همیشه با آمدن ایامی مثل ماه رمضان، نوروز، محرم و… اغلب مخاطبان تلویزیون طبق روال چندین ساله ای که وجود دارد، منتظر دیدن یک فیلم یا سریالی اند که با عنوان کارهای مناسبتی از حداقل یکی از شبکه های سیما به روی آنتن برود. این اتفاق سال های سال است که در تلویزیون رخ داده والبته در مقطعی که اغلب این کارها عنوان سفارشی گرفته بودند، میزان توجه به آن ها، نه تنها از سوی مخاطبان بلکه از طرف بازیگران و حتی تولیدکنندگان نیز پایین بود و کم تر کسی حاضر به حضور در این دست تولیدات می شد، ولی این روند با ادامه ماجرا تغییر کرد و کارهای مناسبتی رفته رفته به مجموعه هایی پرطرفدار مبدل شدند که هر کسی به دلیل طیف گسترده تر مخاطبان آن به نسبت دیگر تولیدات سالیانه، ترجیح می داد تا حداقل در یکی از این کارها حاضر شود.
این مسئله باعث شد تا به طور کلی تولیدات مناسبتی با تغییر صعودی در جایگاهی که از پیش داشت روبه رو شود، اتفاقی که کم و بیش با وجود نقصانی که هر از گاهی درگیر آن می شد، همچنان ادامه دارد.
با این حال واقعیت این است که جدا از آثار قابل توجه این فضا، برخی از مجموعه های این چنینی، در کنار همان جایگاهی که دارند، مدتی است که به نسبت گذشته و زمانی که در اوج توجه قرار داشتند، مقداری دچار تغییر شده اند و گاهی شاهد پخش کارهایی بی ارتباط با یک مناسبت یا تولیداتی هستیم که با عجله برای یک زمان خاص تدارک دیده شده اند. کارهایی که اغلب بازیگران ثابتی دارند و گاهی حتی تکرار هم در آن ها به وفور به چشم می خورد؛ اما این که دلیل افول برخی از این تولیدات چیست و داستان به چه عاملی برمی گردد، موضوعی است که جای بحث دارد، علاوه بر این ها، ویژگی های یک اثر مناسبتی و این که آیا حتما باید در آن شاهد اتفاقاتی متناسب با همان مقطع زمانی باشیم یا خیر و موارد دیگری از این دست نیز مسئله دیگری بود که در همین راستا در بانی فیلم گفت وگویی با کارگردانان، تهیه کنندگان و بازیگرانی که سال هاست در این حوزه فعال هستند، داشتیم؛ در ادامه بخش اول این گزارش را می خوانید:
سعید سلطانی:نباید سفارشی سریال ساخت
سعید سلطانی کارگردان مجموعه هایی چون «ستایش»، «پس از باران»، «سر به راه»، «رسم عاشقی» و… امسال با مجموعه «در جستجوی آرامش» در قاب تصویر حاضر شد، در خصوص سریال های مناسبتی، افت آنها از نظر کیفی و کمی و ویژگی هایی که این آثار که پیشتر با عنوان کارهای سفارشی معروف بودند، دارند، به بانی فیلم گفت: این مسئله جزو مقوله هایی است که جای بحث دارد، اما زمانی که ما از افت صحبت می کنیم باید ببینیم که منظور نسبت به چه زمانی است، اما خود من شخصاً معتقدم که اگر کارهایی در واقع مناسبتی باشد، اتفاق بدی نیست یعنی مثلاً گاهی بگویند که ما کاری را برای فلان مناسبت می سازیم، این رخداد بد نیست اما اینکه کار سفارشی انجام دهی چندان خوب نیست، چرا که گاهی سفارشی انجام شدن به این معنی است که کار از تمام مؤلفه هایی که حائز اهمیت است خالی شود و در این میان تنها یک عنوان با خود داشته باشد.
سلطانی ادامه داد: اینکه کاری سفارشی باشد و در آن به رخدادهای فرهنگی، اجتماعی چون محیط زیست و… پرداخته شود، اتفاق خوبی است اما باید توجه داشت که این سفارش ها به گونه ای اجرا نشوند که در آنها همان طور که گفتم محتوا از بین برود و سریال به مجموعه ای تبدیل شود که تنها یک عنوان و گروهی آدم را با خود دارد.
این کارگردان خاطرنشان کرد: من باز هم تأکید می کنم که این مسئله و ویژگی هایی که یک مجموعه مناسبتی دارد، جزو بحث هایی است که باید با دقت و کارشناسی به آن پرداخته شود.
جواد افشار:ارتباط موضوعی با مناسبت ها الزامی نیست
جواد افشار کارگردان مجموعه هایی چون «روزهای زیبا»، «پول کثیف»، «مادرانه»، «کیمیا» و «برادر» که این روزها مشغول سریال «آنام» شده است، در گفت و گو با بانی فیلم درباره بحث سریال های مناسبتی و ویژگی هایی که این سریال ها باید داشته باشند تا افول نکنند، عنوان کرد: از ابتدا سریال های مناسبتی هم برای مخاطبان و هم بازیگران و تولید کنندگان دارای جذابیت بوده اما گاهی کسانی که شرایط جذب به این کارها را نداشتند؛ این دست تولیدات را گاه ندیده رد می کردند، در حالی که اغلب، استقبال از این کارها به خوبی اتفاق می افتاد. این موضوع هم چند دلیل داشت، یکی مخاطب پسند بودن آنها بود و دیگری نیز این بود که کارهای مناسبتی در ایام خاص به جهت همراهی فضای آن با هر زمانی که پخش می شد، بیننده را به خود جلب می کرد و در واقع حال و هوای آن مجموعه در آن ایام به مخاطب حس بهتری می داد، یعنی چون مثلاً بخشی از شادی های عیدنوروز در سریال های آن زمان انعکاس پیدا می کند، طبیعتاً بیننده آن را می پسندد و برایش جذاب است.
وی ادامه داد: با این حال الزامی روی ارتباط موضوعی وجود ندارد، چرا که می شود در ماه رمضان کار تأثیرگذاری پخش شود که هیچ ارتباطی با آن مناسبت ندارد اما به دلیل مقطع زمانی که وجود دارد مورد استقبال واقع می شود و بین آثار نیز رقابت ایجاد می شود اما همان طور که اشاره کردید این رقابت ها مدتی است که کمتر شده است و دلیل آن این است که در سال های گذشته، شبکه های اصلی سیما اغلب سریال مناسبتی داشتند و بین آنها این رقابت اوج می گرفت، ولی الان تعدادی از سوی تلویزیون به این بخش کم توجهی شده است و حتی در برخی از ایام مهم نیز کارهای تکراری پخش می شود، این اتفاق بدی است که باید به آن توجه کرد.
افشار با اشاره به رویکرد موجود در سریال های مناسبتی یادآور شد: فکر می کنم در هر مناسبتی چه عید، چه ماه رمضان، محرم، هفته دفاع مقدس و… اگر سریال مناسبتی با رویکرد مناسب و سوژه جذاب تولید شود، آنگاه در هر شرایطی هم از سوی سازندگان و هم از طرف مخاطبان مورد توجه و اقبال قرار می گیرد، به همین دلیل در این میان باید با نگاهی که تا حد امکان مخاطب را جذب و سلیقه او را در برگیرد، مثل گذشته به سراغ تولید آثاری برویم که حتی با وجود عدم تناسب موضوعی جذاب باشند.
اسماعیل عفیفه:تلویزیون چارچوب تعیین می کند!
اسماعیل عفیفه تهیه کننده مجموعه هایی چون میوه ممنوعه، مامور بدرقه، پس از باران، رسم عاشقی، زمانه، پریا و … که این روزها سریال ۷۰ قسمتی آنام را در دست تولید دارد، در گفت و گو با بانی فیلم درباره ویژگی های یک سریال مناسبتی برای جلوگیری از افت و خیزهایی که ممکن است رخ دهد، عنوان کرد: نکته ای که وجود دارد این است که وقتی از سال اول تصمیم به تولید یکسری سریال مناسبتی گرفته می شود، معمولا قصه هایی نیز برای آن طراحی می شود، این قصه ها معمولا چارچوب هایی دارد که خود تلویزیون آن ها را تعیین می کند، یعنی می گویند که فلان کار برای نوروز این ویژگی ها را داشته باشد و برای ماه رمضان هم ویژگی های دیگری که مربوط به آن است را دارا باشد. با این حال زمانی که بیش از چندین سال مدام برای ایامی خاص سریال هایی ساخته می شود، طبیعتا ما برای پیدا کردن سوژه جدید به مشکل برمی خوریم، چرا که شما ممکن است در سال های اول تا حداکثر پنجم همچنان قصه هایی را داشته باشید، ولی وقتی تعداد زیادی از آن ها ساخته می شود، با توجه به همان چارچوب های تعیین شده توسط تلویزیون، ممکن است که شما دچار مقداری تکرار و کمبود قصه جدید در این قالب ها شوید.
وی ادامه داد: برای این اتفاق راه های مختلفی وجود دارد که ما بتوانیم کارهای مناسبتی را همچنان جذاب و به روز نگه داریم، یکی این است که هم مدیران تلویزیون و هم ما برنامه سازان دیدگاهمان را نسبت به ایده و سوژه وسیع تر کنیم و آن را گسترش دهیم، به عنوان مثال در ماه رمضان با دید وسیع تری به سراغ سوژه های متنوع تر برویم. راه دیگر این است که شما لوکیشن ها را تغییر دهید، بعنی به جای اینکه داستان ها مدام در تهران اتفاق بیفتد؛ در سایر استان ها و اقوامی که در کشور وجود دارد، کار شود، این تنوع جغرافیایی، توسط این فضا، فرهنگ متفاوت و نگاه جدید، شاید باعث شود تا بعضی از قصه های تکراری با شمایلی متفاوت به گونه ای ارائه شوند که بازهم مردم را جذب کند. البته این مسئله ای نیست که ما تنها در اینجا با آن درگیر باشیم، بلکه همه کشورهای دنیا نیز در حال تولید سریال هایی، حتی بیشتر از ما هستند و آن ها هم باید بیشتر دچار کمبود سوژه شوند، اما این اتفاق نمی افتد چرا که آن ها در هر زمانی مدام با سلیقه مخاطب درگیراند و ذائقه آن ها را کشف می کنند، همچنین دایره انتخاب سوژه آن ها نیز کاملا وسیع و متنوع است یعنی آن ها دائما در فضاهای جدید با کاراکترهای تازه، داستان های جدیدی را خلق می کنند، هر چند که ممکن است ایده اولیه برخی از این داستان ها تکراری باشد،اما به با بیان آن ها به شکلی نو مخاطب خود را حفظ می کنند.
عفیفه با اشاره به کمبودی که ما در این فضا داریم یادآور شد: کمبود و خلا تحقیق، پژوهش، کشف و دریافت ذائقه مخاطب از جمله مواردی است که نبود آن در تلویزیون حس می شود، ما گاهی احساس می کنیم که حتی در انتخاب سوژه ها نیز دچار تکرار شده ایم، به همین دلیل باید یک کار تحقیقی در این راستا اتفاق بیفتد و از سوی دیگر مقداری به برنامه سازان اجازه دهند که با دید وسیع تری به سوژه ها نگاه کنندو مقداری از خطوط قرمز و چارچوب هایی که وجود دارد، کاسته شود تا ما هم بتوانیم سوژه های نوتری را از دل جامعه بیرون بکشیم تا مردم نیز بازهم به تلویزیون رجوع کنند و این دست سریال ها را ببینند.
علیرضا سبط احمدی:سریال مناسبتی به زمان نیاز دارد!
علیرضا سبط احمدی تهیه کننده تلویزیون و سینما که این روزها منتظر صدور پروانه ساخت جدیدترین فیلم خود است، در بخش دیگری از این گزارش در خصوص این موضوع و سریال های مناسبتی بیان کرد: تلویزیون فراخور نیاز و موقعیت های مختلفی که دارد کارهای نمایشی را در دستور کار قرار می دهند و این طبیعی است که در هر مناسبتی به سریالی فکر کند و کارهایی را در نظر بگیرد، این اتفاق در تمام دنیا نیز وجود دارد اما در عموم کشورهایی شبیه ما این اتفاق می افتد که ما برای مناسبت ها دستور ویژه ای می گیریم، حال اگر این دستور و تقاضا به موقع داده شود و تیم تولید فرصت کافی برای ساخت آن اثر را داشته باشند، مسلماً تراز مجموعه تولیدی بالاتر می رود.
وی ادامه داد: در سوی دیگر، این دست کارها علاوه بر زمان با مسائل مختلف دیگری درگیر می شوند که از جمله آنها می توان به بحث مالی اشاره کرد. این موضوع از جمله چالش هایی است که به دلیل نرسیدن بودجه مناسب، هزینه های تولید بالا و عدم حمایت در این حوزه کم و بیش برای این دست کارها وجود دارد. گاهی تصویب می شود که بخشی از بودجه توسط بازرگانی و تبلیغات تأمین شود و این اتفاقی است که با شرایط موجود در بخش های خصوصی و حتی دولتی مقداری کار را دشوار می کند و طبیعی است که آنها هم در این راستا به تلویزیون کمک نکنند، این رسانه هم پولی را که از دولت می گیرد را تنها می تواند صرف حقوق کارمندانش کند. اینگونه چرخه تولید کارهای نمایشی با مشکل رو به رو می شود.
سبط احمدی یادآور شد: به طور خلاصه به دلیل عدم وجود بودجه مناسب، این دست تولیدات نیز دچار افت شده اند و تلویزیون هم نمی تواند برای آنتن خود برنامه ای درازمدت داشته باشد، به همین دلیل اگر این بودجه خوب قابل تأمین شود و زمان لازم هم در اختیار سازنده قرار بگیرد، آنگاه تولیدات هم رونق می گیرند و دوباره مخاطب را به خود جلب می کند. چرا که در این زمان اندکی که در اختیار تولید کننده قرار می گیرد گاهی ما حتی فرصت بازبینی اثر تدوین شده را نداریم و همه اینها به تولیدات مناسبتی آسیب می زنند، در سوی دیگر نیز به طور قطع وجود گروه تولید مناسب، از جمله دیگر رخدادهایی است که می تواند به این دست کارها کمک کند و روی کیفیت آن تأثیر بگذارد.
عبدالرضا اکبری:لازم است تا روی قصه ها کار شود!
عبدالرضا اکبری بازیگری که مجموعه هایی چون «معمای شاه»، «شیوع»، «دلنوازان»، «عملیات ۱۲۵» و… را در کارنامه کاری خود دارد، در خصوص سریال های مناسبتی و ویژگی هایی که این سریال ها باید برای جلوگیری از افت کیفتی که گاه دچار آنها می شوند، به بانی فیلم گفت: ما قبلاً هم در حوزه کارهای مناسبتی به ویژه کارهایی که به ماه رمضان اختصاص داشت، فعالیت کردیم، مجموعه هایی که خیلی خوب نوشته شده بود و خوب هم اجرا شدند، اما در این میان باید بگویم که اگر ما می خواهیم داستانی را با موضوع مثلاً بخشش بنویسیم و در آن تنها به ظواهر قضیه توجه کنیم، آنگاه قصه تمام ارزش هایش را از دست می دهد و دیگر برای مخاطب هم جذابیت ندارد، این اتفاق برای هر موضوع و مناسبتی وجود دارد، به همین دلیل لازم است تا از ابتدای شکل گیری یک کار روی قصه آن به خوبی کار شود تا اثر از اصل و ریشه جذاب باشد و مورد توجه قرار بگیرد.
وی ادامه داد: زمانی که کاری حرفه ای شکل بگیرد و شروع شود، در نهایت آن اثر خوب از آب در می آید و دیگر افتی که گاهی در بعضی از کارهایی که با عجله ساخته شده اند وجود دارد، در آنها دیده نمی شود.
اکبری در ادامه با اشاره به داستان هایی که برای این ایام در نظر گرفته می شود، گفت: اگر در هر مناسبتی داستانی مربوط به آن وجود داشته باشد طبیعتاً کار با زمان پخش خود مرتبط تر می شود، اما در عین حال اجباری هم وجود ندارد و می شود در این دست تولیدات، اگر نیازی نیست به داستان های مرتبط پرداخته نشود و به موارد دیگری که جزو کارها و داستان های فاقد محسوب می شود و در کارها به رشته تحریر و تصویر در آید، موضوعاتی چون مواردی که آیین ها و رسم و رسوماتی که در کشور وجود دارد را به تصویر می کشد و داستان هایی که ادبیات و تاریخ را در بردارند نیز جزو همین موارد هستند.
این بازیگر با تاکید روی گروهی که برای تولید یک مجموعه مناسبتی دور هم جمع می شوند، یادآور شد: در کنار این موارد به طور قطع برای شکل گیری یک اثر قابل توجه لازم است تا تیم سازندگان آن از افراد متخصص تشکیل شده باشند که زیر چتر مدیریت یک کارگردان به خوبی هدایت شوند، اما در این میان همان طور که گفتم مهمترین عامل به فیلمنامه و داستانی برمی گردد که در هر سالی برای مناسبت های خاص در نظر گرفته می شود، در واقع این سوژه است که در این میان می تواند مخاطب را جذب کند یا او را پس بزند و موجب شود تا اثر در نهایت با افت کیفیت تولید شود.
در حوزه ساخت و تولید فیلم ها و سریال ها، کارهای مناسبتی از جمله آثاری اند که سال های سال است به عنوان یکی از بخش های قابل توجه جعبه جادویی هر ساله بازار تولید آْن ها داغ می شود و اغلب مخاطبان خاص خود را به همراه دارند.
حال این کارها که زمانی خیلی ها از آن به عنوان تولیدات سفارشی یاد می کردند و فراری بودند، مدت هاست که اوج گرفته و مهم شده اند، اما در این میان هر گاهی شاهد افت و خیزهایی در این دست تولیدات هستیم، اتفاقی که به خودی خود جای بحث دارد. در بخش اول این گزارش اسماعیل عفیفه درباره ویژگی های یک سریال مناسبتی برای جلوگیری از افت و خیزهایی که ممکن است رخ دهد، عنوان کرد: نکته ای که وجود دارد این است که وقتی از سال اول تصمیم به تولید یکسری سریال مناسبتی گرفته می شود، معمولا قصه هایی نیز برای آن طراحی می شود، این قصه ها معمولا چارچوب هایی دارد که خود تلویزیون آن ها را تعیین می کند، یعنی می گویند که فلان کار برای نوروز این ویژگی ها را داشته باشد و برای ماه رمضان هم ویژگی های دیگری که مربوط به آن است را دارا باشد. با این حال زمانی که بیش از چندین سال مدام برای ایامی خاص سریال هایی ساخته می شود، طبیعتا ما برای پیدا کردن سوژه جدید به مشکل برمی خوریم.
عبدالرضا اکبری نیز در این باره گفت: در این میان باید بگویم که اگر ما می خواهیم داستانی را با موضوع مثلاً بخشش بنویسیم و در آن تنها به ظواهر قضیه توجه کنیم، آنگاه قصه تمام ارزش هایش را از دست می دهد و دیگر برای مخاطب هم جذابیت ندارد، این اتفاق برای هر موضوع و مناسبتی وجود دارد، به همین دلیل لازم است تا از ابتدای شکل گیری یک کار روی قصه آن به خوبی کار شود تا اثر از اصل و ریشه جذاب باشد و مورد توجه قرار بگیرد. علاوه بر این ها جواد افشار ، کارگردان کیمیا نیز بیان کرد: از ابتدا سریال های مناسبتی هم برای مخاطبان و هم بازیگران و تولید کنندگان دارای جذابیت بوده اما گاهی کسانی که شرایط جذب به این کارها را نداشتند؛ این دست تولیدات را گاه ندیده رد می کردند، در حالی که اغلب، استقبال از این کارها به خوبی اتفاق می افتاد. این موضوع هم چند دلیل داشت، یکی مخاطب پسند بودن آنها بود و دیگری نیز این بود که کارهای مناسبتی در ایام خاص به جهت همراهی فضای آن با هر زمانی که پخش می شد، بیننده را به خود جلب می کرد و در واقع حال و هوای آن مجموعه در آن ایام به مخاطب حس بهتری می داد.
سعید سلطانی نیز در این باره گفت: من شخصاً معتقدم که اگر کارهایی در واقع مناسبتی باشد، اتفاق بدی نیست یعنی مثلاً گاهی بگویند که ما کاری را برای فلان مناسبت می سازیم، این رخداد بد نیست اما اینکه کار سفارشی انجام دهی چندان خوب نیست، چرا که گاهی سفارشی انجام شدن به این معنی است که کار از تمام مؤلفه هایی که حائز اهمیت است خالی شود و در این میان تنها یک عنوان با خود داشته باشد. علیرضا سبط احمدی نیز در این گزارش بیان کرد: : تلویزیون فراخور نیاز و موقعیت های مختلفی که دارد کارهای نمایشی را در دستور کار قرار می دهند و این طبیعی است که در هر مناسبتی به سریالی فکر کند و کارهایی را در نظر بگیرد، این اتفاق در تمام دنیا نیز وجود دارد اما در عموم کشورهایی شبیه ما این اتفاق می افتد که ما برای مناسبت ها دستور ویژه ای می گیریم، حال اگر این دستور و تقاضا به موقع داده شود و تیم تولید فرصت کافی برای ساخت آن اثر را داشته باشند، مسلماً تراز مجموعه تولیدی بالاتر می رود.
علیرضا افخمی:بهتر است تقارن مضمونی با زمان پخش اتفاق بیفتد
علیرضا افخمی کارگردان مجموعه هایی چون «او یک فرشته بود»، «پنجمین خورشید»، «پرستاران»، «زیرزمین» و… در خصوص سریال های مناسبتی، کاهش این دست تولیدات و ویژگی های موجود در آن به بانی فیلم گفت: به طور کلی ویژگی هایی که برای جذب مخاطب به یک سریال وجود دارد در اغلب تولیدات ثابت است و شاید تفاوت این دست تولیدات با بقیه زمان ها در میزان مخاطبان و آمادگی است که بینندگان از قبل داشته اند، چرا که عادت مخاطب به دیدن سریال در این ایام جزو امتیازاتی محسوب می شود که برای یک کار وجود دارد.
وی ادامه داد: در کنار ویژگی های ثابت برای ساخت یک اثر جذاب، اگر فیلمسازان بتوانند در داستان کار فضایی که با آن مناسبت تناسب دارد را تولید کنند، که اتفاق بهتری می افتد و برای مخاطب هم جذاب تر است، در غیر این صورت فاکتورهای دراماتیک ثابتی وجود دارد که باید در نظر گرفته شود.
این کارگردان با اشاره به مضمون این دست تولیدات گفت: به عقیده من با توجه به روانشناسی مخاطبان ایرانی، زمانی که بیننده در ایام خاصی مثل عید و ماه رمضان پای تلویزیون می نشیند، علاقه مند است تا آن کار ارتباط مضمونی با مناسبت وجود داشته باشد، اما این اتفاق نیز ضروری نیست، ولی به طور کلی این اتفاق مثل این است که بیننده ای دوست دارد فیلم ترسناک ببیند و شما عنوان ترسناکی را به فیلمت می دهی، ولی وقتی کار را می بینند متوجه می شوند که آن کار اصلاً ترسناک نبوده است، اینگونه ممکن است تا احساس نارضایتی در مخاطب به وجود بیاید و عدم رعایت موضوع در مناسبت ها نیز امکان دارد تا همین حس را پدید بیاورد.
افخمی درباره کاهش تولیدات مناسبتی نیز یادآور شد: این کاهش ها دلایل و عوامل متعددی دارد، که از بین آنها مهمترین عامل به بحث بودجه برمی گردد و علاوه بر این موضوع مواردی که بتواند یک سریال پر مخاطب را در مناسبتی چون ماه رمضان رقم بزنند نیز کم شده است. همچنین زمانی که تلویزیون چندین سریال را در ماه رمضان پخش می کرد، از سوی برخی ها مورد اعتراض قرار گرفت که این حجم تولیدات باعث بازماندن مخاطب از اصل آن ایام می شود و به طور کلی مجموعه ای از عوامل است که این کمبود را رقم زده است و مهمترین عامل همان بودجه است که با توجه با افزایش نرخ تولیدات، بودجه هیچ افزایشی پیدا نکرده، در این میان شاید عواملی چون بحث مدیر نیست و… نیز وجود داشته باشد که ما چندان از آن مطلع نیستیم و طبق بازخورد کلی است که می توانیم بگویم این کمبودها از نظر مالی وجود دارد.
جواد اردکانی:سریال های مناسبتی قابل برنامه ریزی اند
جواد اردکانی، کارگردان مجموعه هایی چون «نوشدارو»، «آینه های نشکن»، «غریبه» و … در گفت و گو با بانی فیلم درباره بحث سریال های مناسبتی و ویژگی هایی که لازم است تا در این سریال ها برای جلوگیری از افت و خیزهایی که گاهی با آن روبه رو می شوند، عنوان کرد: مناسبت ها از جمله زمان هایی اند که کاملا قابل برنامه ریزی هستند، به همین دلیل از سوی مدیریت کلان صدا و سیما، لازم است تا آن ها نیز با اشراف به این قضیه، برای تمام این ایام به گونه ای برنامه ریزی داشته باشند که که این اتفاق که گاهی رخ می دهد و موجب می شود تا در بعضی سال ها چندین شبکه در ماه رمضان، چند سریال با موضوعاتی شبیه به هم تولید شوند و آن وقت در سال دیگری کارهایی ضعیف یا پراکنده روی آنتن برود، رخ ندهد. در واقع گاهی می بینیم که سریال هایی برای این ایام تولید شده اند که با عجله ساخته شده و حتی دارای چینش خوبی از حیث کنداکتوری که معاونت سیما تعیین کرده است، نیستند و در واقع تنها هدف پر کردن آنتن بوده است.
وی خاطرنشان کرد: به طور کلی با توجه به فضایی که در برخی از این ایام مثل ماه رمضان وجود دارد، تولید کنندگان و مدیران نیز باید با دقت بیشتری به سراغ ساخت کارهایی بردند که سنجیده و فکر شده باشند. در این میان باید شخصیت آن زمانی که کار قرار است در آن پخش شود را در نظر بگیریم. به عنوان مثال حتی اگر قرار است یک کار کمدی را در ماه رمضان پخش کنیم، آن سریال باید به فضای کلی که وجود دارد، نزدیک باشد، این به آن معنی نیست که در سریال حتماً ماه رمضان وجود داشته باشد، بلکه منظور تنها فراهم آوردن اثری است که فضای کلی آن با وقایع و مناسبات موجود همخوانی داشته باشد.
آرش قادری:سفارش نباید به امر تبدیل شود!
آرش قادری که نویسندگی فیلم هایی چون «هوش سیاه»، «عملیات ۱۲۵»، «ماتادور»، «جاده چالوس» و… را در کارنامه کاری خود دارد، در گفت و گو با بانی فیلم درباره سریال های مناسبتی و ویژگی هایی که این دست تولیدات باید داشته باشند و سیر تکامل و نزول سریال هایی که زمانی عنوان سفارشی داشتند، عنوان کرد: من چندان با واژه کارهای سفارشی موافق نیستم، چرا که وقتی جایی کاری را از شما می خواهد، حال چه از طریق صدا و سیما و چه با یک واسطه، در نهایت خواسته ای داشته که به ساخت یک سریال منتهی شده یعنی مثلاً یک ارگان دولتی یا صنعتی ایده ای داشته که قابلیت مطرح شدن را دارد، به همین دلیل برای آن هزینه می کند و در ازای این هزینه توقعاتی هم دارد، خود صدا و سیما هم زمانی که به ما کار می دهد یعنی به ما سفارش داده است، حال یا با واسطه ای از طریق یک مجموعه بیرونی یا توسط خود سازمان، به همین دلیل واژه سفارشی. در کل در این مسیر اشتباه است، اما اینکه سفارش در چه جایگاهی قرار دارد مهم است، چرا که گاهی این سفارش به امریه تبدیل می شود یعنی طبق یک دستور باعث می شوند تا شما به اپراتور فکر یک فرد یا گروه دیگری تبدیل شوید و این شیوه اشتباه است.
وی درباره سریال های مناسبتی افزود: به طور کلی تعداد مناسبت های قابل توجه محدود است و ما ۳ مناسبت خیلی ویژه و چند مناسبت که هنوز خیلی جا نیفتاده است را داریم، سریال های نوروزی، ماه رمضان و محرم جزو همان مناسبت های اصلی هستند، مجموعه هایی که برخی از آنها به ویژه در محرم، تنها ۱۰ قسمت هستند، اتفاقی که موجب می شود تا قصه نابود شود. در کنار اینها ایامی مثل دهه فجر و… وجود دارد. در این میان تکلیف آن مناسبت های اصلی بالاخره در چند سال گذشته مشخص شد و مسوولان به این نتیجه رسیدند که عید نوروز، ماه رمضان و… همیشه وجود دارد و می شود از قبل درباره اش برنامه ریزی کرد، یعنی دیگر آن غافلگیری و کمبود زمان معنایی ندارد و این اتفاق کمی منظم تر شده است. حال آدم هایی که این کارها به آنها سپرده می شود باید چند ویژگی داشته باشند، یکی از اینکه خوش قول باشند و زمان لازم را از بین نبرند، چون این مناسبت ها قابل تمدید نیستند، برای همین افراد خوش قول، بی حاشیه و در عین حال کم خطا باید این دست کارها را به عهده بگیرند، چون در این ایام فرصت آزمون و خطا وجود ندارد و باید کسانی حضور پیدا کنند که امتحانشان را پس دادند.
قادری با اشاره به سوژه این دست کارها گفت: در سوی دیگر درباره مرزها و سوژه هایی که در سریال های مناسبتی اتفاق می افتد، باید در نظر داشت که مدتی است در اثر تکرار داستان ها و سوژه های مجاز محدودیتی ایجاد شده که همچنان مدام تکرار می شود. به عنوان مثال در مورد کارهای مذهبی ما همیشه این مشکل را داریم که آدمی دچار مشکلات شدید می شود و در یکی از مناسبت ها به ائمه دخیل می بندد و همه چیز حل می شود، به همین دلیل سوژه های ما در حال حاضر نیاز دارند تا آدم هایی درباره اش تصمیم بگیرند که آگاهی و جسارت بیشتری نسبت به قبل داشته باشند و بدانند سریالی که درباره امام رضا (ع) می سازی حتماً لازم نیست در مشهد بگذرد و ممکن است درکی از این موضوعات در قصه ای در فضای دیگری اتفاق بیفتد، این مسئله جزو موضوعی است که کمی درباره آن کوتاهی شده است.
این نویسنده خاطرنشان کرد: به طور کلی این دست کارها ویژگی های ثابتی دارند که بخشی از آن توسط همان مناسبت تعیین می شود و در این میان بعضی اشخاص که توانایی انجام چنین کارهایی را ندارند، هر چه ساخته می شوند می گویند که فلانی سفارشی نویس است، در صورتی که این حرف درستی نیست و مثلاً وقتی من بـرای آتش نشانی می نـویسم بالاخره باید در آن المان ها و فاکتورهای که در کار این گروه وجود دارد را لحاظ کنم، این اتفاق در مورد دیگر سریال ها و داستان ها نیز وجود دارد. به همین دلیل وقتی صحبت از کارهای مناسبتی می شود، نباید به آن با حرف و حدیث و تحقیر نگاه کنیم چرا که این شیوه در همه کشورها وجود دارد و در این نوع کارها گروه درخواست کننده تنها به یک نفر مثل نویسنده اعتماد می کند و خواسته اش را می گوید بعد او اندیشه اش را در قالب آن خواسته به کار اضافه می کند و داستانی را شکل می دهد.
در حوزه ساخت و تولید فیلم ها و سریال ها، کارهای مناسبتی از جمله آثاری اند که سال های سال است به عنوان یکی از بخش های قابل توجه جعبه جادویی هر ساله بازار تولید آْن ها داغ می شود و اغلب مخاطبان خاص خود را به همراه دارند.
حال این کارها که زمانی خیلی ها از آن به عنوان تولیدات سفارشی یاد می کردند و فراری بودند، مدت هاست که اوج گرفته و مهم شده اند، اما در این میان هر گاهی شاهد افت و خیزهایی در این دست تولیدات هستیم، اتفاقی که به خودی خود جای بحث دارد. در بخش اول این گزارش اسماعیل عفیفه درباره ویژگی های یک سریال مناسبتی برای جلوگیری از افت و خیزهایی که ممکن است رخ دهد، عنوان کرد: نکته ای که وجود دارد این است که وقتی از سال اول تصمیم به تولید یکسری سریال مناسبتی گرفته می شود، معمولا قصه هایی نیز برای آن طراحی می شود، این قصه ها معمولا چارچوب هایی دارد که خود تلویزیون آن ها را تعیین می کند، یعنی می گویند که فلان کار برای نوروز این ویژگی ها را داشته باشد و برای ماه رمضان هم ویژگی های دیگری که مربوط به آن است را دارا باشد. با این حال زمانی که بیش از چندین سال مدام برای ایامی خاص سریال هایی ساخته می شود، طبیعتا ما برای پیدا کردن سوژه جدید به مشکل برمی خوریم.
عبدالرضا اکبری نیز در این باره گفت: در این میان باید بگویم که اگر ما می خواهیم داستانی را با موضوع مثلاً بخشش بنویسیم و در آن تنها به ظواهر قضیه توجه کنیم، آنگاه قصه تمام ارزش هایش را از دست می دهد و دیگر برای مخاطب هم جذابیت ندارد، این اتفاق برای هر موضوع و مناسبتی وجود دارد، به همین دلیل لازم است تا از ابتدای شکل گیری یک کار روی قصه آن به خوبی کار شود تا اثر از اصل و ریشه جذاب باشد و مورد توجه قرار بگیرد. علاوه بر این ها جواد افشار ، کارگردان کیمیا نیز بیان کرد: از ابتدا سریال های مناسبتی هم برای مخاطبان و هم بازیگران و تولید کنندگان دارای جذابیت بوده اما گاهی کسانی که شرایط جذب به این کارها را نداشتند؛ این دست تولیدات را گاه ندیده رد می کردند، در حالی که اغلب، استقبال از این کارها به خوبی اتفاق می افتاد. این موضوع هم چند دلیل داشت، یکی مخاطب پسند بودن آنها بود و دیگری نیز این بود که کارهای مناسبتی در ایام خاص به جهت همراهی فضای آن با هر زمانی که پخش می شد، بیننده را به خود جلب می کرد و در واقع حال و هوای آن مجموعه در آن ایام به مخاطب حس بهتری می داد.
سعید سلطانی نیز در این باره گفت: من شخصاً معتقدم که اگر کارهایی در واقع مناسبتی باشد، اتفاق بدی نیست یعنی مثلاً گاهی بگویند که ما کاری را برای فلان مناسبت می سازیم، این رخداد بد نیست اما اینکه کار سفارشی انجام دهی چندان خوب نیست، چرا که گاهی سفارشی انجام شدن به این معنی است که کار از تمام مؤلفه هایی که حائز اهمیت است خالی شود و در این میان تنها یک عنوان با خود داشته باشد. علیرضا سبط احمدی نیز در این گزارش بیان کرد: : تلویزیون فراخور نیاز و موقعیت های مختلفی که دارد کارهای نمایشی را در دستور کار قرار می دهند و این طبیعی است که در هر مناسبتی به سریالی فکر کند و کارهایی را در نظر بگیرد، این اتفاق در تمام دنیا نیز وجود دارد اما در عموم کشورهایی شبیه ما این اتفاق می افتد که ما برای مناسبت ها دستور ویژه ای می گیریم، حال اگر این دستور و تقاضا به موقع داده شود و تیم تولید فرصت کافی برای ساخت آن اثر را داشته باشند، مسلماً تراز مجموعه تولیدی بالاتر می رود.
علیرضا افخمی:بهتر است تقارن مضمونی با زمان پخش اتفاق بیفتد
علیرضا افخمی کارگردان مجموعه هایی چون «او یک فرشته بود»، «پنجمین خورشید»، «پرستاران»، «زیرزمین» و… در خصوص سریال های مناسبتی، کاهش این دست تولیدات و ویژگی های موجود در آن به بانی فیلم گفت: به طور کلی ویژگی هایی که برای جذب مخاطب به یک سریال وجود دارد در اغلب تولیدات ثابت است و شاید تفاوت این دست تولیدات با بقیه زمان ها در میزان مخاطبان و آمادگی است که بینندگان از قبل داشته اند، چرا که عادت مخاطب به دیدن سریال در این ایام جزو امتیازاتی محسوب می شود که برای یک کار وجود دارد.
وی ادامه داد: در کنار ویژگی های ثابت برای ساخت یک اثر جذاب، اگر فیلمسازان بتوانند در داستان کار فضایی که با آن مناسبت تناسب دارد را تولید کنند، که اتفاق بهتری می افتد و برای مخاطب هم جذاب تر است، در غیر این صورت فاکتورهای دراماتیک ثابتی وجود دارد که باید در نظر گرفته شود.
این کارگردان با اشاره به مضمون این دست تولیدات گفت: به عقیده من با توجه به روانشناسی مخاطبان ایرانی، زمانی که بیننده در ایام خاصی مثل عید و ماه رمضان پای تلویزیون می نشیند، علاقه مند است تا آن کار ارتباط مضمونی با مناسبت وجود داشته باشد، اما این اتفاق نیز ضروری نیست، ولی به طور کلی این اتفاق مثل این است که بیننده ای دوست دارد فیلم ترسناک ببیند و شما عنوان ترسناکی را به فیلمت می دهی، ولی وقتی کار را می بینند متوجه می شوند که آن کار اصلاً ترسناک نبوده است، اینگونه ممکن است تا احساس نارضایتی در مخاطب به وجود بیاید و عدم رعایت موضوع در مناسبت ها نیز امکان دارد تا همین حس را پدید بیاورد.
افخمی درباره کاهش تولیدات مناسبتی نیز یادآور شد: این کاهش ها دلایل و عوامل متعددی دارد، که از بین آنها مهمترین عامل به بحث بودجه برمی گردد و علاوه بر این موضوع مواردی که بتواند یک سریال پر مخاطب را در مناسبتی چون ماه رمضان رقم بزنند نیز کم شده است. همچنین زمانی که تلویزیون چندین سریال را در ماه رمضان پخش می کرد، از سوی برخی ها مورد اعتراض قرار گرفت که این حجم تولیدات باعث بازماندن مخاطب از اصل آن ایام می شود و به طور کلی مجموعه ای از عوامل است که این کمبود را رقم زده است و مهمترین عامل همان بودجه است که با توجه با افزایش نرخ تولیدات، بودجه هیچ افزایشی پیدا نکرده، در این میان شاید عواملی چون بحث مدیر نیست و… نیز وجود داشته باشد که ما چندان از آن مطلع نیستیم و طبق بازخورد کلی است که می توانیم بگویم این کمبودها از نظر مالی وجود دارد.
جواد اردکانی:سریال های مناسبتی قابل برنامه ریزی اند
جواد اردکانی، کارگردان مجموعه هایی چون «نوشدارو»، «آینه های نشکن»، «غریبه» و … در گفت و گو با بانی فیلم درباره بحث سریال های مناسبتی و ویژگی هایی که لازم است تا در این سریال ها برای جلوگیری از افت و خیزهایی که گاهی با آن روبه رو می شوند، عنوان کرد: مناسبت ها از جمله زمان هایی اند که کاملا قابل برنامه ریزی هستند، به همین دلیل از سوی مدیریت کلان صدا و سیما، لازم است تا آن ها نیز با اشراف به این قضیه، برای تمام این ایام به گونه ای برنامه ریزی داشته باشند که که این اتفاق که گاهی رخ می دهد و موجب می شود تا در بعضی سال ها چندین شبکه در ماه رمضان، چند سریال با موضوعاتی شبیه به هم تولید شوند و آن وقت در سال دیگری کارهایی ضعیف یا پراکنده روی آنتن برود، رخ ندهد. در واقع گاهی می بینیم که سریال هایی برای این ایام تولید شده اند که با عجله ساخته شده و حتی دارای چینش خوبی از حیث کنداکتوری که معاونت سیما تعیین کرده است، نیستند و در واقع تنها هدف پر کردن آنتن بوده است.
وی خاطرنشان کرد: به طور کلی با توجه به فضایی که در برخی از این ایام مثل ماه رمضان وجود دارد، تولید کنندگان و مدیران نیز باید با دقت بیشتری به سراغ ساخت کارهایی بردند که سنجیده و فکر شده باشند. در این میان باید شخصیت آن زمانی که کار قرار است در آن پخش شود را در نظر بگیریم. به عنوان مثال حتی اگر قرار است یک کار کمدی را در ماه رمضان پخش کنیم، آن سریال باید به فضای کلی که وجود دارد، نزدیک باشد، این به آن معنی نیست که در سریال حتماً ماه رمضان وجود داشته باشد، بلکه منظور تنها فراهم آوردن اثری است که فضای کلی آن با وقایع و مناسبات موجود همخوانی داشته باشد.
آرش قادری:سفارش نباید به امر تبدیل شود!
آرش قادری که نویسندگی فیلم هایی چون «هوش سیاه»، «عملیات ۱۲۵»، «ماتادور»، «جاده چالوس» و… را در کارنامه کاری خود دارد، در گفت و گو با بانی فیلم درباره سریال های مناسبتی و ویژگی هایی که این دست تولیدات باید داشته باشند و سیر تکامل و نزول سریال هایی که زمانی عنوان سفارشی داشتند، عنوان کرد: من چندان با واژه کارهای سفارشی موافق نیستم، چرا که وقتی جایی کاری را از شما می خواهد، حال چه از طریق صدا و سیما و چه با یک واسطه، در نهایت خواسته ای داشته که به ساخت یک سریال منتهی شده یعنی مثلاً یک ارگان دولتی یا صنعتی ایده ای داشته که قابلیت مطرح شدن را دارد، به همین دلیل برای آن هزینه می کند و در ازای این هزینه توقعاتی هم دارد، خود صدا و سیما هم زمانی که به ما کار می دهد یعنی به ما سفارش داده است، حال یا با واسطه ای از طریق یک مجموعه بیرونی یا توسط خود سازمان، به همین دلیل واژه سفارشی. در کل در این مسیر اشتباه است، اما اینکه سفارش در چه جایگاهی قرار دارد مهم است، چرا که گاهی این سفارش به امریه تبدیل می شود یعنی طبق یک دستور باعث می شوند تا شما به اپراتور فکر یک فرد یا گروه دیگری تبدیل شوید و این شیوه اشتباه است.
وی درباره سریال های مناسبتی افزود: به طور کلی تعداد مناسبت های قابل توجه محدود است و ما ۳ مناسبت خیلی ویژه و چند مناسبت که هنوز خیلی جا نیفتاده است را داریم، سریال های نوروزی، ماه رمضان و محرم جزو همان مناسبت های اصلی هستند، مجموعه هایی که برخی از آنها به ویژه در محرم، تنها ۱۰ قسمت هستند، اتفاقی که موجب می شود تا قصه نابود شود. در کنار اینها ایامی مثل دهه فجر و… وجود دارد. در این میان تکلیف آن مناسبت های اصلی بالاخره در چند سال گذشته مشخص شد و مسوولان به این نتیجه رسیدند که عید نوروز، ماه رمضان و… همیشه وجود دارد و می شود از قبل درباره اش برنامه ریزی کرد، یعنی دیگر آن غافلگیری و کمبود زمان معنایی ندارد و این اتفاق کمی منظم تر شده است. حال آدم هایی که این کارها به آنها سپرده می شود باید چند ویژگی داشته باشند، یکی از اینکه خوش قول باشند و زمان لازم را از بین نبرند، چون این مناسبت ها قابل تمدید نیستند، برای همین افراد خوش قول، بی حاشیه و در عین حال کم خطا باید این دست کارها را به عهده بگیرند، چون در این ایام فرصت آزمون و خطا وجود ندارد و باید کسانی حضور پیدا کنند که امتحانشان را پس دادند.
قادری با اشاره به سوژه این دست کارها گفت: در سوی دیگر درباره مرزها و سوژه هایی که در سریال های مناسبتی اتفاق می افتد، باید در نظر داشت که مدتی است در اثر تکرار داستان ها و سوژه های مجاز محدودیتی ایجاد شده که همچنان مدام تکرار می شود. به عنوان مثال در مورد کارهای مذهبی ما همیشه این مشکل را داریم که آدمی دچار مشکلات شدید می شود و در یکی از مناسبت ها به ائمه دخیل می بندد و همه چیز حل می شود، به همین دلیل سوژه های ما در حال حاضر نیاز دارند تا آدم هایی درباره اش تصمیم بگیرند که آگاهی و جسارت بیشتری نسبت به قبل داشته باشند و بدانند سریالی که درباره امام رضا (ع) می سازی حتماً لازم نیست در مشهد بگذرد و ممکن است درکی از این موضوعات در قصه ای در فضای دیگری اتفاق بیفتد، این مسئله جزو موضوعی است که کمی درباره آن کوتاهی شده است.
این نویسنده خاطرنشان کرد: به طور کلی این دست کارها ویژگی های ثابتی دارند که بخشی از آن توسط همان مناسبت تعیین می شود و در این میان بعضی اشخاص که توانایی انجام چنین کارهایی را ندارند، هر چه ساخته می شوند می گویند که فلانی سفارشی نویس است، در صورتی که این حرف درستی نیست و مثلاً وقتی من بـرای آتش نشانی می نـویسم بالاخره باید در آن المان ها و فاکتورهای که در کار این گروه وجود دارد را لحاظ کنم، این اتفاق در مورد دیگر سریال ها و داستان ها نیز وجود دارد. به همین دلیل وقتی صحبت از کارهای مناسبتی می شود، نباید به آن با حرف و حدیث و تحقیر نگاه کنیم چرا که این شیوه در همه کشورها وجود دارد و در این نوع کارها گروه درخواست کننده تنها به یک نفر مثل نویسنده اعتماد می کند و خواسته اش را می گوید بعد او اندیشه اش را در قالب آن خواسته به کار اضافه می کند و داستانی را شکل می دهد.
سال های سال است که نگاه مخاطبان تلویزیون و سریال هایش در مناسبت هایی مثل عیدنوروز، ماه رمضان، محرم و… به دیدن کارهای مناسبتی که هر سال پخش می شود عادت کرده است.
مجموعه هایی که در زمانی بیشتر با عنوان سفارشی معروف بودند و شاید نسبت به سال های اخیر طرفداران کمتری داشتند، اما همین سریال های پر مخاطب که چند وقتی می شود تب آنها نسبت به زمان اوجشان کمتر شده است، علاوه بر کاهش تولید آنها، گاهی تکرار در موضوع نیز در آنها دیده می شود.
این تغییر در کمیت، کیفیت و به طور کلی فضایی که سریال های مناسبتی دارند، از جمله موضوعاتی بود که در بخش های قبلی این گزارش چهره هایی چون عبدالرضا اکبری، سعید سلطانی، علیرضا سبط احمدی، جواد افشار و… درباره آن صحبت هایی را مطرح کردند و در بخش پیشین نیز، جواد اردکانی در این باره گفت: مناسبت ها از جمله زمان های قابل برنامه ریزی هستند، به همین دلیل از سوی مدیریت کلان صدا و سیما لازم است تا آنها نیز با اشراف کامل به این قضیه برای تمام این ایام به گونه ای برنامه ریزی داشته باشند که این اتفاق که گاهی رخ می دهد و موجب می شود تا در بعضی سال ها چند سریال با موضوعاتی شبیه هم تولید شوند، رخ ندهد.
علیرضا افخمی نیز در این باره عنوان کرد: در کنار ویژگی های ثابت برای ساخت یک اثر جذاب، اگر فیلمسازان بتوانند در داستان کار فضایی که با آن مناسبت تناسب دارد را تولید کنند، اتفاق بهتری می افتد و برای مخاطب هم جذاب تر است. علاوه بر اینها آرش قادری نیز در خصوص این موضوع گفت: به طور کلی تعداد و زمان مناسبت های اصلی که ما داریم مشخص است و برای این کارها جدا از در نظرگیری یک زمان تولید مناسب، که دیگر غافلگیری هم ندارد، باید افرادی برای ساخت آن انتخاب شوند که خوش قول، بی حاشیه و در عین حال کم خطا باشند، چرا که در این ایام دیگر فرصت آزمون و خطا وجود ندارد و باید کسانی حضور پیدا کنند که امتحانشان را پس داده اند.
در ادامه بخش پایانی این گزارش را می خوانید:
محمود فلاح:تعداد سریال های مناسبتی کم شده است
محمود فلاح تهیه کننده سریال مختارنامه در گفتگو با بانی فیلم درخصوص سریال های مناسبتی، ویژگی هایی که این سریال ها باید برای جلوگیری از افتی که هر ازگاهی اتفاق می افتد، داشته باشد، با اشاره به کاهش تعداد این دست تولیدات بیان کرد: مدتی است که به بهانه بودجه و کمبودهایی که وجود دارد، تولید سریال های مناسبتی کاهش پیدا کرده است، اتفاقی که در سال های گذشته نبود، با این حال مدتی است که صدا و سیما با هزینه های کمتر، اقدام به تولید آثار بیشتری کرده است، اما تا این اقدامات نتیجه دهند، دست کم نه مثل سریال مختار که ۹ سال طول کشید ولی بازهم چند سالی زمان می برد.
وی ادامه داد: من فکر می کنم در زمان هایی مثل نوروز و ایام و مناسبت های دیگر، به طور کلی زمان کمتری به نسبت کارهای تاریخی و مذهبی مثل همان مختارنامه نیاز است اما با این وجود برای این دست تولیدات نیز زمان مخصوص به خودشان لازم است، اتفاقی که کمتر در نظر گرفته می شود و اغلب در دقیقه نود برای یک کار این چنینی تصمیم گیری می شود. از سوی دیگر این دست کارها نیز به پول نیاز دارد و بحث کمبود بودجه نیز از جمله مواردی است که اغلب وجود دارد، به همین دلیل تعداد تولیدات نیز به واسطه همین اتفاق کاهش پیدا کرده است.
فلاح درباره قرابت داستانی و مضمونی یک سریال مناسبتی بازمان پخش آن گفت: جدا از موضوعی که در هر مناسبتی وجود دارد، همیشه داستان ها و سوژه هایی هستند که حتی به شکل غیر مستقیم با مناسبتها در ارتباط اند، از همین رو همیشه لازم نیست تا مثلا در محرم تنها سینه زنی و عزاداری را در کار بگنجانیم، در واقع می شود که در این ایام جدا از موضوعاتی که همیشه به آن پرداخته می شود، داستان هایی را به رشته تحریر و تصویر درآورد که در عین تازگی، حال و هوا و حس آن مناسبت را در خود داشته باشد.
تهیه کننده مختارنامه خاطرنشان کرد: انتخاب سوژه و داستان از جمله موارد تاثیرگذار روی شکل گیری یک اثر مناسبتی است که می تواند آن را جذاب کند و یا مخاطب را پس بزند، در این میان در کنار بحث سوژه همانطور که مطرح شد، موضوع ارائه زمان مناسب، بودجه و گروهی که کار را در دست می گیرند نیز اهمیت دارد.
حسن هدایت:مناسبتی ها آنتن پرکن شده اند!
حسن هدایت، کارگردان فیلم ها و سریال هایی چون ناسپاس، سایه روشن، بیگانه ای در شهر و… که سابقه تهیه کنندگی و نویسندگی را نیز در کارنامه کاری خود دارد، درباره ویژگی سریال های مناسبتی و عواملی که باعث کاهش میزان کمیت و کیفیت این دست آثار شده است، به بانی فیلم گفت: زمانی که بحث کمیت و تعداد مطرح می شود، موضوع به فاکتورهای کلی که به بحث بودجه مربوط است برمی گردد، در واقع مشخص است که آن بودجه ای که باید را به برخی تولیدکنندگان نمی دهند و طبیعتا آن ها نیز دچار گرفتاری هایی می شوند که برخی از آن ها به دست کشیدن از تولید یک کار منجر می شود.
وی ادامه داد: اما درباره سریال های مناسبتی باید بگویم، دوره ای وجود داشت که سریال های مناسبتی واقعا به همان زمان خاصی که تولید می شدند، اختصاص داشتند اما مدتی است که این کارها تنها برای پر کردن آنتن شده اند و در واقع گاهی آن ها هیچ ارتباطی به زمانی که در آن پخش می شوند ندارند. این در حالی است که باید در نظر داشت که ما وقتی می خواهیم برای ماه رمضان یا زمان خاصی فیلمی را تولید کنیم، قاعدتا اولین موضوعی که به ذهن می رسد، این است که آن فیلم با آن ایام همخوانی داشته باشد، این همخوانی نه تنها از نظر ظاهری بلکه در حوزه محتوایی نیز باید وجود داشته باشد، اما خیلی اوقات می بینیم که هیچ ارتباطی در این حوزه ها وجود ندارد.
در واقع زمانی که این دست سریال ها را تولید می کردند، هدف این بود که علاوه بر بحث سرگرمی، ویژگی ها و محتوی آن مناسبت ها را نیز در داستان ها عنوان کنند.
وی ادامه داد: یکی از مشکلات امروز سریال های مناسیتی همین است که آن ها مدتی است از بحث محتوایی و مضمونی دور شده اند. در این حالت دیگر مجموعه تولیدی مناسبتی نیست، در خیلی از کشورها گاهی حتی فاکتور مناسبت های فصلی را نیز در کنار کارهای پر خرجی که دارند، رعایت می کنند و مثلا در کریسمس اغلب فیلم ها به همان اتفاق برمیگردد. در این میان ما همچنان توجیه می کنیم که موضوع و محتوی به مناسبت ارتباطی ندارد، در این حالت که دیگر کار مناسبتی محسوب نمی شود.
هدایت در پایان درباره کاهش تعداد این دست تولیدات یادآور شد: قاعدتأ در مورد برخی از مسائل درون سازمانی، تنها مدیران آگاهی دارند. اما آن چه که در کل قابل مشاهده است، این است که به علت بحث کمبود بودجه، همه تولیدات اعم از مناسبتی ها دچار مشکل شده اند و تعداد آن ها نیز کاهش یافته است.
ضیاءالدین دری:زمان کافی برای تولید مناسبتی ها وجود ندارد!
ضیاءالدین دری، کارگردان کارگردان کلاه پهلوی، کیف انگلیسی و …. در گفت و گو با بانی فیلم، درباره ویژگی های یک سریال مناسبتی و عواملی که در افت کیفی و کمی این دست تولیدات دخیل اند، بیان کرد: کارهای مناسبتی از زمانی که شروع شد، من را یاد رژیم شاه انداخت و این که در گذشته ها نیز، به طور کلی مناسبت های دولتی را جشن می گرفتند اما فیلم یا سریال نمی ساختند و تنها بعد از آن هم در مدارس هم به آن می پرداختند، اما بعد از انقلاب از آن جایی که خیلی ها می خواستند خود را در این رخداد دخیل کنند، سازمان هایی چون صدا وسیما با ساخت برنامه هایی در روزهایی که به نام انقلاب است، تولید آثار مناسبتی را شروع کردند و از آن جایی که دولت پشتشان بود، به آن ها سفارشی هم می گفتند و شاید در ابتدا چندان طرفدار هم نداشت. اما با ادامه این روند جا افتاد که برای چند مناسبت مطرحی که هست، کارهایی را داشته باشیم، به همین دلیل کم کم اغلب مخالفان و مردمی که معتقد بودند این دست کارها به دلیل دریافت بودجه سنگین از دولت سفارشی است، قانع شدند که این گونه نیست و اغلب آن هابه خاطر مناسبت ها شکل گرفته اند وتولید کنندگان و مدیران هم مطالبتشان را کم کردند.
وی ادامه داد: در همین راستا به عنوان مثال گفتند که در ماه رمضان به خاطر ۳ روز عزاداری تنها نباید به این رخداد پرداخت، بلکه می توان وجهه شادی و سرگرمی را نیز در آن در نظر گرفت، به همین ترتیب بود که مردم نیز به سمت این دست تولیدات جلب شدند. ضمن این ها موضوع دیگری که وجود دارد، این است که سریا مناسبتی باید به زمانی که باید، برسد یعنی نمی شود که کاری را تولید کنید اما آن را در مناسبتی که برایش درنظر گرفت اید، پخش نکنید. اما از آن جایی که رسانه ملی در تولیداتش اساسا دچار یک بی برنامگی، بی ضابطگی و نداشتن درک درست از تولید صنعتی در عرصه سرگرمی بوده و هست و پروژه های معمولیش در زمان زیاد به دلایلی مثل بودجه و …. طولانی می شود، در این مناسبت ها مجبور می شوند تا با پرداخت های لازم و به موقع آن سریال به زمان مقرر خود برسد. حال مشکلی که در این میان وجود دارد، این است که همه دوستان تقویم دارند و یا حداقل می دانند که فلان مناسبت وجود دارد، اما نمی آیند طوری برنامه ریزی کنند که زمان لازم برای تولید یک کار وجود داشته باشد.
دری اضافه کرد: برای این دست کارها اغلب چند ماه مانده به آن مناسبت، یکدفعه یک سریال سنگین مثل ۳۰ قسمت اثر را در دستور کار قرار می دهد، ولی از زمان داده شده در هر ۲۴ ساعت، تیم تولید ۸ ساعت را خواب اند، چندین ساعت در رفت و آمدند و واقعا نمی شود در تعداد ساعات باقی مانده کاری که مربوط به یک زمان طولانی تر است را انجام داد. این اتفاق چند خسارت دارد، از جمله این که بازیگری که مسوولیت چندانی ندارد، تمام توان خود را برای آن سریال نمی گذارد و از سوی دیگر چون باید فشرده کار کند، دستمزد بیشتری را نیز دریافت می کند. حال بعد از آن میبینیم که ساختار آن سریال مناسبتی بعد از شکل گیری، ساختاری بی رمق است که از قاببندی ها و موارد دیگر به چشم می خورد و در آن ها برای پوشش این اتفاق ها از سلبریتی ها استفاده می کنند، چهره هایی که به جهت شتاب موجود هم کیفیت پایینی را به کار می دهند. به همین دلیل علی رقم هزینه بسیاری که برای این دست تولیدات می شود آن نتیجه مطلوب حاصل نمی شود.
دری یادآور شد: گاهی مدیران هم می خواهند تا در دوره خودشان حتما فلان تعداد کار برای یک مناسبت تولید شود و هیچ چیزی جز الف ویژه های خاص را برای نفر بعدی باقی نمی گذارند. از سوی دیگر زمانی که ما بحث تولید انبوه را داریم، موضوع تولیدات صنعتی مطرح می شود که ما بارها گفته ایم باید به آن پرداخته شود.
محسن شاه محمدی:سریالهای مناسبتی امروز تبلیغاتی شده اند!
محسن شاه محمدی کارگردانی که مجموعه هایی چون کلانتر، گارد ساحلی، شلیک نهایی، شبحی در تاریکی و …. را در کارنامه کاری خود دارد، در خصوص سریال های مناسبتی و عواملی که در افت آن ها موثراند، به بانی فیلم گفت: موضوع این است که بین کاری که برای یک مناسبت ساخته می شود با کاری که به بهانه آن مناسب تولید شده فرق زیادی وجود دارد . قبلا کارها اکثرا به بهانه مناسبتها ساخته می شد و موضوعات اجتماعی زیادی را در بر می گرفت و بیننده هم از هر طیفی می توانست با آن ارتباط برقرار کند بخصوص آنکه انتخاب فیلمنامه، کارگردانی و بازیگران نقش مهمی را در این میان بازی می کردند ولی الان کارها بیشتر برای همان مناسبت ساخته می شوند و بیشتر تبلیغاتی هستند با فیلمنامه هایی ضعیف و این قطعا با افول بیننده عام روبرو می شود .
شاهمحمدی همچنین با اشاره به قرابت داستانی این دست تولیدات با مناسبتی که در آن پخش می شوند گفت: اگر به بهانه آن مناسبت ساخته می شوند می تواند فقط یک مفهوم کلی داشته و هیچ نیازی به رمز گشایی آن واقعه ندارد . درست مثل اینکه ما در روزهای شاد فیلمهای کمدی پخش می کنیم بدون هیچ ربطی با نوع تعطیلی ولی اگراثری برای یک مناسبت خاص ساخته می شود باید قادر باشد آن را کاملا بررسی و بحثهای جدی و مهمی را مطرح کند که از لحاظ تاریخی و مذهبی قابل تامل و استناد باشد .
وی در خصوص کاهش تولید سریال های مناسبتی یادآور شد: به نظر من تولیدات مناسبتی فعلی نه قادر به طرح یک بحث جدی و آموزشی هستند و نه مثل گذشته می توانند به بهانه آن بیننده انبوهی را جذب خود کنند و این اصولا ربطی به بحث بودجه و فیلمنامه ندارد ، بیشتر برمی گردد به نگاه مدیران و سیاست گذاران تلویزیون . اگر توجه کنید اکثر تولیدات معمولی تلویزیون در حال حاضرمناسبتی هستند ودیگر مثل گذشته آثاری با موضوعات اجتماعی متفاوت نمی بینیم . به همین خاطر وقتی مناسبتی مثل ماه رمضان فرا می رسد هیچ فرقی نمی کند که کاری مخصوص آن ماه ساخته شود و یا یکی از تولیدات ماههای دیگر را در آن مناسبت پخش کرد . در صورتی که قبلا در مناسبتهای مختلف کارهایی ساخته می شد که هنوز درخاطره بیینده نقش بسته و تفاوت آن آثار را در ماههای مختلف سال احساس می کرد و این باعث احساس رضایتمندی می شد ، احساسی که متاسفانه هر روز کمرنگ و کم رنگ تر می شود .
بهروز خوش رزم:به کارهای مناسبتی زمان نمی دهند
بهروز خوش رزم تهیه کننده مجموعه هایی چون «بازیگر زندگی»، «یلدا» و… در گفت و گو با بانی فیلم پیرامون بحث سریال های مناسبتی و ویژگی که باید در این آثار وجود داشته باشد، عنوان کرد: سریال های مناسبتی متناسب با زمانی که پخش می شود، قاعدتاً باید ویژگی های آن زمان را نیز داشته باشد و این مناسبت است که ویژگی های کلی یک اثر را مشخص می کنند، اما من در حدود ۱۵ سال پیش «هتل پیاده رو» را در عید نوروز کار کردم، چون ما همیشه این مشکل را داشتیم که در کمترین زمان به یاد ساخت این دست کارها می افتند و در واقع تولید کننده مجبور می شود تا در زمان کم و با سرعت هر چه بیشتر دست به ساخت یک سریال بسازد.بهروز خوش رزم تهیه کننده مجموعه هایی چون «بازیگر زندگی»، «یلدا» و… در گفت و گو با بانی فیلم پیرامون بحث سریال های مناسبتی و ویژگی که باید در این آثار وجود داشته باشد، عنوان کرد: سریال های مناسبتی متناسب با زمانی که پخش می شود، قاعدتاً باید ویژگی های آن زمان را نیز داشته باشد و این مناسبت است که ویژگی های کلی یک اثر را مشخص می کنند، اما من در حدود ۱۵ سال پیش «هتل پیاده رو» را در عید نوروز کار کردم، چون ما همیشه این مشکل را داشتیم که در کمترین زمان به یاد ساخت این دست کارها می افتند و در واقع تولید کننده مجبور می شود تا در زمان کم و با سرعت هر چه بیشتر دست به ساخت یک سریال بسازد.وی ادامه داد: ما بارها درباره این موضوع صحبت کردیم و همیشه گفتیم که نوروز، ماه محرم، رمضان و… از جمله زمان های ثابتی اند که هر سال وجود دارند و ما می توانیم با برنامه ریزی و سر صبر کاری را بسازیم و بعد آن را پخش کنیم، اما نمی دانم چه نگاهی است که تازه در دقیقه نود به یاد این دست تولیدات می افتیم. طبیعتاً کاری که در زمان کم و با عجله ساخته شود نیز دیگر خوب از آب در نمی آید.او اضافه کرد: از سویی این کارها دیگر مثل قبل مخاطب خودش را ندارد، به یاد دارم در گذشته زمانی که کاری ساخته می شد، تلاش سازمان بر این بود تا آن را در زمانی پخش کنند که همه بتوانند کار را ببینند اما هر چه جلوتر رفتیم، این درخواست از سوی مردم نیز کمتر شد.خوش رزم با اشاره به کیفیت متن های موجود بیان کرد: خیلی اوقات نویسندگان مطالبی را می نویسند و بعد که ما از آن اشکال می گیریم، به ما می گویند پس این سریال ها و متن های ضعیفی که وجود دارد را چه کسی تصویب کرده؟ به همین دلیل می توان گفت که سخت گیری زیادی در این مورد وجود ندارد، اما به طور کلی اوضاع، امروز خیلی با قبل فرق کرده است، تعداد شبکه های فارسی و کانال هایی که فیلم و سریال پخش می کنند اضافه شده است، به همین دلیل اگر بخواهیم تا باز هم به زمان اوج خودمان از لحاظ مخاطب برگردیم، باید حدود ۲۰ تا ۳۰ سال پشت سر هم، به صورت عالی کار کنیم تا مخاطبان را پس بگیریم، در واقع این اتفاق به برنامه ریزی کامل و رقبی از سوی سازمان نیاز دارد که باید صورت بگیرد.
- 13
- 5
