هر روز با خبر، یک روز با خبرنگار

یک‌ بار دیگر ۱۷ مرداد از راه رسیده و بهانه‌ای شده تا اصحاب خبر و خبرنگاران، برای تنها یک‌بار در سال هم که شده از خودشان بگویند و دغدغه‌هایشان را مطرح کنند؛ روزنامه‌نگارانی که در طول ۳۶۵ روز سال کارشان تعطیلی نمی‌شناسد؛ چراکه در هر لحظه خبری تازه برای مخابره پیدا می‌شود و اتفاقی که انعکاس و پردازش آن در جامعه برعهده اصحاب رسانه است. این‌بار به بهانه روز خبرنگار سراغ استادان و پیشکسوتان این عرصه رفتیم تا در این روز از مشکلاتشان بگویند و دغدغه‌های امروز این شغل را مطرح کنند؛ چرایی برخی توهین‌ها را بشکافند و راهکارهایشان را بیان کنند.

شغلی سخت اما ارزشمند

دکتر عباس اسدی-مدرس ارتباطات

در واقع خبرنگاران واسطه‌ای هستند تا صدای اکثریت جامعه را به گوش دولتمردان و مسئولان برسانند و برای رفع مشکلات و ناهنجاری‌های جامعه شان قدم بردارند. البته در بسیاری از مواقع پیش می‌آید خبرنگاران خواسته‌ها و مطالبات مردم را به گوش مسئولان می‌رسانند، اما آنها توجهی نکرده و به دلایلی این مطالبات را برآورده نمی‌کنند.

همین کم‌کاری مسئولان بالطبع در میان مردم نوعی نگرانی پدید آورده و احساس می‌کنند به مشکلات شان وقعی نهاده نمی‌شود؛ با این حال این مساله به هیچ وجه باعث نمی‌شود که از ارج و قرب خبرنگاران در جامعه کاسته شده و رسالت و وظایف خاص خودشان را بهترین شکل انجام ندهند.

نکته قابل تامل این‌که، خبرنگاران و اصحاب رسانه عموما عمر و زندگی خودشان را برای انعکاس دادن مشکلات مردم می‌گذارند، اما کمتر فرصت پیدا می‌کنند تا مشکلات خودشان را بررسی کنند. خبرنگاران به‌رغم داشتن مشکلات فردی و شخصی، از خودگذشتگی و ایثارگری نشان می‌دهند و زمانی را که می‌توانند برای حل مشکلات خودشان صرف کنند برای مردم می‌گذارند تا گرفتاری آنها حل و رفع و رجوع شود. به همین دلیل است که تاکید می‌کنم خبرنگاری، حرفه سختی است و مشکلات خاص خودش را دارد.

هوای خودمان را داشته باشیم

علی‌اکبر قاضی‌زاده-روزنامه‌نگار پیشکسوت

روز خبرنگار روزی بسیار مبارک است تا ما خبرنگارها در این روز، مدام قربان صدقه یکدیگر برویم، درخصوص اهمیت کار خبررسانی داد سخن دهیم و مسئولان اجرایی کشور هم به ما تبریک بگویند و از نقش شاخصمان بگویند، اما همین که این روز تمام شد، دوباره همه‌چیز به نقطه پیش برمی‌گردد و شان خبرنگار دوباره فراموش می‌شود! روزنامه‌نگاران امروز با چند مشکل اصلی مواجه هستند که در صدرشان یکی مساله گذران زندگی است و دیگری بحث امنیت کاری. ریشه این مشکل هم اول به این قضیه برمی‌گردد که شماری از روزنامه‌نگاران ما کارشان را بلد نیستند.

ضمنا مسئولانمان هم بسیار زودرنج و دل‌نازک شده‌اند و این دو مشکل را سال‌هاست که در فضای روزنامه‌نگاری کشور شاهدیم. ما خبرنگارها شان و حرمت خود را نمی‌دانیم و به فکر همه هستیم، جز خودمان. حتی هیچ‌گاه عادت نکرده‌ایم خودمان را یک صنف بدانیم و گاهی می‌بینیم روزنامه‌هایی که خط‌مشی‌ها و سیاست‌گذاری‌های متفاوت از هم دارند، روزنامه‌نگارانشان هم با هم بد برخورد می‌کنند. ما همه باید تحت پرچمی واحد به نام صنف خبرنگاران و روزنامه‌نگاران قرار بگیریم.

در سال‌های گذشته وقتی چهره شناخته شده‌ای به یکی از خبرنگاران توهین می‌کرد، بقیه خبرنگارها هم آن فرد را تحریم می‌کردند و تا مدت‌ها هیچ اسم و عکسی از او در خبرها دیده نمی‌شد. الان شاهدیم که یک فرد مشهور نه فقط به یک خبرنگار، بلکه به کل صنف و همه ما توهین می‌کند و باز فردا دوباره در خبرها هست. بیاییم خودمان را دریابیم و یقین بدانید که در این شرایط دیگران هم ما را بیشتر درک خواهند کرد.

روزنامه‌نگاری در شرایط سخت امروز

دکتر داوود صفایی-استاد ارتباطات و روزنامه‌نگار

اهمیت روزنامه‌نگاری در شرایط امروز که شبکه‌های اجتماعی وسعت پیدا کرده‌اند نه‌تنها کاهش نیافته، بلکه اتفاقا اهمیتی بیشتر از قبل یافته و مهم‌تر شده است. امروزه شبکه‌های اجتماعی بستری را فراهم کرده‌اند که در آن هر کسی با هر موقعیتی می‌تواند به بخشی از افکار عمومی دسترسی پیدا کرده و پیام‌های انبوه تولید کند. این قضیه نقاط مثبتی هم دارد، اما بخش آسیب‌رسانش اینجاست که ممکن است خطاهایی اتفاق بیفتد و افرادی که این پیام‌ها را تولید می‌کنند، حرفه‌ای نباشند.

در نتیجه مطالبی غیرصحیح، غیرعلمی و به طور کلی شایعات جای خود را در فضای اطلاع‌رسانی باز می‌کنند. بنابراین باید خبرنگارها در فضای شبکه‌های اجتماعی هم کنترل عمل را در دست بگیرند و به انتشار اخبار و اطلاعات درست بپردازند. تاکید می‌کنم که در فضای ارتباطی امروز نقش خبرنگاران همچنان برجسته است و هنوز حضوری پررنگ دارند. ضمنا این رسانه‌های رسمی هستند که در مقابل تک‌تک اخبار و اطلاعاتشان در مقابل قانون مسئولیت دارند و باید پاسخگو باشند؛ در صورتی که چنین چیزی در فضای مجازی وجود ندارد.

ضمنا اخیرا شاهد برخوردهای بدی هم با برخی روزنامه‌نگاران بودیم که دلیل این قضیه را در کاهش قدرت روزنامه‌ها می‌دانم. متاسفانه نکته‌ای که باید به آن اذعان داشت این است که روزنامه‌های چاپی دیگر قدرت گذشته را ندارند، چراکه تیراژشان افت کرده و شبکه‌های مجازی هم به رقابتشان آمده‌اند. از طرفی قانون هم تاکنون از شکایت روزنامه‌نگاران حمایت نکرده و ندیده‌ایم طرف آنها را بگیرد. لازم است که دستگاه‌های قضایی هم به حمایت از خبرنگاران بپردازند تا این قشر زحمتکش هم پشتوانه‌ای برای فعالیت‌های قانونی‌ خود داشته باشد.

اهمیت امنیت شغلی

دکتر علیرضا عبداللهی‌نژاد-مدرس ارتباطات و روزنامه‌نگار

باوجود تمام تصمیم‌هایی که در سال‌های اخیر در راستای بهبود وضعیت معیشتی و افزایش امنیت شغلی خبرنگاران صورت گرفته، متاسفانه می‌بینیم که کافی نبوده‌اند؛ اقداماتی چون اجباری کردن بیمه خبرنگاران آزاد، قائل شدن امتیازاتی چون بیمه تکمیلی و... با این حال اولویت نخستی که باید مورد توجه قرار بگیرد، تامین امنیت شغلی است. خبرنگاری جزو مشاغل سخت است و نهادهایی که متولی این امر هستند، باید اقداماتی صورت بدهند و چنانچه بتوانیم موانع قانونی و حقوقی پیش پای خبرنگاران را رفع کنیم، امنیت شغلی آنها در درجه بالایی به رسمیت شناخته خواهد شد.

خبرنگاران و جامعه روزنامه‌نگاران برای کار خود با طرف دیگری مواجه‌اند که منابع خبری‌شان را تشکیل می‌دهند. مشکل ما این است که کار رسانه‌ای به‌عنوان یک اولویت دوم به شمار می‌آید، همه حق را به منبع خبری می‌دهند و مبانی اساسی کار ما را نادیده می‌گیرند. از جمله مبانی اساسی کار روزنامه‌نگاری، تاکید بر بحث آزادی بیان و اطلاعات است. این افراد رابطه روزنامه‌نگاران با منابع خبری‌شان را دوسویه نمی‌دانند و حق دستیابی خبرنگار به اخبار و اطلاعات و آزادی بیانش را به رسمیت نمی‌شناسند. گاهی اوقات خود روزنامه‌نگاران هم به حقوقشان واقف نیستند و از مهارت‌های برقراری ارتباط مطلوب با منبع خبر بی‌بهره‌اند که این عامل باعث برخی کدورت‌ها میان دو طرف می‌شود.

مشکل دستمزدهای پایین

حسین شاکری-روزنامه‌نگار پیشکسوت

بزرگ‌ترین مشکل کنونی روزنامه‌نگاران وجود دستمزدهای پایین است. امروزه بجز چند نهاد اصلی که پول و بودجه خوبی دارند، بقیه موسسه‌ها عموما حقوق کافی به روزنامه‌نگاران‌شان نمی‌دهند و نبود ثبات شغلی و بسته نشدن قراردادهای رسمی با نیروها از دیگر مشکلاتی است که کار روزنامه‌نگاری را با سختی مواجه می‌کند. من از سال ۷۷ در فضای مطبوعات کشور مشغول به کار هستم. متاسفانه امروزه کار روزنامه‌نگاری بسیار سهل‌الوصول شده است و خود من زمانی که تازه مشغول به کار شده بودم، تا یک سال اول اجازه نداشتم که اسمم را پای مطالبم درج کنم.

حتی در چند ماه اول، کارم تصحیح نوشته‌های دیگران بود؛ به این معنا که در آن زمان کار نگارش مطالب به صورت دستی انجام می‌شد، سردبیر اصلاحات را صورت می‌داد و چون کاغذ خیلی خط‌خطی شده بود، من دوباره از رویشان می‌نوشتم تا نسخه‌ای خوانا تهیه شود. در آن دوران اهمیت کار خبرنگاری و رتبه‌بندی‌هایش بسیار با حساسیت پیگیری می‌شد و هرکس توانمندی بیشتری داشت، در رتبه‌بندی بالاتری هم قرار می‌گرفت، اما امروزه این شغل بشدت سهل‌الوصول شده است، خیلی‌ها از همان ابتدا خودشان را روزنامه‌نگار و حتی مشاور فرهنگی می‌دانند و با دستمزدهای پایین حاضرند به این شغل مشغول شوند و اسمشان پای مطالب دیده شود. درخصوص توهین‌هایی که نسبت به خبرنگاران می‌شود هم به نظرم مقصر اصلی خودمان هستیم و دلیلش همان نبود شأن و جایگاه برای خبرنگاران است.

امروزه افرادی وارد این حوزه شده‌اند که به سازوکارهای شغلی ناواردند و در برخی نشست‌ها و جلسه‌ها برخوردهایی می‌کنند که جایگاه کلی این صنف را زیر سوال می‌برند. متاسفانه میزان مطالعه و تلاش برای آگاهی کم شده است و این قضیه، اتفاقات آزاردهنده‌ای را رقم می‌زند.