وقتی نام او به میان می‌آید، اسم دو کتاب به ذهن اهالی ادبیات خطور می‌کند؛ «با کاروان حله» و «پله پله تا ملاقات خدا». اولی از نقد ادبی می‌گوید و دومی زندگی و اندیشه مولانا را روایت می‌کند. امروز، ۲۴ شهریور ماه، سالروز درگذشت استاد عبدالحسین زرین‌کوب، چهره‌ای آشنا در ادبیات و تاریخ ایران است. کتاب‌ها و مقالات دکتر زرین‌کوب در زمینه نقد ادبی، با گذشت سال‌ها همچنان جزو منابع دست اول دانشجویان و استادان زبان و ادبیات فارسی است.
۳۰ ساله‌ای که به ۵۰ ساله‌ها می‌خورد
استاد زرین‌کوب متولد ۲۷ اسفند ۱۳۰۱ در بروجرد لرستان بود. او در سال ۱۳۲۷ کارشناس زبان و ادبیات فارسی شد و در سال ۱۳۳۴ از رساله دکتر‌ایش که با راهنمایی و نظارت استاد بدیع الزمان فروزانفر نوشته بود، دفاع کرد. دکتر زرین‌کوب با قمر آریان که او هم نویسنده و پژوهشگر برجسته ادبیات است، در دانشگاه آشنا شد و با او ازدواج کرد. آریان در سال ۸۳ در گفت‌وگو با جام جم، تعریف کرده بود که آشنایی‌شان حدود ۹ سال طول کشیده است تا این که زرین‌کوب ۳۰ ساله می‌شود و از او خواستگاری می‌کند. وقتی خانم آریان این موضوع را با پدرش مطرح می‌کند، متوجه می‌شود که پدر با زرین‌کوب به خوبی آشناست و مقالات او را خوانده است و جالب این که فکر می‌کرده نویسنده آن مقالات مردی ۵۰ ساله است!
با کاروان حله به دنبال پیرِ گنجه
نام کتاب‌هایش برای اهالی شعر و ادبیات، دلنشین و یادآور بیت و مصرعی از شاعران بزرگ زبان فارسی است. استاد زرین‌کوب «از کوچه رندان» با حافظ می‌گذرد و با مولوی «پله پله تا ملاقات خدا» می‌رسد، او «با کاروان حله» و «سرّ نی» به دنبال نظامی، «پیر گنجه» می‌رود و با «حدیث خوش سعدی» همراه می‌شود. روایت دکتر زرین‌کوب در هر کدام از کتاب‌هایش شیرین و جذاب است و تاریخ و ادبیات را در ترکیب با یکدیگر و به شکل یک داستان، به خورد مخاطب اش می‌دهد. استاد زرین‌کوب در میان شاعران بزرگ فارسی، بیشترین کار پژوهشی را روی مولوی و آثارش انجام داده است که شاید معروف‌ترین آن‌ها، «پله پله تا ملاقات خدا» باشد؛ کتابی که در سال ۱۳۷۰ منتشر شد و همچنان یکی از آثار محبوب در میان دوستداران مولاناست.
طبق نوشته دکتر زرین‌کوب در مقدمه کتاب، این نام از آن جهت انتخاب شده است که خط سیر زندگی مولانا را در سلوک روحانی تمام عمر او نشان می‌دهد. از ویژگی‌های «پله پله تا ملاقات خدا» می‌توان به زبان ساده و روان و داستانی بودن آن اشاره کرد به طوری که مخاطب عام هم می‌تواند با آن همراه شود و زندگی شورانگیز مولوی را از زاویه ای کاملاً قابل درک و دلپذیر، مرور کند. این کتاب در سال ۱۳۸۶ به درخواست دکتر قمر آریان، توسط مجدالدین کیوانی به انگلیسی ترجمه شد و بر شهرت دکتر زرین کوب در خارج از ایران نیز افزود. دیگر کتاب‌های زرین‌کوب با موضوع مولانا عبارت اند از: «بحر در کوزه» «سرّ نی»، و «از نی‌نامه».
سرنوشت مبهم آثار منتشر نشده
بیش از ۳۰ تألیف و ترجمه از دکتر عبدالحسین زرین‌کوب به یادگار مانده است، اما این استاد برجسته آثار منتشر نشده‌ای هم دارد که سرنوشت شان با گذشت ۲۰ سال از درگذشت او، همچنان مبهم است. عظیم زرین‌کوب، برادر ایشان، چند ماه پیش به خبرگزاری ایسنا گفته بود: «تعدادی از کتاب‌های زرین‌کوب پیش از انتشار گم یا دزدیده شده‌است. در کتاب‌شناسی که عنایت‌ا... مجیدی نوشته، عنوان این کتاب‌ها این‌گونه آمده است: «ادبیات فرانسه در دوران کلاسیک» ترجمه از مجموعه چه می‌دانم، «انسان الهی» درباره زندگی و شخصیت علی‌بن ابی‌طالب(ع)، «اسلام در نقش فرهنگ و سیاست» درباره زندگی سیدجمال‌الدین اسدآبادی، «نردبان آسمان» شامل سه مجلد که نسخه خطی آن نزد ناشر مفقود شد و اکنون در اختیار فرد دیگری است و برای تحویل دادنش مبلغی هنگفت مطالبه کرده است و از قراین پیداست ترجیح می‌دهد آن را به نام خود منتشر کند».
- 16
- 4
