او در مقام كاپيتان تيم ملي، تنها جام جهاني كريكت را براي پاكستاني‌ها به ارمغان آورده است، اما حالا در بالاترين مقام اجرايي كشور آيا مي‌تواند وعده‌هايش را عملي كند؟ عمران خان، وعده داده است ١٠ ميليون فرصت شغلي تازه در كشور ايجاد كند، نظام رفاه اجتماعي اسلامي در كشور ايجاد و چهره بين‌المللي پاكستان را بازسازي كند و مقامات فاسد كشور را به دست عدالت بسپرد. وعده‌هايي كه براي راي‌دهندگان بسيار جذاب است، اما براي يك سياستمدار تازه‌كار از حزبي كه براي اولين‌بار در پاكستان به قدرت مي‌رسد و تاكنون تجربه اداره كشور را نداشته است، اجرايي كردن آن بسيار مشكل خواهد بود.
عمران خان در اولين روز كاري خود، بعد از سوگند، نخستين وعده‌هاي انتخاباتي‌اش را عملي كرد. ضيافت بزرگ شام بعد از مراسم سوگند به دستور نخست‌وزير جديد برچيده شد و عمران‌خان ترجيح داد وعده‌اش براي اقدام‌هاي رياضتي را از كاخ وزيراعظم شروع كند، كاخ مجلل و اشرافي در تپه‌هاي مشرف به اسلام‌آباد كه در دوره جديد قرار نيست ميزبان نخست‌وزير تازه‌كار پاكستان باشد.
وعده‌هاي بزرگ
آنان كه به عمران‌خان راي داده‌اند، آرزوي‌هاي بزرگي دارند، در كشوري كه تازه براي دومين‌بار است كه يك دولت غيرنظامي بدون دخالت ارتش قدرت را تحويل دولت غيرنظامي بعدي مي‌دهد، عمران‌خان وعده داده است تا فساد را ريشه‌كن كند، امتيازهاي ويژه حكومتي را از نخبگان حاكم سلب كند و منابع كشور را هزينه ريشه‌كني فقر در ميان اكثريت جمعيت ٢٠٠ ميليوني دومين كشور پرجمعيت مسلمان جهان كند. اما مسير براي اجراي چنين وعده‌هايي هموار نيست، عمران‌خان در شرايطي روي كار آمده است كه روابط خارجي پاكستان با بسياري از متحدان خارجي و همسايگان در بدترين شرايط قرار دارد.
روابط پاكستان با ايالات متحده امريكا به عنوان پشتيبان اصلي ارتش اين كشور، بعد از روي كار آمدن دونالد ترامپ در كاخ سفيد و اتهام واشنگتن به اسلام‌آباد در مورد حمايت از تروريسم، به‌شدت شكرآب شده است. كاخ سفيد بخش عمده كمك‌هاي نظامي و توسعه‌اي به پاكستان را متوقف كرده است، همزمان روابط اسلام‌آباد با كابل و دهلي‌نو نيز در شرايط خوبي قرار ندارد، چرا كه هندوستان و افغانستان هر دو اسلام‌آباد را به حمايت از گروه‌هاي تندرو و تروريست در خاك خود متهم مي‌كنند.
در داخل كشور نيز گروه‌هاي اپوزيسيون عمران‌خان را عروسك خيمه‌شب‌بازي ارتش پاكستان توصيف و ادعا مي‌كنند كه او با كمك ارتش موفق شده است در انتخابات سراسري ماه گذشته ميلادي به پيروزي برسد. عمران‌خان همه اين ادعاها را رد مي‌كند و هر‌گونه كمك ارتش به خود را تكذيب كرده است. عمران‌خان در سخنراني مراسم تحليفش خواهان توافق صلح دايم با رقيب هسته‌اي خود در جنوب آسيا شد. چنين اظهارنظرهايي در مورد صلح با هند، در اسلام‌آباد بي‌سابقه نيست و هر بار قدرت در اختيار يكي از احزاب رقيب قرار مي‌گيرد، چنين اظهارنظرهايي در مورد مذاكرات صلح با هندوستان مطرح مي‌شود، اما خصومت شش‌دهه‌اي دو كشور همچنان با تلاش‌هاي نافرجام همه نخست‌وزيران قبلي دو كشور براي گفت‌وگو و حل مسائل، پابرجا مانده است.
عمران‌خان در مورد امريكا هم گفته است كه آماده برقراري يك رابطه برد- برد با اين كشور است، اما همچنان در مورد رويكرد او به رابطه با امريكا ترديدهايي وجود دارد، به خصوص كه پيش از انتخابات، عمران‌خان به‌شدت از رويكرد ارتش پاكستان در همكاري‌هاي موسوم به ضدتروريستي با ارتش امريكا انتقاد كرده و پرسيده‌بود: «چرا بايد ارتش پاكستان با يك كشور خارجي براي كشتن شهروندان پاكستاني همكاري كند؟»
نخست‌وزير ركوردها
عمران‌خان بيست‌و‌دومين نخست‌وزير تاريخ پاكستان است، اما اين فرصت را دارد كه اولين نخست‌وزير اين كشور باشد كه مي‌تواند يك دوره كامل ٥ ساله بر كشور حكمراني كند. همه اسلاف او قبل از پايان دوره نخست‌وزيري، بر اثر كودتاي ارتش يا با حكم دادگاه از كار بركنار شده‌اند. نوازشريف، يك سال پيش با حكم دادگاه مبارزه با فساد در اسلام‌آباد مجبور به كناره‌گيري از مقامش شده‌بود و اكنون حكم ١٠ ساله زندانش را مي‌گذراند، همزمان حكم بازداشت آصف علي زرداري، رييس‌جمهور پيشين پاكستان هم به اتهام فساد مالي صادر شده است.
حالا عمران‌خان هفته اول از يك مسير ٥ ساله پر‌سنگلاخ را آغاز كرده است كه پايان آن معلوم نيست، نه‌تنها مشكلات اقتصاد داخلي، معضلات روابط خارجي و اختلافات سياسي جلوي او را بسته‌اند، بلكه در طول اين پنج سال بايد نگران راضي نگه داشتن ژنرال‌هاي ارتش هم باشد كه هر لحظه اراده كنند، مي‌توانند بنا به سنت طولاني كودتاهاي پاكستان، يك نخست‌وزير را با فرد ديگر جابه‌جا كنند. فعلا او بعد از دهه‌ها اولين نخست‌وزير پاكستان است كه خارج از يكي از دو حزب مردم و مسلم‌ليگ شاخه نواز به قدرت رسيده است و حالا بايد ديد آيا مي‌تواند اولين نخست‌وزيري باشد كه يك دوره كامل روي كار مي‌ماند يا نه.
اپوزيسيون قدرتمند
عمران‌خان كه رو‌در‌روي بزرگ‌ترين احزاب سنتي پاكستان، يعني حزب مسلم ليگ شاخه نواز و حزب مردم قرار گرفت و مجبور شد براي تشكيل دولت خود به احزاب كوچك‌تر محلي اتكا كند. بخشي از شعارهاي كارزار انتخاباتي او بر مبناي شكستن تسلط دو خانواده مشهور نواز شريف و بوتو، بر سياست در پاكستان بود. او اكنون اكثريت بسيار ناچيزي در پارلمان دارد، موضوعي كه او را مجبور خواهد كرد در برابر راي پارلمان مجبور به كوتاه آمدن در برنامه‌هاي بلندپروازانه‌اش باشد. اما در بين راي‌دهندگان به عمران‌خان اميدواري‌هاي زيادي نسبت به آينده وجود دارد، جواناني كه به اين ستاره پيشين ورزش پاكستان راي داده‌اند اميدوارند كه او در ايجاد يك «پاكستان نو» با ريشه‌كني فساد و رونق اقتصادي موفق باشد.
رضا احمد رومي، سردبير روزنامه ديلي تايمز پاكستان به رويترز مي‌گويد: «بزرگ‌ترين چالش پيش‌روي عمران‌خان، رويارويي با انتظارات بي‌سابقه در ميان راي‌دهندگان و هوادارانش است.» به نوشته رويترز، هفته پيش در جشن سالروز استقلال پاكستان، بسياري از شهرونداني كه در خيابان شادي مي‌كردند، اميدوار بودند تا عمران‌خان در اجراي وعده‌هايش براي ساخت بيمارستان‌هايي با استانداردهاي بين‌المللي و بهبود وضعيت آموزش عمومي در كشوري كه بيش از ٤٠ درصد جمعيت آن بي‌سواد هستند، عملي شود. يك شهروند اسلام‌آباد به رويترز مي‌گويد: «من فرزندم را از يك مدرسه غيردولتي به يك مدرسه دولتي انتقال داده‌ام، چرا كه اطمينان دارم به زودي وضعيت آموزش و پرورش دولتي در پاكستان بهبود مي‌يابد.»
اما شرايط اقتصادي در پاكستان، آنچنان با عمران‌خان و شعارهايش همراه نيست. كسري بودجه اين كشور به نزديكي ٧ درصد از كل توليد ناخالص داخلي رسيده است، بانك مركزي از زمستان گذشته تاكنون براي چهارمين‌بار ارزش روپيه، پول ملي اين كشور را كاهش داده است. نياز اسلام‌آباد به كمك‌هاي خارجي، به خصوص با قطع كمك‌هاي امريكا به اين كشور، عمران‌خان را در‌برابر انتخاب گزينه دريافت وام از چين يا صندوق بين‌المللي پول قرار مي‌دهد.
در صورت مراجعه پاكستان به صندوق بين‌المللي پول اين پانزدهمين بار در چهار دهه گذشته خواهد بود كه پاكستان براي بهبود وضعيت اقتصادي به اين صندوق مراجعه مي‌كند. حالا عمران‌خان با يك «برنامه ١٠٠روزه» براي مقابله با فوري‌ترين مشكلات اقتصادي پاكستان آماده مي‌شود، اين اولين آزمون بزرگي است كه او براي ثابت كردن خود با آن مواجه خواهد شد، موفقيت يا شكست عمران‌خان در اجراي اين برنامه، در كنار سياست خارجي او كه قرار است به زودي با سفر به تهران و رياض كليد بخورد، نشانه‌اي مناسب از عملكرد او در پنج سال آينده خواهد بود.
شهاب شهسواري
- 13
- 5
