تصور کنید که اعضای یک خانوادۀ سوییسی در حال چیدن رشته‌های ظریف ماکارونی از درخت هستند. عجیب است، اینطور نیست؟ با این حال، این صحنه عجیب در برنامۀ پانورامای بی‌بی‌سی در سال ۱۹۵۷ به عنوان یک گزارش به ظاهر معتبر پخش شد. چطور؟ چون ماکارونی در آن زمان برای بسیاری از بریتانیایی‌ها هنوز یک معمای آشپزی بود.
به گزارش فرادید، به همین دلیل وقتی آن‌ها گزارش «برداشت ماکارونی» را از اخبار شنیدند، با خود فکر کردند می‌توانند ماکارونی را پرورش دهند! خیلی زود، بی‌بی سی با دریایی از پرسش‌های بینندگان مشتاق مواجه شد که می‌خواستند درخت ماکارونی خودشان را پرورش دهند. اما با فروکش کردن هیجان؛ هرج و مرج بپا شد. عناوین روزنامه‌ها سروصدا بپا کردند و بحث‌ها شدت گرفت؛ مردم بر سر یک حقیقت ساده به جان هم افتادند: ماکارونی روی درخت نمی‌روید.
این یک شوخی عجیب بود که هم قدرت رسانه‌ها و هم زودباوری مردم را آشکار می‌کرد. شوخی درخت ماکارونی در سال ۱۹۵۷ برشی از تاریخ است که همچنان ما را به یاد قدرت یک دروغ حساب‌شدۀ اول آوریل می‌اندازد.
مردی که بیش از همه مسئول این دروغ بود، فیلمبردار پانوراما متولد اتریش، شارل دویاگر بود که عاشق شوخی‌های عملی بود. در کودکی، یکی از معلمان مدرسه‌اش به دانش آموزان می‌گفت: اگر به شما بگویند ماکارونی روی درخت می‌روید، شما باور می‌کنید. چارلز همیشه آرزو داشت دروغ اول آوریل را بگوید و سرانجام سال ۱۹۵۷ فرصت به حقیقت پیوستن این آرزو فراهم شد. روز اول آوریل با پخش دوشنبه‌ی پانوراما مصادف شد و این یک فرصت عالی بود.
چارلز یک مورد قانع‌کننده مطرح کرد و اطمینان داد از پس فیلمبرداری از نظر اقتصادی برمی‌آید. مایکل پیکاک، سردبیر پانوراما، سرش را به نشانه تایید بودجه ناچیز ۱۰۰ پوندی این پروژه تکان داد.
صحنه در هتلی در کاستیلیونه، واقع در سواحل آرام دریاچه لوگانو آغاز میشد. نقشه چارلز تهیه ۲۰ پوند ماکارونی خام خانگی بود. او به طرز ماهرانه‌ای رشته‌های ماکارونی را روی شاخه‌های درختان غار (برگ بو) که اطراف دریاچه را احاطه کرده بودند، آویزان کرد و توهم فریبنده‌ی «درختان ماکارونی» را ایجاد کرد. کار با ماکارونی نپخته ساده نبود. برای جلوگیری از خشک شدن آن‌ها قبل از فیلمبرداری، آن‌ها را با دقت بین پارچه‌های مرطوب گذاشتند. چارلز به این صحنه، زنان محلی با لباس ملی سوئیس را اضافه کرد. نقش آن‌ها چه بود؟ «برداشت» ماکارونی، پر کردن سبدهای حصیری و پهن کردن آن‌ها زیر نور خورشید طوری که انگار قرار است زیر آفتاب خشک شوند.
این حقه با مشارکت گوینده، ریچارد دیمبلبی، اعتباری به دست آورد. دیمبلبی، یک مجری کهنه‌کار معتبر و خبرنگار جنگ بی‌بی سی، به طنز معروف نبود. با این حال، با جدیت کامل در این شوخی مشارکت کرد. دیمبلبی به سبک معمول خود، با جدیت از برداشت فراوان ماکارونی در سوئیس خبر داد که به لطف ریشه‌کن کردن تقریباً کامل آفت اصلی درخت ماکارونی یعنی «شپشک ماکارونی» میسر شده بود!
صدای دیمبلبی با فیلم‌هایی از زنان سوئیسی شاد همراه شد که با ظرافت رشته‌های ماکارونی را از شاخه‌های درخت می‌چینند: «پس از چیدن، آن را در هوای گرم آلپ پهن می‌کنند تا خشک شود. بسیاری از مردم از این واقعیت که ماکارونی با چنین طول‌های یکنواختی رشد میکند بسیار متحیر هستند. این نتیجه سال‌ها تلاش صبورانه‌ی پرورش‌دهندگان گیاهی است که موفق به تولید ماکارونی عالی شدند.» راوی توضیح می‌دهد که چگونه هر سال پایان ماه مارس زمان بسیار نگران‌کننده‌ای برای برداشت ماکارونی در سراسر اروپاست چون یخبندان شدید می‌تواند روی طعم آن اثر بگذارد.
تخمین زده می‌شود هشت میلیون نفر این برنامه را در ۱ آوریل ۱۹۵۷ تماشا کردند و صدها فرد شگفت‌زده با بی‌بی سی تماس گرفتند و در مورد تهیه درخت ماکارونی شخصی خود در خانه سوال داشتند. بی‌بی‌سی در کنار این شوخی، با شوخی به مردم توصیه کرد: «یک شاخه ماکارونی را در یک قوطی سس گوجه‌فرنگی قرار دهید و به بهترین‌ها امیدوار باشید».
به گفته لئونارد میال، خبرنگار بی‌بی‌سی: «این تماس‌ها عمدتاً درخواست حل و فصل مشاجرات خانوادگی بود: شوهر می‌دانست این موضوع حقیقت دارد چون ریچارد دیمبلبی خبرش را اعلام کرده و همسرش هم مطمئن بود ماکارونی با آرد و آب درست می‌شود، اما هیچ کدام نمی‌توانستند دیگری را قانع کنند.»
حتی مدیر کل بی‌بی‌سی، سر ایان جاکوب، در ابتدا گول خورد. او و همسرش سعی کردند با مراجعه به دایره‌المعارف بریتانیکا خبر را تأیید کنند، اما متوجه شدند در دانشنامه آن زمان هیچ اشاره‌ای به ماکارونی نشده است.
او بعداً برای چارلز نوشت: «برداشت اماکارونی یک ایده عالی بود که به زیبایی فیلمبرداری و سازماندهی شده بود. این ایده به هر شکل موجب خوشحالی زیادی شد».
ماکارونی و پاستا، به طور کلی، تا اواخر قرن بیستم در بریتانیا محبوبیت پیدا نکردند. آن روزها، بیشتر مردم بریتانیا، ماکارونی را در قوطی از فروشگاه‌ها می‌خریدند. به همین دلیل، اطلاعات محدودی در مورد تولید یا منشأ آن داشتند و در نتیجه تعداد زیادی از بینندگان گول خوردند.
بی‌بی‌سی با انتقادهایی نیز مواجه شد که موجب شعله‌ور شدن گفتمان عمومی در مورد صداقت رسانه‌ها شد. برخی به شدت از این رسانه به دلیل فریب بینندگان انتقاد کردند.
دیوید ویلر، تهیه‌کننده برنامه، از دخالت خود در جنون ماکارونی ابراز پشیمانی نکرد. او سال ۲۰۰۴ در مصاحبه‌ای با بی‌بی سی اظهار داشت: «من اصلاً از این بابت پشیمان نیستم.» او این چنین از این شوخی دفاع کرد: «فکر می‌کنم این فکر خوبی بود که مردم بدانند نباید هر چیزی را که در تلویزیون می‌بینند باور کنند» و بر اهمیت اتخاذ دیدگاه کمی نقادانه نسبت به محتوای تلویزیونی تأکید کرد.
- 15
- 2
