ايران و کشورهاي عربي همسايه‌اش وارد عرصه جديدي از تعاملات شده‌اند يا حداقل شواهد ظاهري اين‌گونه نشان مي‌دهد. روابط عميق ايران و عراق، در کنار بحران قطر با کشورهاي شوراي همکاري‌هاي خليج‌فارس و نشانه‌هايي از بهبود احتمالي روابط ايران و عربستان (که با اولويت دولت ايران، يعني محور‌بودن بهبود روابط با همسايگان همخواني دارد) اجزاي پازلي شده‌اند که به نظر آمريکا خطرناک است.
دونالد ترامپ در ديدار با امير کويت از ميانجيگري در بحران قطر، کشورهای عربي حاشيه خليج‌فارس، موضع خود را از حل بحران قطر به سمت اتحاد عليه ايران چرخانند. اتحادي که شايد جاي خالي متحدان اروپايي واشنگتن را بگيرد و اميدي واهي براي مقابله با ايران دربرابر برجام ايجاد کند.
از پيشنهاد ميانجيگري تا اتحاد عليه ايران
صباح الاحمد‌الصباح، امير کويت براي ديدار با رئيس‌جمهوري آمريکا به واشنگتن سفر کرده بود که محور اين سفر درخواست کمک از آمريکا براي حل بحران قطر و تنش ميان کشورهاي عربي بود. امير کويت در ديدار با دونالد ترامپ اظهار کرد که اين کشور جلوي هرگونه اقدام نظامي در بحران کشورهاي عرب حوزه خليج‌فارس را گرفته است و بايد وحدت را حفظ کرده و اختلافات را فراموش کنند. او افزود: کويت بيش از قطر در اين روابط ضرر کرده اما اين مرحله را با سازش پشت‌سر گذاشته است.
دونالد ترامپ، رئيس‌جمهوري آمريکا پس از ديدار با امير کويت در واشنگتن، خبر از آمادگي براي ميانجيگري در حل بحران قطر داد. او در اين ديدار تأکيد کرد که کشورش آماده ميانجيگري براي حل بحران کشورهاي عربي با قطر است و بحران قطر ناشي از تأمين مالي گسترده از تروريسم از سوي برخي کشورهاي مشخص است. وي افزود: به اين طريق زودتر مي‌توان به توافق رسيد. او همچنين اقدام عليه داعش و مقابله با ايران را خواستار شد.
در ادامه هم رکس تيلرسون، وزير امورخارجه ايالات‌متحده آمريکا هم در ديدار با همتاي کويتي خود بر ضرورت اتحاد کشورهاي عضو شوراي همکاري خليج‌فارس عليه ايران تأکيد کرد. تيلرسون تأکيد کرد که کشورهاي عضو شوراي همکاري خليج‌فارس بايد براي مقابله با آنچه وي تهديدهاي منطقه‌اي ازجمله تهديد ايران خواند، متحد شوند. وي همچنين از امير کويت براي حل اختلافات بين اعضاي شوراي همکاري خليج‌فارس حمايت کرده و اعلام کرد که آمريکا و کويت بر نقش مهم اتحاد اعضاي شوراي همکاري خليج‌فارس براي مقابله با چالش‌هاي منطقه‌اي که ما همگي با آنها مواجه هستيم، ازجمله مقابله با تهديدهاي ايران تأکيد دارند.
گفت‌وگوهاي تلفني ترامپ
ترامپ پس از ديدار با امير کويت با سران کشورهاي قطر، امارات و عربستان تماس تلفني داشت و با آنها هم درباره ايران و اتحاد براي مقابله با اين کشور گفت‌وگو کرد. ترامپ در گفت‌وگوي تلفني با وليعهد عربستان بر گسترش امنيت منطقه و «خطرناک بودن نظام ايران» تأکيد کرد.
در اين تماس بر عميق بودن روابط استراتژيک ميان اين دو کشور و تقويت اين روابط تأکيد شد. ترامپ همچنين با امير قطر، تميم‌بن‌حمد آل‌ثاني، بالافاصله پس از ديدار با امير کويت تماس تلفني داشت و به بررسي حل بحران کشورهاي عرب حاشيه خليج‌فارس با دوحه پرداخت. جيمز متيس، وزير دفاع آمريکا هم با همتاي قطري خود درباره بحران اين کشور با کشورهاي شوراي همکاري خليج‌فارس گفت‌وگوي تلفني کرد.
گفت‌وگوهاي رئيس‌جمهوري آمريکا دقيقا زماني صورت مي‌گيرد که خبرهايي مبني‌بر سفر هيأت ايراني و عربستاني به دو کشور براي مذاکره منتشر شده و رياض از احتمال بازگشايي سفارت خود در تهران خبر داده است. اين درحالي است که عراق هم به‌عنوان گزينه‌اي کليدي در تعاملات ميان دو کشور مطرح شده و عمار حکيم، رئيس حزب حکمت ملي عراق براي چندمين بار اعلام کرد که عراق مي‌تواند روابط ايران و عربستان را به هم نزديک کند.
حکيم اشاره کرد که اختلافات ميان ايران و عربستان هرچقدر باشد، نمي‌تواند جلوي فرصت بزرگي که منتظر اين دو کشور است، مقاومت کند. اين درحالي است که يکي از دلايل اصلي تحت فشار قرارگرفتن قطر از سوي کشورهاي عضو همکاري خليج‌فارس، همکاري اين کشور با ايران بود. اين کشورها به رهبري عربستان‌سعودي معتقد بودند که قطر نبايد با ايران در ارتباط باشد و يکي از شروط سيزده‌گانه آنها هم دوري از ايران بود که با مخالفت امير قطر مواجه شد که اظهار کرد اعمال اين شروط نقض حاکميت قطر است.
اين درحالي است که پس از گفت‌وگوهاي مقامات آمريکا با سران عربستان و کويت، وزير امورخارجه عربستان اعلام کرد که توپ در ميدان قطري‌هاست و آنها بايد براي مذاکره اعلام آمادگي کنند اما پس از مذاکره تلفني امير قطر با وليعهد عربستان، بازهم تنش‌ها بالا گرفت و انتشار روايت‌هاي مختلف از محتواي اين گفت‌وگو به کشمکشي تازه ميان دوحه و رياض بدل شد. درنتيجه بار ديگر روزنه اميد براي شکستن قفل اين بحران را مسدود شد.
معادله آمريکا با عربستان و اهداف پنهان آن
درحالي که عربستان از سياست‌هاي دوگانه واشنگتن در منطقه نااميد شده بود و در فکر تغيير موضع در قبال منطقه و به‌ويژه ايران بود تا شايد بتواند موقعيت خود را بهتر کند، به يک‌باره دولت ترامپ خبر از ميانجيگري براي حل بحران قطر مي‌دهد تا شايد اتحاد ازهم‌گسيخته شوراي همکاري‌هاي خليج‌فارس را از نو بسازد و در مقابل از همکاري آنها براي مقابله با ايران استفاده کند.
در همين حال که ترامپ از همکاري بيشتر با عربستان و هم‌پيمانانش سخن مي‌گويد و آنها را متحدان آمريکا مي‌نامد، مقاماتي از عربستان هم به تل‌آويو سفر مي‌کنند. القدس العربي به نقل از راديو اسرائيل گزارش مي‌دهد که يک امير از دربار پادشاهي عربستان در روزهاي اخير به صورت محرمانه به اسرائيل سفر کرده و ديدارهايي با تعدادي از مقامات سياسي و امنيتي رژيم صهيونيستي داشته است. رژيم صهيونيستي در روزهاي اخير بارها به مقامات آمريکايي و حتي روسي از قدرت‌گرفتن ايران در منطقه ابراز نگراني کرده است.
اين همزماني‌ها درحالي صورت مي‌گيرد که ترامپ در مقابله با ايران در موضوع برجام ناکام مانده است و تمام متحدان اروپايي واشنگتن، رئيس‌جمهوري اين کشور را در مقابله با ايران تنها گذاشته‌اند. ترامپ که مواضع ضدبرجامي دارد و از تأثير توافق هسته‌اي در گسترش نقش منطقه‌اي و بين‌المللي ايران برآشفته است، تمام رويکردهاي ممکن را براي مقابله با ايران امتحان مي‌کند. او پس از يک دوره سرخوردگي در منطقه مانند بحران سوريه و جنگ عليه داعش دربرابر ايران، به سراغ کشورهاي عربي رفته است.
همچنين بلومبرگ هم در گزارشي به نقل از مقامات آمريکايي مدعي شده که دولت آمريکا يک راهبرد جديد در قبال توافق هسته‌اي ايران و گروه ۱+۵ تدوين کرده که منتظر تأييد رئيس‌جمهوری اين کشور است. اين طرح به‌طور خلاصه شامل سه محور معافيت تحريمي، عدم تأييد پايبندي ايران و ترميم توافق است که بنا به گزارش بلومبرگ، جايي ميان نابود‌کردن توافق و حفظ آن قرار دارد.
به نظر مي‌رسد شکست ترامپ در مواجهه با ايران و به حاشيه راندن برجام از يک سو و روزهاي ناخوشايندي که در آمريکا و در مواجهه با افت محبوبيت خود تجربه مي‌کند، باعث شده است تا يک‌بار ديگر ترامپ در مقابل ايران سرکشي کند اما به نظر مي‌رسد بازي فرسوده او در چشم جهان، ويژگي‌هاي خود را از دست داده است. «او باز هم در بازي‌هاي سوخته شده خود گرفتار مي‌شود»؛ اين جمله دقيقا عين تحليل است که بسياري از کارشناسان جهاني اين روزها براي ترامپ ارائه مي‌دهند.
- 17
- 6
