تب موسیقی روی تن فوتبال

جام‌جهانی فوتبال، عن‌قریب است که در کشور تزارها آغاز شود و این فصل که می‌رسد، انگار این حادثه قرار است تمام ابعاد سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی جهان را دستخوش تأثیر خود قرار دهد! هنر هم البته از این قاعده مستثنی نیست و گویا جام‌جهانی فوتبال که می‌رسد، هنرمندان هم باید یک پای کار باشند. هنوز از یادها نرفته که در جام‌جهانی گذشته که در کشور برزیل برگزار شد، حضورِ گروهیِ تعدادی از اهالی سینماو تلویزیون و دیگر چهره‌ها و معاریف اهل هنر، چه حواشی و جنجالی را به راه انداخت و رسانه‌ای نبود که درباره این موضوع، واکنشی از خود نشان ندهد.

حالا هم با نزدیک شدن به جام‌جهانی ٢٠١٨ روسیه، کم‌کم دارد تکاپوی اهل هنر نمایان می‌شود. دیروز خبری روی خروجی خبرگزاری‌ها قرار گرفت که نشان می‌داد علی‌رضا قربانی و سالار عقیلی قرار است به‌طور مشترک آهنگی را به افتخار حضور تیم‌ملی ایران در روسیه تولید کنند. همین خبر کافی بود تا گمانه‌پردازی‌های دیگر هم مطرح شود. حتی یکی از خبرگزاری‌ها از حضور محسن چاووشی، در چنین طرحی خبر داد و اعلام کرد که فدراسیون فوتبال نسبت به او دید و نظر مثبت دارد. اینها یک بخش کار است اما موضوع عمیق‌تر از این است که احتمالا از این به بعد، باید شاهد پیشنهادات یا ورود دیگر اهالی موسیقی به این حوزه باشیم.

نگاهی به گذشته

جام‌جهانی ٢٠١٨، پنجمین دوره‌ای است که ایران در این رخداد موثر جهانی حضور دارد. حضوری که هر چند در این ادوار با توفیقی آنچنانی همراه نبوده اما سبب شده تا به بهانه حضور تیم‌ملی ایران در این رخداد بزرگ، دیگر زیر بخش‌های جامعه ایرانی نیز در آن مشارکت جویند. هنرمندان موسیقی نیز همین حوالی وقتی چند ماهی به برگزاری جام‌جهانی مانده، سعی بر این دارند تا با خواندن قطعاتی، مشارکت خود را در این رخداد اعلام کنند و همراهی خود را با دیگر اقشار جامعه نشان دهند. موضوع اساسی اما این است که همیشه حوادث به سادگی و راحتی پیش نمی‌رود و گاهی هم مطابق آنچه تجربه شده، کار به جنجال و... کشیده می‌شود.

جام‌جهانی یک سرود رسمی دارد که در مراسم افتتاحیه (مطابق یک سنت و انتخابی که کمیته اجرایی انجام می‌دهند و ازقبل تولید می‌شود، در آن مراسم) اجرا می‌شود. محتوای این سرود صلح و دوستی کشورهاست و البته سعی بر این است

که تحرک و ریتم ویژه و قابل قبولی هم داشته‌باشد. در میان قطعاتی که طی ادوار مختلف خوانده شده «شاید» بتوان گفت قطعه‌ای که «ریکی مارتین» در جام‌جهانی ١٩٩٨ اجرا کرد، بیش از دیگر موارد در ذهن و خاطر مخاطبان باقی مانده باشد، اما در این روند خوانندگان بسیار معروفی ازجمله «لیدی گاگا» و دیگران هم حضور داشته‌اند. در این میانه برخی از کشورهای حاضر در جام‌جهانی سعی می‌کنند علاوه بر آن سرود که اتحاد بین کشورها را مطرح می‌کند، قطعاتی بسازند که «اتحاد ملی» همدلی و مشارکت عمومی را در میان ملت خود تقویت کنند.

در این زمینه معروف‌ترین قطعه‌ ایرانی که تولید شد مربوط به جام‌جهانی ٢٠٠٦ آلمان بود که دو خواننده خارج‌نشین خواندند. قطعه‌ای که هر چند هیچ‌وقت ازسوی فدراسیون فوتبال جمهوری ایران به رسمیت شناخته نشد اما می‌توان با تقریبی مناسب گفت که ماندگارترین قطعه‌ای است که هنوز هم در ذهن مخاطب ایرانی مانده و کافی است بخش نخست آن «ما بچه‌هایِ ‌‌ای را نیم و...» را بخوانید تا در یک جمع، سایرین هم با شما همصدا شوند یا دست کم شعرش را به یاد بیاورند.  

در آن زمان (قبل از جام‌جهانی ٢٠٠٦) دو کپی با دوشعر متفاوت از آن قطعه ریتمیک و شاد منتشر شد که یکی فوتبالی و دیگری حماسی بود و از اسطوره‌های تاریخی ایران در آن یاد می‌شد. خیلی زود قطعه فوتبالی مورد توجه مردم قرار گرفت و هر جایی هم که پا می‌گذاشتیم، آن را می‌شنیدیم.

اما مراکز رسمی فوتبالی و غیرفوتبالی این قطعه را به رسمیت نشناختند. آن قطعه کاری کرد که بحث خواندن سرود برای جام جهانی، دغدغه ارکان مختلف حاکمیت شود و حتی موضوع به مجلس شورای اسلامی کشیده شد و همه دست‌اندرکاران صحبتشان این بود که باید قطعه‌ای وطنی با رعایت موازین داخلی و منویات حاکمیتی، تولید شود. آن زمان خوانندگان زیادی برای این کار اعلام آمادگی کردند و از فرزاد فرزین تا خشایار اعتمادی یا علیرضا افتخاری پا به میدان گذاشتند و حتی علیرضا افتخاری قطعه پیشنهادی ارایه کرد.

با این حال گویا در بین فدراسیون فوتبال هم اشتراک نظر وجود نداشت زیرا بعد از این‌که اخبار از قطعیت خواننده برگزیده فدراسیون خبر می‌داد، نظر مسئول فرهنگی فدراسیون و رئیس فدراسیون متفاوت بوده. آن زمان حجت‌الاسلام علیپور که در قامت مدیر فرهنگی فدراسیون فوتبال (معاون یا فرهنگی یا هر چیزی دیگر که نام دارد) حاضر بود از «امیر تاجیک» به‌عنوان خواننده رسمی از سوی فدراسیون فوتبال معرفی شد که قرار بود سرود تیم‌ملی را بخواند اما «محمد دادكان»، رئیس فدراسیون فوتبال کتبا از«علیرضا عصار» نام برد. نتیجه کار هم به شهادت تجربه و نظر متخصصان بسیار بد بود. علیرضا عصار، شعری خواند عملا بدون کاربرد!

در دوره بعد یعنی جام‌جهانی ٢٠١٤ هم همین اوضاع پیش آمد و نام‌های مختلفی مطرح شد. طرح داستان سرود ملی در‌ سال ٢٠١٤ تکرار همان مکرراتی است که در ‌سال ٢٠٠٦ اتفاق افتاد اما با اندکی تغيیر در جزيیات. درنهایت هم هر کدام از خوانندگان قطعه‌ای خواندند و منتشر کردند اگر از خارج‌نشین‌ها بگذریم، احسان خواجه‌امیری، رضا یزدانی، فرزاد فرزین، مهدی مقدم، امیر حج، محمد بحرانی، سیروان و زانیار خسروی قطعاتی خواندند و گروه The-C-Bells قطعه یوزهای ایرانی را به زبان انگلیسی اجرا کرد اما هیچ در ذهن مردم نماند.

گمانه‌پردازی‌های جدید

خوانده سرود تیم‌ملی در جام‌جهانی با این پیشینه حالا به جایی رسیده که دیروز برخی از خبرگزاری‌ها نام علیرضا قربانی و سالار عقیلی را به‌عنوان گزینه‌های قطعی اعلام کردند اما اندکی بعد خبرگزاری‌ای دیگر، نام محسن چاووشی را طرح کرد و تماس با مسئولان حکایت از این داشت که موضوع هنوز قطعی نشده است. سالار عقیلی حاضر به اعلام موضع در این زمینه نشد اما غلام‌حسین زمان‌آبادی، مشاور فرهنگی فدراسیون فوتبال، در گفت‌وگو با «شهروند» اعلام کرد: ما از گذشته تجربیاتی کسب کرده‌ایم و به این نتیجه رسیده‌ایم باید کار را به صورت تخصصی دنبال کنیم. در گذشته اشتباهاتی انجام شد و مثلا در سنوات قبل آقای تاجیک پولی از فدراسیون فوتبال گرفت و قطعه‌ای خواند که مناسب نبود. به گفته زمان‌آبادی تاجیک، خواننده است نه آهنگساز اما بنا به انتخابی که آن زمان انجام شد او تیمی را جمع کرد و قطعه‌ای برای فدراسیون فوتبال تولید کرد.

مشاور فرهنگی فدراسیون فوتبال این را هم گفت که ما تفاهمنامه‌ای با بنیاد رودکی امضا و کار تولید سرود تیم‌ملی را به آنها واگذار کرده‌ایم؛ بنابراین جزییات دقیق و چگونگی پیشرفت کار را باید از آنها پرسید. به گفته این مقام مسئول، نام‌هایی که فعلا مطرح می‌شود، در حد گمانه‌پردازی است و هیچ‌کدام قطعی نیست و باید این موضوع در جلسه‌ای که با حضور من و آقای ساکت و دوستانمان در بنیاد رودکی برگزار می‌شود، قطعی شود.

زمان‌آبادی افزود: قطعه تولید‌شده ابتدا در ایران اجرا می‌شود و بعد هم در زمان برگزاری جام‌جهانی در چند شهر روسیه که ایران بازی دارد، برگزار خواهد شد البته او این جزییات را منوط به جلسه‌ای کرد که با مسئولان بنیاد رودکی برگزار خواهند کرد.

به گفته مشاور فرهنگی فدراسیون فوتبال، فدراسیون در این زمینه نظر حمایتی دارد و اگر کسی پیشنهاد تولیدات فرهنگی در این زمینه داشته باشد از آن استقبال می‌کند اما سرود رسمی تیم‌ملی همان خواهد بود که توسط بنیاد رودکی تولید می‌شود.