مهمترین عناوین خبری
یکشنبه ۱۵ مهر ۱۴۰۳
کد مقاله: ۱۴۰۲۱۲۰۰۵۴

همه چیز درباره ساز تاریخی دمبوره

دمبورهدمبوره
دمبوره ساز تک سیمه و خوش صدای اصیل، قرن هاست که روح بخش محافل هنری در آسیای میانه بوده است. در این مقاله از سرپوش به سفری در دنیای سحرآمیز دمبوره می رویم و با اصالت، اجزاء، شیوه نواختن و جایگاه ویژه آن در فرهنگ این جوامع آشنا می شویم.

دمبوره چیست؟

دمبوره سازی زهی-مضرابی دو سیمه و گل سرسبد موسیقی اصیل در افغانستان، تاجیکستان، ازبکستان و قزاقستان است. این ساز با الحانی دلنشین و صدایی گرم، قرن هاست که روح بخش محافل هنری و یار همیشگی روایت های کهن بوده است. در این مقاله به سفری در دنیای سحرآمیز دمبوره می رویم و با تاریخچه، اجزاء، شیوه نواختن و جایگاه ویژه آن در فرهنگ این جوامع آشنا می شویم.

ریشه دقیق پیدایش دمبوره در هاله ای از ابهام قرار دارد. برخی قدمت آن را به دوران باستان و تمدن های اولیه آسیای میانه نسبت می دهند. شباهت هایی که بین دمبوره و سازهای زهی تک سیمه مصری و بین النهرینی دیده می شود، این فرضیه را تقویت می کند. با این حال، اسناد و مدارک مکتوب و نیز نقوش تاریخی که به طور قطعی نشان دهنده وجود دمبوره در آن دوران باشند، تاکنون به دست نیامده است.

این ساز در مناطق مختلف کمی متفاوت است. دمبوره قزاق دارای فرک است و با کوبیدن با دست یا نواختن هر سیم به صورت جداگانه و با ضربه زدن گاه به گاه روی سطح اصلی ساز نواخته می شود. در حالی که رشته ها به طور سنتی از پوست ساخته می شوند، دمبراهای مدرن معمولاً با استفاده از رشته های نایلونی تولید می شوند. یکی از بزرگترین نوازندگان دمبوره ، نوازنده فولک و آهنگساز قزاق، کورمانگزی ساغیربایولی بود که تأثیر عمده ای بر توسعه فرهنگ موسیقی قزاقستان، از جمله موسیقی برای دمبوره داشت. آهنگسازی او "آدای" در قزاقستان و خارج از کشور محبوب است.

دمبوره‌های هزاره، ترکستانی و بدخشانی که معمولاً در افغانستان یافت می‌شوند، بدون خراش هستند که بدن و گردن آن از یک تکه چوب، معمولاً توت یا زردآلو، تراشیده شده است. دمبوره با کوبیدن و ضرب های زیاد بر روی ساز نواخته می شود تا صدای کوبه ای ایجاد شود. این دو رشته از نایلون (در دوران مدرن) یا روده ساخته شده اند. آنها از یک پل کوتاه به یک سنجاق در انتهای دیگر بدن عبور می کنند. یک سوراخ صوتی کوچک در پشت ساز وجود دارد و رویه آن از چوب ضخیم است. 

یک نوازنده به طور همزمان تمام سیم ها را می زند. سیم بالا آهنگ بوردون را اجرا می کند و سیم پایین ملودی را اجرا می کند. دمبوره به عنوان تکنواز و همچنین یک ساز گروهی استفاده می شود.

شکل ساز دمبورهشکل ساز دمبوره

اجزای تشکیل دهنده دمبوره

دمبوره سازی ساده اما خوش صداست که از کنار هم قرار گرفتن اجزای زیر ساخته می شود:

کمانه ( دسته ):

کمانه یا دسته، بخش کشیده و باریک دمبوره است که از چوب گردو، توت یا بادام ساخته می شود. طول کمانه بسته به اندازه و نوع دمبوره متغیر است.

کاسه ( تنه ):

کاسه یا تنه، محفظه صوتی دمبوره است که معمولا از چوب توت ساخته می شود. کاسه دمبوره به دو شکل گلابی و بیضی ساخته می شود که هر کدام تاثیر خاص خود را بر کیفیت و رنگ صدا می گذارد.

تار ( سیم ):

دمبوره سازی دو سیمه است. جنس تار معمولا از روده گوسفند یا ابریشم بوده است، اما امروزه از سیم های فلزی نیز استفاده می شود.

گوشی ( گوشی های کوک ):

گوشی ها قطعات چوبی کوچکی هستند که در انتهای بالایی کمانه قرار دارند. از طریق پیچاندن گوشی ها، سیم دمبوره کوک می شود.

شیطانک ( خرک ):

شیطانک قطعه استخوانی یا چوبی کوچکی است که روی کاسه در محل اتصال سیم قرار می گیرد و از ارتعاش بیش از حد سیم جلوگیری می کند.

اجزای شگل دهنده دمبورهاجزای تشکیل دهنده دمبوره

شیوه نواختن دمبوره

نوازنده ساز را به صورت افقی روی ران پای خود قرار می دهد. با انگشتان دست راست، سیم را مضراب می کند و با انگشتان دست چپ، پرده های روی کمانه را می گیرد تا ارتفاع صدا را تغییر دهد. تکنیک های مختلفی برای نواختن دمبوره وجود دارد که تسلط بر آنها سال ها تمرین و ممارست می طلبد.

انواع سازهای دمبورهنحوه نواختن دمبوره

دمبوره در ادب و فرهنگ عامیانه

دمبوره چنان در تار و پود فرهنگ جوامع یاد شده تنیده شده که ردپای آن را در اشعار، ضرب المثل ها و داستان های عامیانه نیز می توان یافت. سروده های زیبا و پر احساس شاعران نامداری چون مولانا جلال الدین بلخی، حافظ شیرازی و عبدالقادر بیدل با نوازش دمبوره جان می گیرند و روح را صیقل می دهند. ضرب المثل هایی مانند "از ساز شکسته آواز بر نمی خیزد" و "دمبوره زدن به تاریکی" نیز بیانگر جایگاه ویژه این ساز در فرهنگ و باورهای مردم است.

دمبوره همواره یار همیشگی مردم در مراسم و مناسبت های مختلف اجتماعی بوده است. از جشن های عروسی و عیدانه گرفته تا سوگواری ها و دورهمی های دوستانه، نوای دلنشین دمبوره فضا را عطرآگین می کند و بر شکوه و صمیمیت این مراسم می افزاید.

در دنیای پر هیاهوی موسیقی مدرن، دمبوره همچنان با اصالت و صلابت خود به حیاتش ادامه می دهد. امروزه هنرمندان جوانی پا به عرصه گذاشته اند که با تلفیق موسیقی اصیل دمبوره با سبک های نوین، تلاش می کنند تا صدای این ساز را به گوش نسل های جدید برسانند. این رویکرد ضمن حفظ ارزش های سنتی، طراوت و پویایی را به دنیای دمبوره تزریق می کند و نویدبخش آینده ای روشن برای این ساز اصیل است.

نواختن دمبورهدمبوره در فرهنگ های مختلف

سخن پایانی درباره دمبوره

دمبوره با صدای گرم و دلنشین خود، سال هاست که در مراسم و محافل مختلف، شادی ها و غم ها را با انسان ها قسمت کرده است. این ساز فراتر از یک وسیله برای تولید موسیقی، به نمادی از فرهنگ و هنر غنی آسیای میانه تبدیل شده است. تلاش هنرمندان و استادان دمبوره در طول تاریخ، نوای این ساز را زنده نگه داشته و امروزه نسل جوان نیز با نگاهی نوآورانه، دمبوره را به دنیای مدرن پیوند می زند.

گردآوری: بخش هنر و سینمای سرپوش

  • 17
  • 1
۵۰%
همه چیز درباره
نظر شما چیست؟
انتشار یافته: ۰
در انتظار بررسی:۰
غیر قابل انتشار: ۰
جدیدترین
قدیمی ترین
مشاهده کامنت های بیشتر
هیثم بن طارق آل سعید بیوگرافی هیثم بن طارق آل سعید؛ حاکم عمان

تاریخ تولد: ۱۱ اکتبر ۱۹۵۵ 

محل تولد: مسقط، مسقط و عمان

محل زندگی: مسقط

حرفه: سلطان و نخست وزیر کشور عمان

سلطنت: ۱۱ ژانویه ۲۰۲۰

پیشین: قابوس بن سعید

ادامه
بزرگمهر بختگان زندگینامه بزرگمهر بختگان حکیم بزرگ ساسانی

تاریخ تولد: ۱۸ دی ماه د ۵۱۱ سال پیش از میلاد

محل تولد: خروسان

لقب: بزرگمهر

حرفه: حکیم و وزیر

دوران زندگی: دوران ساسانیان، پادشاهی خسرو انوشیروان

ادامه
صبا آذرپیک بیوگرافی صبا آذرپیک روزنامه نگار سیاسی و ماجرای دستگیری وی

تاریخ تولد: ۱۳۶۰

ملیت: ایرانی

نام مستعار: صبا آذرپیک

حرفه: روزنامه نگار و خبرنگار گروه سیاسی روزنامه اعتماد

آغاز فعالیت: سال ۱۳۸۰ تاکنون

ادامه
یاشار سلطانی بیوگرافی روزنامه نگار سیاسی؛ یاشار سلطانی و حواشی وی

ملیت: ایرانی

حرفه: روزنامه نگار فرهنگی - سیاسی، مدیر مسئول وبگاه معماری نیوز

وبگاه: yasharsoltani.com

شغل های دولتی: کاندید انتخابات شورای شهر تهران سال ۱۳۹۶

حزب سیاسی: اصلاح طلب

ادامه
زندگینامه امام زاده صالح زندگینامه امامزاده صالح تهران و محل دفن ایشان

نام پدر: اما موسی کاظم (ع)

محل دفن: تهران، شهرستان شمیرانات، شهر تجریش

تاریخ تاسیس بارگاه: قرن پنجم هجری قمری

روز بزرگداشت: ۵ ذیقعده

خویشاوندان : فرزند موسی کاظم و برادر علی بن موسی الرضا و برادر فاطمه معصومه

ادامه
شاه نعمت الله ولی زندگینامه شاه نعمت الله ولی؛ عارف نامدار و شاعر پرآوازه

تاریخ تولد: ۷۳۰ تا ۷۳۱ هجری قمری

محل تولد: کوهبنان یا حلب سوریه

حرفه: شاعر و عارف ایرانی

دیگر نام ها: شاه نعمت‌الله، شاه نعمت‌الله ولی، رئیس‌السلسله

آثار: رساله‌های شاه نعمت‌الله ولی، شرح لمعات

درگذشت: ۸۳۲ تا ۸۳۴ هجری قمری

ادامه
نیلوفر اردلان بیوگرافی نیلوفر اردلان؛ سرمربی فوتسال و فوتبال بانوان ایران

تاریخ تولد: ۸ خرداد ۱۳۶۴

محل تولد: تهران 

حرفه: بازیکن سابق فوتبال و فوتسال، سرمربی تیم ملی فوتبال و فوتسال بانوان

سال های فعالیت: ۱۳۸۵ تاکنون

قد: ۱ متر و ۷۲ سانتی متر

تحصیلات: فوق لیسانس مدیریت ورزشی

ادامه
حمیدرضا آذرنگ بیوگرافی حمیدرضا آذرنگ؛ بازیگر سینما و تلویزیون ایران

تاریخ تولد: تهران

محل تولد: ۲ خرداد ۱۳۵۱ 

حرفه: بازیگر، نویسنده، کارگردان و صداپیشه

تحصیلات: روان‌شناسی بالینی از دانشگاه آزاد رودهن 

همسر: ساناز بیان

ادامه
محمدعلی جمال زاده بیوگرافی محمدعلی جمال زاده؛ پدر داستان های کوتاه فارسی

تاریخ تولد: ۲۳ دی ۱۲۷۰

محل تولد: اصفهان، ایران

حرفه: نویسنده و مترجم

سال های فعالیت: ۱۳۰۰ تا ۱۳۴۴

درگذشت: ۲۴ دی ۱۳۷۶

آرامگاه: قبرستان پتی ساکونه ژنو

ادامه
دیالوگ های ماندگار درباره خدا

دیالوگ های ماندگار درباره خدا دیالوگ های ماندگار درباره خدا پنجره ای به دنیای درون انسان می گشایند و راز و نیاز او با خالق هستی را به تصویر می کشند. در این مقاله از سرپوش به بررسی این دیالوگ ها در ادیان مختلف، ادبیات فارسی و سینمای جهان می پردازیم و نمونه هایی از دیالوگ های ماندگار درباره خدا را ارائه می دهیم. دیالوگ های سینمایی معروف درباره خدا همیشه در تاریکی سینما طنین انداز شده اند و ردی عمیق بر جان تماشاگران بر جای گذاشته اند. این دیالوگ ها می توانند دریچه ای به سوی دنیای معنویت و ایمان بگشایند و پرسش های بنیادین بشری درباره هستی و آفریننده آن را به چالش بکشند. دیالوگ های ماندگار و زیبا درباره خدا نمونه دیالوگ درباره خدا به دلیل قدرت شگفت انگیز سینما در به تصویر کشیدن احساسات و مفاهیم عمیق انسانی، از تاثیرگذاری بالایی برخوردار هستند. نمونه هایی از دیالوگ های سینمایی معروف درباره خدا در اینجا به چند نمونه از دیالوگ های سینمایی معروف درباره خدا اشاره می کنیم: فیلم رستگاری در شاوشنک (۱۹۹۴): رد: "امید چیز خوبیه، شاید بهترین چیز. و یه چیز مطمئنه، هیچ چیز قوی تر از امید نیست." این دیالوگ به ایمان به خدا و قدرت امید در شرایط سخت زندگی اشاره دارد. فیلم فهرست شیندلر (۱۹۹۳): اسکار شیندلر: "من فقط می خواستم زندگی یک نفر را نجات دهم." این دیالوگ به ارزش ذاتی انسان و اهمیت نجات جان انسان ها از دیدگاه خداوند اشاره دارد. فیلم سکوت بره ها (۱۹۹۱): دکتر هانیبال لکتر: "خداوند در جزئیات است." این دیالوگ به ظرافت و زیبایی خلقت خداوند در دنیای پیرامون ما اشاره دارد. پارادیزو (۱۹۸۸): آلفردو: خسته شدی پدر؟ پدر روحانی: آره. موقع رفتن سرازیریه خدا کمک می کنه اما موقع برگشتن خدا فقط نگاه می کنه. الماس خونین (۲۰۰۶): بعضی وقتا این سوال برام پیش میاد که خدا مارو به خاطر بلاهایی که سر همدیگه میاریم می بخشه؟ ولی بعد به دور و برم نگاه می کنم و به ذهنم می رسه که خدا خیلی وقته اینجارو ترک کرده. نجات سربازان رایان: فرمانده: برید جلو خدا با ماست ... سرباز: اگه خدا با ماست پس کی با اوناست که مارو دارن تیکه و پاره می کنن؟ بوی خوش یک زن (۱۹۹۲): زنها ... تا حالا به زن ها فکر کردی؟ کی خلقشون کرده؟ خدا باید یه نابغه بوده باشه ... زیر نور ماه: خدا خیلی بزرگتر از اونه که بشه با گناه کردن ازش دور شد ... ستایش: حشمت فردوس: پیش خدا هم که باشی، وقتی مادرت زنگ می زنه باید جوابشو بدی. مارمولک: شاید درهای زندان به روی شما بسته باشد، اما درهای رحمت خدا همیشه روی شما باز است و اینقدر به فکر راه دروها نباشید. خدا که فقط متعلق به آدم های خوب نیست. خدا خدای آدم خلافکار هم هست. فقط خود خداست که بین بندگانش فرقی نمی گذارد. او اند لطافت، اند بخشش، بیخیال شدن، اند چشم پوشی و رفاقت است. دیالوگ های ماندگار درباره خدا؛ دیالوگ فیلم مارمولک رامبو (۱۹۸۸): موسی گانی: خدا آدمای دیوونه رو دوس داره! رمبو: چرا؟ موسی گانی: چون از اونا زیاد آفریده. سوپر نچرال: واقعا به خدا ایمان داری؟ چون اون میتونه آرامش بخش باشه. دین: ایمان دارم یه خدایی هست ولی مطمئن نیستم که اون هنوز به ما ایمان داره یا نه. کشوری برای پیرمردها نیست: تو زندگیم همیشه منتظر بودم که خدا، از یه جایی وارد زندگیم بشه ولی اون هیچوقت نیومد، البته اگر منم جای اون بودم خودمو قاطی همچین چیزی نمی کردم! دیالوگ های ماندگار درباره خدا؛ دیالوگ فیلم کشوری برای پیرمردها نیست سخن پایانی درباره دیالوگ های ماندگار درباره خدا دیالوگ های ماندگار درباره خدا در هر قالبی که باشند، چه در متون کهن مذهبی، چه در اشعار و سروده ها و چه در فیلم های سینمایی، همواره گنجینه ای ارزشمند از حکمت و معرفت را به مخاطبان خود ارائه می دهند. این دیالوگ ها به ما یادآور می شوند که در جستجوی معنای زندگی و یافتن پاسخ سوالات خود، تنها نیستیم و همواره می توانیم با خالق هستی راز و نیاز کرده و از او یاری و راهنمایی بطلبیم. دیالوگ های ماندگار سینمای جهان درباره خدا گردآوری: بخش هنر و سینمای سرپوش

ویژه سرپوش