اعمال تخفیف در شهریه دانشجویان دانشگاه آزاد

دانشگاهي كه روزگاري حتي راضي به پرداخت اقساطي دانشجويانش نبود و آن‌ها را در مضيقه فراوان براي تامين هزينه‌هاي تحصيل قرار مي‌داد، اكنون براي جذب دانشجو مانند بنگاه‌هاي اقتصادي اقدام به ارائه تسهيلات مختلف كرده است. دانشگاه آزاد اسلامي كه در ارديبهشت ۶۱ با هدف توسعه مراكز علمي و آموزشي و ارائه خدمات مختلف به متقاضيان علم و تحصيل تاسيس شد، تقريبا از يك دهه بعد، به گران‌ترين دانشگاه كشور تبديل شد و باتوجه به محدوديت‌هايي كه در پذيرش دانشجو در دانشگاه‌هاي دولتي وجود داشت، توانست خود را به عنوان يكي از قطب‌هاي علمي – اقتصادي كشور معرفي كند. در سال‌هاي دهه ۷۰ و ۸۰، دانشجويان بسياري براي كسب تحصيل و مدرك با اميد به ورود به بازار كار راهي اين دانشگاه شدند اما هزينه‌هاي گزاف اين دانشگاه، روزگاري پرمشقت را تا رسيدن به فارغ‌التحصيلي براي‌شان رقم زد.

هزينه‌هاي بالاي تحصيل

تقريبا كسي نيست كه از هزينه‌هاي بالاي دانشگاه آزاد و سخت‌گيري‌هاي مديران اين دانشگاه در سال‌هاي نه چندان دور براي دريافت هزينه‌هاي تحصيلي و شهريه دانشجويان اطلاعي نداشته باشد. به گونه‌اي كه براي بسياري از دانشجويان اين دانشگاه ، پرداخت اقساطي شهريه نيز يك آرزو بود و هر بخشنامه‌اي كه حتي يك ماه فرجه به دانشجويان در پرداخت شهريه مي داد، آن‌ها را خوشحال‌ترين فرد روي زمين مي كرد اما در سال‌هاي دهه ۹۰ و با افزايش فضاهاي آموزشي و مراجع آموزشي مختلف در كشور، كم كم ميزان متقاضيان دانشگاه آزاد كاهش يافت به گونه‌اي كه پذيرش در دانشگاه آزاد براي پشت كنكوري‌ها صد‌درصدي بود.

با اين حال، وجود صندلي هاي خالي در كلاس‌هاي درسي ترم‌هاي اخير دانشگاه، اين بنگاه علمي و اقتصادي قدرتمند را به سمت زيان دهي برد و اكنون صحبت از ارائه آفر و تخفيف براي پذيرش بيشتر دانشجو در اين دانشگاه است.

سرپرست دانشگاه آزاد اسلامی در تازه‌ترین اظهاراتش از اعمال تخفیف در شهریه دانشجویان خبر داده و گفته برخلاف گذشته که دانشجویان برای ثبت‌نام باید درصد بیشتری از شهریه را پرداخت می‌کردند، در حال حاضر می‌توانند با پرداخت تنها ۱۰ درصد از شهریه، ثبت‌نام خود را انجام دهند.محمد مهدی طهرانچی افزود: همچنین بخشنامه تخفیف ۵۰ درصدی شهریه در مناطق محروم ابلاغ شده و دانشجویان می‌توانند در طول ترم از امکانات تقسیط و تسهیلات صندوق رفاه و تسهیلات دو بانک عامل برای پرداخت شهریه استفاده کنند.

دانشگاهي رو به افول

موضوع ورشكستگي دانشگاه آزاد و عدم تعادل ميان هزينه و درآمد اين دانشگاه، از موضوعات پر بحث سال‌هاي اخير نظام آموزش عالي كشور بوده كه البته تاييد و تكذيب‌هاي فراوان نيز شده است. واقعيت آن است كه در سال‌هاي گذشته اوضاع دانشگاه آزاد به ویژه در شهرها و شهرستان‌های کوچک به سمت حالت خطر و کم سود دهی و در بعضی مناطق به سمت ضرردهی رفته است و این اوضاع را می‌توان از میزان صندلی‌های خالی در بعضی واحدهاي این دانشگاه‌ها فهمید.

روندی که از دانشگاه‌های کوچک تر و کم ‌نام شروع شده و اکنون گریبان دانشگاه‌های بزرگ را نیز گرفته است.براساس جدید ترین آمارهای مسئولان این دانشگاه، هفت هزار رشته محل دانشگاه آزاد اسلامی داوطلب ندارد و چیزی حدود۵۰۰ هزار صندلی واحدهای دانشگاهی خالی مانده است که بیشتر این رشته‌ها نیز مربوط به رشته‌های غیر‌پزشکی و تجربی است. دانشگاه آزاد اسلامی در کشور حدود ۲۰ هزار رشته محل دارد و این رشته محل‌ها در دو سال گذشته بالاترین میزان پذیرش دانشگاه را با جذب ۵۰۰ هزار دانشجو داشته‌اند و این در حالی است که ظرفیت دانشگاه یک میلیون نفر است. نیم میلیون ظرفیت خالی رقمی نیست که بتوان به راحتی از کنار آن عبور کرد.

اين وضعيت بر خلاف اصرار برخي مديران عالي دانشگاه آزاد، نشانه هاي افول و ورشكستگي دانشگاه را داشته و حتي سال گذشته، معاون آموزشی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری نيز در اظهارنظري تاكيد كرد: « متاسفانه در دولت گذشته بدون توجه به مولفه‌های کیفیت آموزش عالی، زمینه رشد بی‌رویه موسسه و مرکز دانشگاهی فراهم شده بود به نحوی که روزانه مجوز موسسه آموزشی صادر می شد».

مجتبي شريعتي نياسر تصريح كرد:«سال گذشته (۹۵) به دانشگاه آزاد اعلام کردیم که در برخی از کدرشته محل‌ها به دلیل نداشتن استانداردهای لازم، پذیرش دانشجو باید متوقف شود اما میرزاده برای جلوگیری از ورشکستگی این دانشگاه درخواست مساعدت داشت».وی ادامه داد: «ريیس وقت دانشگاه آزاد، سال گذشته وعده داد که کدرشته محل‌های این دانشگاه با استانداردهای آموزش عالی منطبق شود اما در برخی از کدرشته‌ها امسال هم استانداردها رعایت نشده است».

با اين حال همچنان مديران ارشد دانشگاه آزاد بر قرار نداشتن اين دانشگاه در وضعيت ورشكستگي تاكيد دارند. سال قبل، علی اکبر ولایتی، رييس هيات امناي دانشگاه آزاد اسلامي بااشاره به مساله صندلی خالی در دانشگاه آزاد گفت: «هیچ ورشکستگی در دانشگاه آزاد اتفاق نیفتاده و مشکل صندلی خالی فقط مختص دانشگاه آزاد نیست و مشکل کل آموزش عالی است. البته بحث مشکل صندلی خالی به نحوی باعث افتخار است و نشان از توسعه آموزش عالی در کشور دارد». رییس هیات امنای دانشگاه آزاد اسلامی افزود: «در حال حاضر با توجه به اینکه رشد جمعیت هم کم شده پدیده صندلی‌های خالی مساله‌ای عمومی است.تاسیس رشته های پر کاربرد باعث حل این مساله خواهد شد».

در باب موضوع ورشكستگي دانشگاه، فرهاد رهبر، رييس تازه توديع شده اين دانشگاه نيز چند ماه قبل و در زمان رياستش بر دانشگاه در اظهار نظري گفته بود : «امروز زمزمه‌هایی می شنویم مبنی بر تقلیل دانشجویان در واحدها و ورشکستگي دانشگاه آزاد اسلامی، خیلی ها دوست دارند این حرف ها را بگویند و آرزو دارند روزهای ورشکستگی دانشگاه آزاد اسلامی را ببینند ولی این آرزو را به گور خواهند برد».

وی با انتقاد از عدم بهره برداری مناسب از امکانات و تجهیزات کامل دانشگاه آزاد اسلامی، گفت:«وقتی می‌بینم این امکاناتی که متعلق به مردم است و از شهریه دانشجویان تهیه شده بلا استفاده باقی مانده حرص می خورم.آزمایشگاهی در همین واحد وجود دارد که اگر امکانات آزمایشگاهی دانشگاه‌های تهران، شریف، امیرکبیر و شهید بهشتی را روی هم بگذارند به اندازه این آزمایشگاه نمی شود». با اين حال، نگاهي به «وضعيت گزارش‌هاي مالي دانشگاه، اظهارات مديران سابق و فعلي، شرايط تازه اين دانشگاه براي جذب دانشجو و ارائه تخفيف هاي شبه فروشندگان كالا در بازار» گوياي وضعيت نه چندان مطلوب بزرگ‌ترين دانشگاه كشور است.

اما و اگر‌هاي يك تصميم

با اين حال، همان‌طور كه پيشتر اشاره شد، تصمیم مدیریت جدید دانشگاه آزاد اسلامی برای ارائه تخفیف در شهریه درحالی انجام می‌شود که این دانشگاه پیش از این، چنین تخفیفاتی را برای عموم دانشجویان در نظر نمی‌گرفت. این دانشگاه در شرایطی که با استقبال بالای دانشجویان مواجه بود، چنین تخفیف‌هایی را در شهریه دانشجویان اعمال نمی‌ کرد و تنها وام‌های مربوط به شهریه در اختیار دانشجویان قرار می‌گرفت.

البته اظهارات سرپرست دانشگاه آزاد اسلامی برای ارائه تخفیف‌هایی در شهریه هنوز اجرایی نشده است و هم اکنون دانشجویان مقطع دکتری که بیشترین میزان شهریه را پرداخت می‌ کنند ثبت نام خود را انجام داده و دانشجویان ارشد و کارشناسی هم درحال ثبت نام هستند این در حالی است که به نظر می‌رسد در اجرای این تصمیم اما و اگر‌هایی ایجاد شود، چون درحال حاضر تعدادی از دانشجویان مقاطع تحصیلی دانشگاه آزاد اسلامی ازعدم اختصاص وام شهریه ناراضی هستند و می ‌گویند با وجود اظهارات چندین باره مسئولان این دانشگاه مبنی بر پرداخت مناسب وعادلانه تسهیلات شهریه در طول تحصیل خود موفق به دریافت وام نشده‌اند و انتظار می‌رود که در اجرای این تصمیم نيز اما و اگر‌هایی ایجاد شود.

اما با این وجود، تصمیم جدید دانشگاه آزاد اسلامی می‌تواند از فشار مالی وارد به دانشجویان و خانواده‌های آن‌ها در شرایط نامناسب کنونی اقتصادی کم کند و باید در سایر دانشگاه‌های کشور هم که برمبنای شهریه اداره می‌شوند اجرایی شود. شهریه پردیس‌ها، مراکز غیرانتفاعی و ... در مقاطع تحصیلات تکمیلی بسیار بالاست و پرداخت وام و تسهیلات هم در این دانشگاه‌ها هنوز جایگاه خود را پیدا نکرده است؛ بنابراین توصیه می‌شود مسئولان سایر دانشگاه‌ها هم از تصمیم جدید دانشگاه آزاد تبعیت کنند تا علاوه بر کاهش فشار وارده به دانشجویان، قدرت رقابت خود با دانشگاه آزاد را در این شرایط از دست ندهند.