رسانه‌های بزرگی همچون گاردین، آسوشیتدپرس، فرانس۲۴، وال‌استریت‌ژورنال، رویترز، بی‌بی‌سی، شبکه بلومبرگ، نیویورک تایمز، لوموند، رویترز، ان‌پی‌آر، سی‌ان‌ان، اس‌‌کی‌ام‌پی، ژورنال گلوبال، رادیو و تلویزیون ملی ترکیه، شبکه الجزیره و صدها رسانه تصویری، شنیداری و مکتوب جهانی در بیش از سه روز گذشته به‌صورت متناوب در رابطه با اهمیت شجریان و آثار او در موسیقی ایرانی نوشتند و واکنش‌ها همچنان ادامه دارد. البته روزنامه‌ها و بسیاری دیگر از رسانه‌های خصوصی ایران نیز با توجه به تعطیلی روزهای پنج‌شنبه و جمعه در هفته گذشته، هنوز گزارش‌ها و یادداشت‌های مربوط به حواشی درگذشت شجریان را منتشر می‌کنند و بررسی جوانب مختلف این اتفاق تلخ از سوی کارشناسان ادامه دارد.
بریده بازتاب‌ها
«تعداد کمی از هنرمندان معاصر توانسته‌اند مانند محمدرضا شجریان با مهارت خود با ایرانیان نسل‌های مختلف ارتباط برقرار کنند. او در ظاهر خواننده‌ای مانند صدها هنرمند آوازی در سراسر جهان است که آلبوم منتشر می‌کنند، کنسرت اجرا می‌کنند و مخاطبان خود را سرگرم می‌کنند. اما میراث متعالی شجریان در طول ۶ دهه فعالیت هنری در بالاترین سطح، او را به یک نماد خاص‌تر از یک هنرمند معمولی با مهارت‌های محدود تبدیل کرده است.»این تعریفی است که آسیا تایمز در فقدان محمدرضا شجریان منتشر کرد.
این رسانه‌ها با اشاره به سهم شجریان در موسیقی کلاسیک و ارج نهادن به زبان فارسی، به نقش او در میراث جهانی و جوایزی که یونسکو به او اهدا کرد و قرار گرفتن نام این نماد آواز ایرانی در میان ۵۰صدای برتر جهان پرداختند. این رسانه‌های بین‌المللی هرکدام در منوگراف‌هایی که از شجریان منتشر کردند زوایایی از شخصیت او را به مخاطبان خود شناساندند، اتفاقی که کمتر برای هنرمندان ایرانی در رسانه‌های بین‌المللی اتفاق افتاده است.
مجله آلمانی زنیت نیز درواکنش به درگذشت محمدرضا شجریان بخشی از مصاحبه‌ای که در سال ۲۰۱۱ با این موسیقیدان ایرانی داشته را بازنشر داده است. شجریان در بخشی از این گفت‌وگو می‌گوید: «در اینجا بیتی از حافظ، شاعر بزرگ که درباره عشق گفته است را یادآور می‌شوم: «عاشق شو ار نه روزی کار جهان سر آید» من این شعر را طوری خواندم که حافظ می‌خواهد به ما بگوید که ما باید از عشق مراقبت کنیم، زیرا جهان از قبل راه خود را طی می‌کند و ما تنها کسانی هستیم که می‌تواند عشق را احساس کند. احساسی که ما را در مسیرمان راهنمایی می‌کند.» او همچنین در پاسخ به این سوال که آیا نگران از دست رفتن سنت‌های فرهنگی ایران است یا خیر، گفته است: «من خیلی نگران بودم، اما دیگر نه. من در ایران زندگی میکنم و الان ۷۰ دانشجو دارم، بعضی از آنها آنقدر خوب هستند که واقعا جای نگرانی نیست.»
روز شنبه ۱۰ اکتبر (۱۹ مهر) چند رسانه مطرح دیگر جهان از جمله رویترز و فیگارو به مراسم خاکسپاری استاد شجریان پرداختند. در بخشی از خبر رویترز آمده است: با توجه به فیلم‌های منتشر شده از رسانه‌های نیمه رسمی ایران، عزاداران بر مزار استاد آواز ایران ترانه «مرغ‌سحر» را می‌خواندند.
فیگارو فرانسه نیز با تیتر «محمدرضا شجریان در کنار آرامگاه فردوسی شاعر پارسی زبان به خاک سپرده شد» به این رویداد فرهنگی ایران واکنش نشان داد. در بخشی از خبر فیگارو آمده است: درگذشت شجریان صفحه اول بسیاری از روزنامه‌های ایرانی را در روز شنبه به خود اختصاص داد، به‌طوری که حتی روزنامه‌های ورزشی هم صفحه اول خود را به او اختصاص داده بودند.
پس از واکنش‌های اولیه به درگذشت استاد شجریان از سوی رسانه‌های مهم دنیا در روزهای اخیر برخی نشریه‌های مهم جهان بخشی از صفحات بخش فرهنگی خود را به جایگاه شجریان در موسیقی ایران اختصاص دادند که از مهمترین این مطالب می توان به مقاله روز ۹ اکتبر (۱۸ مهر) گاردین با تیتر «شجریان تجسم بخش زیبایی جاودان موسیقی فارسی» نوشته ماریان برمر اشاره کرد.
ماریان برمر در جایی از این مقاله بلندبالای خود نوشته است: در صدای شجریان پیوندی میان شعر عرفانی فارسی و موسیقی سنتی ایرانی در بالاترین میزان احساسش یافت می‌شد، من حتی پیش از آنکه فارسی یاد بگیرم صدای خوش قریحه شجریان را گوش می‌دادم این صدا دارای یک تنوع احساسی و عاطفی عالی بود که در انتقال من به قلمرو آسمانی زیبایی و‌هارمونی هرگز شکست نخورد. المیادین که شناخته‌شده‌ترین شبکه خبری لبنان است در پی درگذشت استاد محمدرضا شجریان با تیتر «اسطوره آواز ایران از دنیا رفت... خداحافظ شجریان» درباره این هنرمند نوشته است:
«محمدرضا شجریان پس از طی دوره‌ای بیماری و درحالی‌که استاد آواز و موسیقی فارسی لقب داشت از دنیا رفت.»
المیادین در ادامه نوشته است: «شجریان که در ایران از او با عناوینی چون استاد و خسرو آواز ایران یاد میشود، در سن ۸۰ سالگی و در پایتخت ایران دار فانی را وداع گفت. او از کودکی تلاوت قرآن کریم را آغاز کرد و در موسیقی از استادانی چون جلیل شهناز تاثیر پذیرفت.»
الجزیره- شبکه خبری قطر- نیز در گزارشی با تیتر «قیصر موسیقی فارسی، خواننده مردمی محمدرضا شجریان از دنیا رفت» درباره این هنرمند آورده است:
«او خودش را صدای مردم نامید و مردم او را قیصر موسیقی ایران نامیدند. کمتر کسی از میان فارسی زبانان دنیا شجریان را نمی‌شناسد یا صدایش را نشنیده است. او بیش از نیم قرن برای احیای موسیقی اصیل و سنتی ایرانی تلاش کرده است.»
الجزیره در ادامه با آوردن بیوگرافی مختصری از محمدرضا شجریان و اشاره به قاری قرآن بودن این هنرمند نوشته است: «شجریان در ابتدا به علت اینکه پدرش تمایل چندانی به خواننده شدن او نداشت، مدتی در رادیو با نام مستعار آواز می‌خواند تا اینکه در تهران با استادان موسیقی آشنا شد و نزد آنان موسیقی را فراگرفت.»
الجزیره در پایان آورده است: «مشهورترین اثر شجریان، دعای ربنای اوست که یک سال پس از انقلاب اسلامی ایران آن را اجرا کرد. ربنای شجریان تا سال‌ها نزدیک افطار از تلویزیون ایرانیان پخش می‌شد.»
روزنامه لبنانی الاخبار در شماره روز شنبه خود با انتشار تصویر و مطلبی بلند درباره استاد محمدرضا شجریان، به درگذشت خسرو آواز ایران واکنش نشان داد. در این گزارش تصویر زنده‌یاد استاد شجریان با یکی از سازهای ابداعی خودش منتشر شده و در سر خط آن این جمله به چشم می‌خورد: «ایران زیباترین صدایش را از دست داد.»
بسیاری از چهره‌های سیاسی و فرهنگی جهان نیز همزمان با درگذشت شجریان پیغام‌های تسلیتی منتشر کردند و افزون بر آن در دو روز گذشته نیز برخی دیگر از چهره‌های بین‌المللی در این باره پیام‌هایی نوشتند.
محمد طاهر زهیر، وزیر فرهنگ افغانستان درگذشت شجریان را «مایه تاثر و تالم عمیق ملت افغانستان و جامعه فرهنگی» خواند و اعلام کرد که «میراث ایشان برای مردم افغانستان که سابقه تمدنی و داد و ستد فرهنگی طولانی دارند، بسیار محترم و ارجمند است.»
وزارت امور خارجه افغانستان نیز درگذشت شجریان را به حوزه زبان فارسی تسلیت گفته و از متاثر شدن حوزه زبان فارسی از این رویداد سخن گفته‌است.
سرانجام مشکل نام‌گذاری خیابان شجریان حل شد
«محسن‌هاشمی» رئیس شورای‌شهر تهران، روز یکشنبه در حاشیه دویست و چهل و یکمین جلسه شورا در حالی‌که صحن شورای‌شهر را به منظور شرکت در جلسه‌ای دیگر ترک کرده بود، در جمع خبرنگاران حاضر شد و خبر داد: یکی از مواردی که مانعی برای آن پیش آمده بود، نام‌گذاری یکی از خیابان‌های تهران به‌نام محمدرضا شجریان بود. به گزارش «ایرنا» او گفت: خوشبختانه این مانع برداشته شده و نامه مربوطه نیز امضا شده تا مصوبه نام‌گذاری یک خیابان به نام استاد شجریان اجرا شود. گویا چندی پیش رئیس شورای‌شهر تهران درباره منتشر‌شدن نامه‌ای منتسب به وی خطاب به شهرداری، مبنی بر جلوگیری از نام‌گذاری خیابانی به‌نام استاد شجریان در شبکه‌های خبری معاند مورد انتقاد قرار گرفته بود. محسن هاشمی در آن مقطع (یکم مهرماه) به خبرنگاران گفت: این موضوع بسیار قدیمی و مربوط به یک‌سال پیش است و مضمون نامه نیز آنچنان که مطرح‌شده نبوده است. وی توضیح داد: در شورا درباره این موضوع صحبت شد و به این دلیل که کار جنبه تخریبی داشت به این نتیجه رسیدیم که سخنگوی شورای‌شهر با قاطعیت به این موضوع پاسخ دهد و روشنگری کند. به‌گفته هاشمی در نامه نوشته نشده بود که موضوع نام‌گذاری منتفی است، بلکه نوشته‌شده برای اینکه این موضوع حل شود، باید صبر کنید.
- 10
- 1
