هشت دهانه غول‌پیکر به عمق ۵۰ متر در سرزمین دائماً منجمد سیبری وجود دارند که از زمان کشفشان در بیش از یک دهه پیش، موجب سردرگمی دانشمندان بوده‌اند. اما یک نظریه جدید ممکن است سرانجام پاسخ چگونگی شکل‌گیری آن‌ها را داده باشد.
به گزارش فرادید، این دهانه‌ها منحصر به شبه‌جزیره شمالی یامال و گیدان روسیه هستند و در نقاط دیگر قطب شمال دیده نشده‌اند؛ در نتیجه کلید معما در همین منظره نهفته است.
محققان در طول سالیان، توضیحات متعددی را برای این حفره‌ها ارائه کرده‌اند، از برخورد شهاب‌ها گرفته تا انفجارهای گاز طبیعی. بر اساس یک نظریه، دهانه‌ها در محل دریاچه‌های تاریخی تشکیل شدند که زمانی از آن‌ها گاز طبیعی برآمده از یخ‌های زیرین فوران می‌کردند. این دریاچه‌ها احتمالاً خشک شدند و زمین زیر خود را در معرض دمای انجمادی قرار دادند که دریچه‌های خروج گاز را مسدود کرد. احتمالاً انباشتگی گاز در یخبندان دائمی بالاخره از طریق انفجارهایی آزاد شد که نتیجه آن، ایجاد دهانه‌های غول پیکر بود.
اما مدل دریاچه تاریخی نمی‌تواند این واقعیت را توضیح دهد که این گودال‌های غول‌پیکر چگونه در انواع موقعیت‌های زمین‌شناسی در سراسر شبه‌جزیره یافت می‌شوند؟ زیرا تمام این زمین‌ها قبلاً با دریاچه پوشیده نشده بودند.
در مطالعات قبل، دهانه‌ها را با تجمع گاز طبیعی درون زمین منجمد دائمی مرتبط دانسته‌اند، اما این دیدگاه نیز نمی‌تواند توضیح دهد که چرا این حفره‌ها فقط در شمال روسیه یافت می‌شوند. بنابراین، تشکیل این دهانه‌ها باید مربوط به شرایط خاص شبه‌جزیره یامال و گیدان باشد.
یخبندان دائمی در شبه‌جزیره یامال و گیدان از نظر ضخامت بسیار متفاوت است و از چند صد فوت تا ۱۶۰۰ فوت (۵۰۰ متر) متغیر است. خاک آنجا احتمالاً بیش از ۴۰۰۰۰ سال پیش منجمد شده و رسوبات دریایی باستانی را در خود محبوس کرده است. این رسوبات غنی از متان به تدریج به ذخایر عظیم گاز طبیعی تبدیل شدند. این ذخایر گرمایی تولید می‌کنند که زمین منجمد را از زیر ذوب می‌کند و حفره‌هایی از گاز را آن زیر باقی می‌گذارند.
زمین‌های منجمد در روسیه و جاهای دیگر به دلیل تغییرات آب و هوایی سطح در حال ذوب شدن است. در مناطق نازک شبه‌جزیره یامال و گیدان، ذوب شدن از هر دو انتها و فشار گاز ممکن است در نهایت موجب فروپاشی یخ‌های دائمی باقی‌مانده و انفجار شود.
تصویری که سال ۲۰۱۴ از یکی از دهانه‌های شبه‌جزیره یامال روسیه گرفته شده است
این دیدگاه می‌تواند وجود دهانه‌های کوچک‌تر در اطراف هشت دهانه غول‌پیکر را توضیح دهد، زیرا تکه‌های بسیار بزرگ یخ بیرون رانده شده در اثر انفجارها، ممکن است در زمین گودی ایجاد کرده باشند.
به گفته محققان، ممکن است تعداد این دهانه‌ها بیشتر از آن چیزی باشد که ما تصور می‌کنیم، چون آب و رسوب احتمالاً برخی از حفره‌ها را به مرور زمان پر کرده است.
بنابراین تشکیل دهانه‌ها با تغییرات آب و هوایی جهانی، افزایش دمای تابستان و پاییز که منجر به گرم شدن و تخریب یخ‌های دائمی می‌شود، مرتبط بوده است.
دانشمندان تخمین می‌زنند که حدود ۱۹۰۰ میلیارد تن گاز گلخانه‌ای، از جمله دی اکسید کربن و متان، در خاک منجمد قطب شمال ذخیره شده باشد.
- 9
- 1
