

سر نشتر عشق بر رگ روح زدند                 یک قطره‌ی خون چکید و نامش دل شد (ابوسعید ابوالخیر)

در بیت زیر استعاره مکنیه از نوع اضافه استعاری به‌کار رفته که در آن مشبه «حقیقت» و وجه‌شبه «آستانه و درگاه خانه » است.

فردا که پیشگاه حقیقت شود پدید                                شرمنده رهروی که عمل بر مجاز کرد (حافظ)

-از طرفی باید اشاره کرد که اگر مشبه به در این نوع استعاره ادبیات، انسان یا حالت و رفتارهای او را بیان کند، مثلا برگ‎های سبز درخت در وزش نسیم به رقص درمی‌آیند، از آرایه تشخیص نیز استفاده شده است زیرا رقصیدن یک رفتار انسانی است و به برگ ها نسبت داده شده است. در مصرع ” ابر می گرید و می خندد از آن گریه چمن” ۲ تشخیص به کار رفته است . گریه به ابر و خنده به چمن. 

به بیت زیر از “مولوی “توجه بفرمایید که چگونه واژه های باغ، سرو، سبزه و غنچه چهارمرتبه به عنوان آرایه تشخیص استفاده می شوند. به صورت کلی انسان مشبه به است که کاملا حذف شئه و سلام کردن، قیام کردن، پیاده رفتن و سوار شدن از جمله خصوصیات انسانی درنظر گرفته می شود. 

باغ سلام می‌کند، سرو قیام می‌کند                         سبزه پیاده می‌رود، غنچه سواره می‌رسد (مولوی)

در بیتی که در ادامه آورده شده است؛ از آنجایی که شادی و دیر زیستن(عمر طولانی) که از ویژگی‌ها و صفات انسانی درنظر گرفته می شود به بخارا نسبت داده شده است، پس در این بیت استعاره مکنیه از نوع تشخیص استفده شده است.

ای بخارا، شاد باش و دیرزی                                                        میرزی تو شادمان آید همی (رودکی)

گردآوری: بخش ادبی سرپوش

  • 16
  • 3
۵۰%
همه چیز درباره
نظر شما چیست؟
انتشار یافته: ۰
در انتظار بررسی:۰
غیر قابل انتشار: ۰
جدیدترین
قدیمی ترین
مشاهده کامنت های بیشتر
هیثم بن طارق آل سعید بیوگرافی هیثم بن طارق آل سعید؛ حاکم عمان

تاریخ تولد: ۱۱ اکتبر ۱۹۵۵ 

محل تولد: مسقط، مسقط و عمان

محل زندگی: مسقط

حرفه: سلطان و نخست وزیر کشور عمان

سلطنت: ۱۱ ژانویه ۲۰۲۰

پیشین: قابوس بن سعید

ادامه
بزرگمهر بختگان زندگینامه بزرگمهر بختگان حکیم بزرگ ساسانی

تاریخ تولد: ۱۸ دی ماه د ۵۱۱ سال پیش از میلاد

محل تولد: خروسان

لقب: بزرگمهر

حرفه: حکیم و وزیر

دوران زندگی: دوران ساسانیان، پادشاهی خسرو انوشیروان

ادامه
صبا آذرپیک بیوگرافی صبا آذرپیک روزنامه نگار سیاسی و ماجرای دستگیری وی

تاریخ تولد: ۱۳۶۰

ملیت: ایرانی

نام مستعار: صبا آذرپیک

حرفه: روزنامه نگار و خبرنگار گروه سیاسی روزنامه اعتماد

آغاز فعالیت: سال ۱۳۸۰ تاکنون

ادامه
یاشار سلطانی بیوگرافی روزنامه نگار سیاسی؛ یاشار سلطانی و حواشی وی

ملیت: ایرانی

حرفه: روزنامه نگار فرهنگی - سیاسی، مدیر مسئول وبگاه معماری نیوز

وبگاه: yasharsoltani.com

شغل های دولتی: کاندید انتخابات شورای شهر تهران سال ۱۳۹۶

حزب سیاسی: اصلاح طلب

ادامه
زندگینامه امام زاده صالح زندگینامه امامزاده صالح تهران و محل دفن ایشان

نام پدر: اما موسی کاظم (ع)

محل دفن: تهران، شهرستان شمیرانات، شهر تجریش

تاریخ تاسیس بارگاه: قرن پنجم هجری قمری

روز بزرگداشت: ۵ ذیقعده

خویشاوندان : فرزند موسی کاظم و برادر علی بن موسی الرضا و برادر فاطمه معصومه

ادامه
شاه نعمت الله ولی زندگینامه شاه نعمت الله ولی؛ عارف نامدار و شاعر پرآوازه

تاریخ تولد: ۷۳۰ تا ۷۳۱ هجری قمری

محل تولد: کوهبنان یا حلب سوریه

حرفه: شاعر و عارف ایرانی

دیگر نام ها: شاه نعمت‌الله، شاه نعمت‌الله ولی، رئیس‌السلسله

آثار: رساله‌های شاه نعمت‌الله ولی، شرح لمعات

درگذشت: ۸۳۲ تا ۸۳۴ هجری قمری

ادامه
نیلوفر اردلان بیوگرافی نیلوفر اردلان؛ سرمربی فوتسال و فوتبال بانوان ایران

تاریخ تولد: ۸ خرداد ۱۳۶۴

محل تولد: تهران 

حرفه: بازیکن سابق فوتبال و فوتسال، سرمربی تیم ملی فوتبال و فوتسال بانوان

سال های فعالیت: ۱۳۸۵ تاکنون

قد: ۱ متر و ۷۲ سانتی متر

تحصیلات: فوق لیسانس مدیریت ورزشی

ادامه
حمیدرضا آذرنگ بیوگرافی حمیدرضا آذرنگ؛ بازیگر سینما و تلویزیون ایران

تاریخ تولد: تهران

محل تولد: ۲ خرداد ۱۳۵۱ 

حرفه: بازیگر، نویسنده، کارگردان و صداپیشه

تحصیلات: روان‌شناسی بالینی از دانشگاه آزاد رودهن 

همسر: ساناز بیان

ادامه
محمدعلی جمال زاده بیوگرافی محمدعلی جمال زاده؛ پدر داستان های کوتاه فارسی

تاریخ تولد: ۲۳ دی ۱۲۷۰

محل تولد: اصفهان، ایران

حرفه: نویسنده و مترجم

سال های فعالیت: ۱۳۰۰ تا ۱۳۴۴

درگذشت: ۲۴ دی ۱۳۷۶

آرامگاه: قبرستان پتی ساکونه ژنو

ادامه

حکایت های اسرار التوحید اسرار التوحید یکی از آثار برجسته ادبیات فارسی است که سرشار از پند و موعضه و داستان های زیبا است. این کتاب به نیمه ی دوم قرن ششم هجری  مربوط می باشد و از لحاظ نثر فارسی و عرفانی بسیار حائز اهمیت است. در این مطلب از سرپوش تعدادی از حکایت های اسرار التوحید آورده شده است.

...[ادامه]
ویژه سرپوش