روزنامه توسعه ایرانی نوشت: یک هفته پس از آنکه موضوع تذکر و فیلمبرداری از شهروندان برای حفظ حجاب در برخی از ایستگاه‌های مترو و به خصوص متروی تاتر شهر در رسانه‌ها مورد نقد و اعتراض قرار گرفت، احمد وحیدی، وزیر کشور در حاشیه جلسه دیروز هیأت دولت اعلام کرد که این مساله توسط گروه‌های مردمی سازماندهی شده است. اظهار نظری که نه تنها ابهامات را برطرف نکرد بلکه سوالات و شبهات بیشتری را به دنبال داشت.
حجاب‌بان، نیروی استخدامی یا مردمی؟
مردادماه امسال برخی رسانه‌ها نوشته بودند که شهرداری تهران می‌خواهد ۴۰۰ نیرو را با عنوان «حجاب‌بان» در ایستگاه‌های مترو پایتخت مستقر کند. نیروهایی که توسط یگان حفاظت شهرداری تهران گزینش شده و کلاس‌های آموزشی مربوط به این کار را نیز گذرانده‌اند و قرار است تنها وظیفه آنها تذکر لسانی و ممانعت از ورود بی‌حجاب‌ها و بدحجاب‌ها به مترو و در صورت مقاومت، معرفی آنها به پلیس باشد.
در این گزارش‌ها آمده بود که قرارداد این نیروها توسط شرکت پیمانکاری «حامیان شهر شهرداری تهران» منعقد شده که سابقه زیادی در جذب و استخدام نیروهای یگان حفاظت شهرداری تهران دارد و دستمزد ماهانه نیروهای «حجاب‌بان» شهرداری حدود ۱۲ میلیون تومان است که مزایای «سختی کار» نیز به آنها تعلق خواهد گرفت.
با این حال این اخبار با واکنش‌های ضد و نقیض همراه شد. مسعود درستی، مدیرعامل شرکت بهره برداری مترو تهران اعلام نیاز برای استخدام نیروهایی با عنوان حجاب بان در مترو را تکذیب کرد و گفته بود تازه این لغت را شنیده است اما مهدی چمران، رئیس شورای شهر تهران تلویحا این استخدام را تایید کرده بود: «هر روز پیامک‌های زیاد به خود من زده می‌شود که در مترو بی‌حجابی است، آیا مترو با خیابان فرق دارد؟ خیابان را درست کنید، مترو هم درست می‌شود. در این زمینه به شهرداری هم فشار می‌آورند، احتمالا تحت تاثیر این فشارها نیز شهرداری از نیروهای حجاب‌بان استفاده می‌کند.»
هرچه بود اخبار استقرار این نیروها به صورت متناوب در رسانه‌ها شنیده می‌شد تا اینکه با جانباختن آرمیتا گراوند، دانش‌آموزی که دچار سانحه در متروی تهران شده بود و شایعات فراوان نزد افکار عمومی، حضور این افراد در مترو به طرز مشهودی کاهش یافت.
از هفته گذشته اما رسانه‌ها خبر از حضور گسترده عده‌ای بدون لباس فرم در مترو تهران را دادند که به مردم تذکر می‌دهند. در اولین واکنش، زاکانی شهردار تهران گفت که «اینها موضوع امر به معروف و نهی از منکر است که هر کسی می‌تواند انجام دهد. آنچه به ما ربط پیدا می‌کند انتظامات مترو است که تعداد انتظامات مترو کم نشده و درحال انجام ماموریت‌های انتظاماتی خود هستند. افرادی که در ایستگاه‌های مترو می‌بینید و امر به معروف و نهی از منکر می‌کنند، مجموعه های مردمی خودجوش هستند.» زاکانی پیشتر گفته بود که شرایط به سمتی خواهد رفت که این اتفاق غیرقانونی (بی‌حجابی) جمع خواهد شد.
روز گذشته وزیر کشور، حرف‌های شهردار تهران را تکرار کرد و گفت: «ما مجوز خاصی برای این کار نداده‌ایم. در واقع تحت عنوان امر به معروف و نهی از منکر ظاهرا گروه‌های مردمی اقدام می‌کنند و کارشان در این چارچوب است. طبیعتا همه مردم برای امر به معروف و نهی از منکر وظیفه دارند البته این باید با الفاظ خوب با ادبیات خیلی خوب و رعایت اینکه صرفا تذکر لسانی باشد انجام شود، در این حد مجاز هستند و می‌توانند تذکر بدهند.»
فیلمبرداری از مردم قانونی است؟
روزنامه فرهیختگان متعلق به دانشگاه آزاد اسلامی در گزارشی میدانی از استقرار حجاب‌بان‌ها نوشت: «بعد از پایین آمدن از آسانسورها و مقابل دستگاه‌های خرید بلیت و اتاقک‌های فروش بلیت مترو، در سمت راست ورودی دو خانم با چادر و ماسک و آقایی که در دستش دوربین کوچکی شبیه به دوربین دَش کم است، ایستاده‌اند.» این گزارش در ادامه می‌نویسد: «دقیقا این تصاویر برای چه کاری استفاده خواهند شد و به دست کدام نهاد می‌رسند؟ البته در تصاویر منتشرشده در فضای مجازی، دوربین عکاسی همراه با سه پایه هم کار گذاشته شده است.»
علی مجتهدزاده، وکیل دادگستری با انتقاد از فیلمبرداری این افراد از مردم می‌گوید: «روشن شدن هویت این فیلمبرداران را باید مسئله بسیار مبنایی و مهم برای امنیت شهروندان دانست. اتفاقی که در حال رخ دادن است، توسعه گروه‌هایی با هویت و وابستگی سازمانی نامشخصی است که به حریم شهروندان وارد می‌شوند و این دقیقاً مغایر قوانین و از جمله بخش‌های قانونی مربوط به ضابطان قضایی در قانون آئین دادرسی کیفری و یا «آیین‌نامه اجرایی احراز عنوان ضابط دادگستری» است.»
این حقوقدان مشخص نبودن اتصال این افراد به یک ارگان شناسنامه‌دار را مشکل‌ساز می‌داند و می‌افزاید: «در نظر بگیرید که اقدامات این افراد باعث ضربه به شهروندی شود و آن شهروند قصد ثبت شکایت داشته باشد. آیا مراجع متولی می‌توانند به این سوال پاسخ دهند که بدون احراز هویت این افراد، چنین شکایتی باید از چه کسی و منتسب به چه ارگانی ثبت شود؟ در واقع شهروند آیا می‌داند با چه کسی و یا مامور کدام ارگان طرف است؟ فرض دیگر؛ اگر گروهی در یک مکان عمومی دیگر مانند یک پارک به همین شکل اقدام به فیلمبرداری از شهروندان کنند، شهروند این مملکت چطور باید مطمئن باشد این افراد مامور هستند یا عده‌ای سوءاستفاده‌گر؟»
امر به معروف فقط حجاب است؟
«امر به معروف نیاز به مجوز ندارد.» این جمله را بارها و بارها مسئولان تکرار کرده‌اند و حالا وزیر کشور هم می‌گوید که چنین تذکراتی نیازمند اخذ مجوز نیست. احمد زیدآبادی، روزنامه‌نگار با نقد سخنان وزیر کشور می‌گوید: «من گروهی از شهروندان یا به قول آقای وحیدی «گروه‌های مردمی» را می‌شناسم که مایلند برای امر به معروف و نهی از منکر مسئولان و کارمندان دولت و تذکر به آنها نسبت به سردواندن مردم، کم‌کاری، عدم حضور به موقع و هر نوع فساد اداری، در محل وزارتخانه‌ها و نهادها و اداره‌ها مستقر شوند. آنها متعهد می‌شوند که «با ادبیات خوب و الفاظ خوب و صرفاً تذکر لسانی» کارشان را انجام دهند. حال نظر وزیر کشور در مورد حضور آنان در مراکز مربوطه چیست؟ آیا آنها هم«در همین حد مجاز هستند»؟ یا اینکه به عنوان اخلالگر و شورشی و دخالت در امری که به آنان مربوط نیست، بازداشت و تحویل مراکز قضایی و امنیتی می‌شوند تا به سزای عمل خودسرانۀ خود برسند؟»
روزنامه ارگان شهرداری که در عکسی با عنوان «عزیزم شالت» به دفاع از عملکرد حجاب‌بان‌ها پرداخته با این سوال مواجه شد که: آیا اینهمه سوء مدیریت پایتخت که در همین چند روز گذشته مشکلات متعددی چون آلودگی هوا، آب‌گرفتگی معابر و ترافیک سنگین را تجربه کرده، نیاز به امر به معروف ندارد؟
راه غلط، بذر نفرت
چنین طرح‌هایی طرفداران بسیار کمی دارد و البته دولت و وزیرکشور تصمیم گرفته سمت جریان اقلیت بایستند. روزنامه اصولگرای فرهیختگان نوشت که این کار یعنی «هیچ ایده‌ای ندارید.» اما موافقان بدون توجه به نقدها به صورت تشکیلاتی به دنبال ساماندهی کار خودجوش هستند. به گونه‌ای که با ارسال انبوه پیامک از شهروندان درخواست می‌کنند به این گروه از تذکردهندگان بپیوندند.
نتیجه چنین رفتارهایی جز تولید نفرت در جامعه نیست. محمدرضا جوادی یگانه، جامعه‌شناس می‌گوید: «این وضعیت بسیار خطرناک است و آینده نگران‌کننده‌ای را برای جامعه ایران پیش چشم ما می‌گذارد؛ اما اینکه گروه‌های تذکردهنده در مترو، گروه‌های مردمی توصیف شوند، تنها بر عصبانیت مردم می‌افزاید، چون ابله پنداشته می‌شوند.»
طهمورث حسینی
***
کسی حجاب‌بانان مترو را گردن نمیگیرد
پریسا هاشمی در روزنامه هم میهن نوشت: حجاب‌بانان مترو، مدت‌هاست برای شهرداری و حال برای دولت حاشیه‌هایی ایجاد کرده‌اند. این حواشی از زمان استخدام، حضور، غیبت یکباره و بازگشت آنها به صورت آمران خودجوش ایجاد شده است. حال که تصویری از حجاب‌بانان مترو مانند تونل در ورودی یک ایستگاه منتشر شد، وزیر کشور می‌گوید که مجوزی برای فعالیت آنها صادر نشده است و حرف تکراری شهردار تهران را با ادبیات خود بیان کرد: «گروه‌های مردمی خودجوش که امر به معروف و نهی از منکر می‌کنند...»
این در حالی است که حضور گروه‌های به قول شهردار و وزیر کشور مردمی و فعالیت آنها در هاله‌ای از ابهام است. اما نگرانی اصلی مجادله این افراد با دختران و زنانی است که پوشش اختیاری دارند و این مسئله می‌تواند داستان‌های غم‌انگیز گذشته را تکرار کند.
روز گذشته احمد وحیدی، وزیر کشور درباره تصویر منتشرشده از حضور حجاب‌بانان حاضر در مترو، اعلام کرد؛ «مجوز خاصی برای این کار - حجاب‌بان‌های حاضر در مترو - نداده‌اند. گروه‌هایی از مردم تحت عنوان امر به معروف و نهی از منکر اقدام می‌کنند. طبیعتاً همه مردم برای امر به معروف و نهی از منکر وظیفه دارند. البته باید با الفاظ و ادبیات خوب و صرفاً تذکر لسانی انجام شود. در این حد مجاز هستند. نیازی به صدور مجوز ندارد و همه می‌توانند امر به معروف و نهی از منکر لسانی را با لحاظ همه شرایط انجام دهند.» همچنین علیرضا زاکانی، شهردار تهران نیز روز گذشته، تذکر حجاب در برخی ایستگاه‌های متروی تهران را مجدداً «خودجوش» دانسته و گفت: «اگر کسی در مترو بخواهد امر به معروف و نهی از منکر کند، آیا می‌توانیم بگوییم این کار را انجام ندهد؟ شهرداری مجوز این کار – به کارگیری حجاب‌بان‌ها - را نداده است و به صورت خودجوش این کار از سوی مردم شکل گرفته است.»
این در حالی است که شهردار تهران در بیستم مردادماه امسال درباره پوشش اختیاری، گفته بود که «این اتفاق غیرقانونی جمع خواهد شد.» همچنین ۲۰ مرداد امسال رسانه‌هایی همچون اکو نوشتند که شهرداری ۴۰۰ نیروی موسوم به حجاب‌بان را استخدام و در مترو مستقر کرده است؛ که این موضوع از سوی شهرداری تکذیب نشد، اما مسئله‌‌ای که با انتقادات گسترده رسانه‌ها و کارشناسان مواجه شد. با این حال این افراد که با - قرارداد حامیان – و حقوق ۱۲میلیونی در مترو حاضر شده بودند بعد از اتفاقی که در متروی تهران برای یک دانش‌آموز ـآرمیتا گراوند _ رخ داد از ۱۳ مهرماه امسال دیگر در ایستگاه‌های مترو حضور نداشتند و این شائبه ایجاد شد که علت عدم حضور این افراد می‌تواند به حادثه رخ‌داده برای آرمیتا گراوند ارتباط داشته باشد. بعد از آرام‌تر شدن فضا، کم‌کم شاهد حضور حجاب‌بان‌ها در ایستگاه مترو بودیم. زاکانی در گفت‌وگو با خبرگزاری موج در تاریخ ۲۰ آبان‌ماه درباره حضور این افراد گفت: «افرادی که با موضوع امر به معروف و نهی از منکر در ایستگاه‌های مترو فعالیت می‌کنند هزینه‌ای برای شهرداری ندارند و این افراد مجموعه‌های مردمی خودجوش هستند.» سیاست شهردار تهران درباره حجاب، در یک‌سال گذشته، بارها مورد توجه رسانه‌ها قرار گرفته است. این سیاست به‌گونه‌ای بوده است که صدای مهدی چمران، رئیس شورای اسلامی شهر تهران را نیز درآورد. او در واکنش به فعالیت حجاب‌بان‌ها در مترو در ۱۷ مردادماه امسال، گفت: «هر روز پیامک‌های زیاد به خود من زده می‌شود که در مترو بی‌حجابی است اما مترو مگر با خیابان فرق دارد؟! خیابان را درست کنید، مترو هم درست می‌شود.
در این زمینه به شهرداری هم فشار می‌آورند، احتمالاً تحت تاثیر این فشارها نیز شهرداری از نیروهای حجاب‌بان استفاده می‌کند اما در خصوص استفاده شهرداری از نیروهای حجاب‌بان در ایستگاه‌های مترو از شورای شهر تهران نظرخواهی نشده است.» این موضوع مورد توجه سایر اعضا نیز قرار گرفت؛ به‌طوری‌که سایر اعضا نیز مطالبه چمران را از شهرداری داشتند. گرچه اعضای شورای شهر تهران از اظهارنظر درباره حجاب‌بان‌ها با هم‌میهن طفره رفتند. شهرداری تهران در چند ماه اخیر با استقرار حجاب‌بان‌ها حواشی زیادی را ایجاد کرده است. به خصوص در حادثه‌ای که برای آرمیتا گراوند در مترو رخ داد برخی به‌ویژه رسانه‌های فارسی‌زبان خارج از کشور این حادثه را به «درگیری حجاب‌بان‌ها با آرمیتا» گره زدند. اما تکذیب این خبر از سوی مقامات، برای بخشی از جامعه باورپذیر نبود و حتی انتشار گزارش‌های تصویری و غیرتصویری از واگنی که گفته می‌شد آرمیتا در آن دچار حادثه‌شده در رسانه‌ها نیز به کاهش این ناباوری منجر نشد. چراکه زاکانی در تکذیب این حادثه اعلام کرد که داخل واگن‌های مترو دوربین‌مداربسته وجود ندارد و همان روز عکسی از شهردار تهران درحالی‌که دوربین‌مداربسته‌ای دقیقاً بالای سر او بود، منتشر شد و انتشار دوباره این عکس دیوار اعتماد بین مقامات و مردم را کوتاه‌تر از گذشته کرد.
اظهارنظر اخیر وزیر کشور نیز به کاهش اعتماد نیمه‌جان بین ملت و مقامات منجر خواهد شد و برای از بین رفتن ابهامات کافی است مقامات به چهار سوال حائز اهمیت پاسخ دهند: اول اینکه چرا شهرداری پایتخت بدون مجوز – به گفته وزیر کشور - این افراد را به کار گرفته است؟ دوم آنکه احمد وحیدی اگر از حضور بدون مجوز این افراد در مترو آن‌هم زیر نظر شهرداری تهران خبر دارد، چرا آن را پنهان می‌کند؟ سوال سوم این است که چرا سردار وحیدی به‌عنوان وزیر کشور به زیرمجموعه خود اشرافی ندارد و نمی‌داند که شهرداری این افراد را به کار گرفته است؟ و چهارم آنکه وحیدی وقتی اعلام می‌کند، همه می‌توانند نهی از منکر کنند و امر به معروف، واقعاً از عواقب این گفته‌های خود خبر دارد و می‌داند این صحبت‌هایش به‌عنوان وزیر کشور چراغ سبزی است به تندروی بیشتر آتش‌به‌اختیاران؟ در حقیقت صحبت‌های وحیدی به معنای آن است که نظارتی بر شهرداری نداشته و نمی‌داند حجاب‌بان‌ها زیر نظر شهرداری در مترو حضور دارند.
- 11
- 3
