چگونه برنامه‌های سرگرمی تلویزیونی دردسرساز می‌شوند؟

فرارو، شنبه گذشته برنامه حالا خورشید با اجرای رضا رشیدپور میزبان پسربچه ١٠ ساله‌ای بود، که گفته می‌شد نابغه است. مطالب مطرح شده در برنامه رشید پور و ادعا‌های مطرح شده درباره کودک ۱۰ساله بسیار جنجالی شد، به گونه‌ای که کاربران شبکه‌های اجتماعی به تمسخر ادعای مطرح شده پرداختند.

رضا رشیدپور در برنامه "دید درشب" با برنامه های تلویزیونی رقابت می کرد

به گزارش فرارو، در برنامه "حالا خورشید" این کودک ۱۰ ساله با عنوان مخترع و طراح خودرو‌های مفهومی معرفی شد. همچنین ادعا شد که او از ٣ سالگی کار طراحی خودرو را شروع کرده و نخستین اختراعش در ٨ سالگی بوده است. حالا هم روی نرم‌افزار‌های تخصصی طراحی خودرو کار می‌کند.

در قسمتی دیگر از صحبت‌های این کودک گفته شد از شرکت تسلا موتورز و ولوو پیشنهاد کار داشته است، ولی شرکت‌های خودروسازی ایرانی تابه‌حال هیچ پیشنهادی شغلی به او نداده‌اند.

همچنین گفته شد او مشاور محمد باقر نوبخت، معاون رییس جمهور رییس سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور است. پخش این برنامه محمدباقر نوبخت در صفحه اینستاگرامی خود تصویری از این کودک را منتشر و اعلام کرد چندی پیش در مراسمی او را به‌عنوان مشاور افتخاری سازمان برنامه و بودجه استان البرز انتخاب کرده است.

پس از پخش این برنامه موجی از واکنش‌ها در شبکه‌های اجتماعی به راه افتاد و در ادامه ادعا‌های مطرح شده درباره او زیر سوال رفت.

مشخص شد که هیچ اختراعی به نام این کودک به ثبت نرسیده است و او پیشنهادی هم از تسلا و ولوو نداشته است.

عده‌ای از برنامه رشید پور انتقاد کردند که چرا یک "مخترع فیک" را به مخاطبان خود قالب کرده است. حتی فعالان حقوق کودکان از رشیدپور به خاطر وارد کردن یک کودک ۱۰ ساله به این بازی آسیب زننده به کودک انتقاد کردند.

البته این اولین بار نیست که شومن‌های تلویزیونی جنجال‌ خلق می‌کنند. رضا رشید پور یکی از باسابقه‌ها در این حوزه است، اما او تنها نیست و دیگر همکارانش نیز در این راه تجربیات زیادی دارند.

در سایه برنامه‌های بی مایه تلویزیون همین برنامه‌های جنجالی شومن هاست که اندک مخاطبان صداوسیما را حفظ کرده است.

رضا رشیدپور پیشتر با برنامه گفت وگو محور "دید درشب" که در اینترنت منتشر می‌شد، به رقیبی برای برنامه‌های تلویزیونی تبدیل شده بود، شاید همین مسئه باعث شد که او پس از مدتی با دعوت تلویزیون روبه رو شود. برنامه "دید درشب" پس از جنجال سازی‌های فراوان تعطیل شد و رشیدپور به تلویزیون بازگشت.

رامبدجوان و جنجال‌های خندوانه

برنامه خندوانه با اجرای رامبد جوان که به زودی سری جدید آن آغاز می‌شود نیز از برنامه های جنجالی تلویزیون ست. خندوانه در دور اول بر پایه گفت‌وگو‌های خودمانی میان چهره‌های مشهور میهمان برنامه استوار شد، سوال و جواب‌های اغلب صریح مجری با بازیگران، ورزشکاران و چهره‌های مشهور که از نقاط قوت برنامه بود و مخاطبان بسیاری هم یافت.

هرچند که به گفته منتقدان در مواردی نیز این سوال و جواب‌ها به حد مصاحبه‌های مجلات زرد افول می‌کرد، اما صراحت مجری در طرح برخی سوالات و وارد شدن به دایره زندگی خصوصی و حرفه‌ای افراد و نیز طرح انتقاد‌هایی تند و تیز از زبان شخصیت عروسکی برنامه، "جناب‌خان"، مخاطبان را درگیر خنداونه کرد.

جناب‌خان عروسکی با لهجه جنوبی، زبانی شوخ و صریح و کلماتی خاص که مدام استفاده می‌کند، بسرعت محبوب مردم شد و کلیپ‌هایش در شبکه‌های اجتماعی دست‌به‌دست چرخید.

خندوانه شاید از معدود برنامه‌های قابل دفاع تلویزیون باشد، این برنامه مجری محور با ابتکارات رامبد جوان و تیم اش موفق شد مخاطبان فراوانی را برای تلویزوین دست و پا کند.

این برنامه علاوه بر اینکه افراد شناخته شده و معروف را دعوت می‌کرد به شیوه‌ای با آن‌ها برخورد می‌کرد که مردم کمتر دیده بودند، مثلا غلامعلی حداد عادل، نماینده پیشین مجلس روی صندلی مهمان نشست، خندید و حتی از او انتقاد هم شد؛ هم از واژه سازی‌های فرهنگستان و هم از وضعیت پیچیده آلودگی هوا. در بحث واژه گزینی فرهنگستان، مهمان برنامه غلامعلی حداد عادل گفت: «نمی‌داند کدام "حرام‌لقمه‌ای" واژه کش‌لقمه را به جای پیتزا ساخته که موجب خنده و انتقاد از فرهنگستان شود.»

حدادعادل در برنامه جنجالی خندوانه

پس از آن رامین ناصر نصیر، بازیگر مجموعه طنزجنگ ۷۷ در اینستاگرام خود نوشت او همان "حرام‌لقمه‌ای" است که حدادعادل از او یاد می‌کند. او در جنگ ۷۷ در اعتراض به عجیب بودن واژه‌های مصوب فرهنگستان این اصطلاح را به طنز بجای پیتزا بکار برده بود.

برنامه سازان خندوانه برای جذاب کردن آن از "استندآپ" استفاده کردند که هر کدام در زمان خود بسیار حاشیه ساز شد. استندآپ‌هایی که گاهی رنگ و بوی سیاسی به خود می‌گرفت.

در یکی از برنامه‌ها علیرضا خمسه که یک الاغ را با خود به استودیو آورده بود جنجال به پا کرد. یا در یکی از استندآپ‌ها جواد رضویان به خاطر اجرای ضعیفش از مخاطبان عذرخواهی کرد.

با این حال عده‌ای از رویکرد سیاسی زیر پوستی خندوانه انتقاد می‌کردند و می‌گفتند رامبد جوان از چهره‌های سیاسی اصولگرا به برنامه اش دعوت می کند تا چهره ترسیم شده از آن‌ها در افکار عمومی را ترمیم کند.

اما بیشتر منتقدان خندوانه از اصولگرایان بودند. نشریه یالثارات وابسته به انصار حزب الله بار‌ها از این برنامه انتقاد کرده بود.

جنجالی‌ترین بخش خندوانه رقابت میان امیرمهدی ژوله، نویسنده طنز‌های مطبوعاتی در نشریاتی، چون چلچراغ و سریالهای طنز مهران مدیری، با امین حیایی، سوپراستار دو دهه گذشته سینمابود.

امین حیایی به خاطر حضورش در فیلم‌های مسعود ده‌نمکی (اخراجی‌ها) و قلاده‌های طلا که درباره اعتراض‌های پس از انتخابات سال ۱۳۸۸ بود، به سرعت در شبکه‌های اجتماعی به چهره‌ای مقابل امیرمهدی ژوله تبدیل شد.

دعوت برای بایکوت حیایی از سوی عده‌ای از مردم، و دادن امتیاز به نفع ژوله در مقابل، یکی از مهم‌ترین رقابت‌های اینترنتی و حتی موبایلی را به راه انداخت.

این رقابت در نهایت با برتری امیرمهدی ژوله به پایان رسید، اما این انتخاب به مذاق عده‌ای خوش نیامد و مثلا سایت الف. اصلاح‌طلبان را متهم کرد که یک بازیگر را هم تاب نمی‌آورند و تلاش‌های مبتذل برای سیاسی کردن خندوانه دارند.

برنامه خندوانه در سری جدید نیز با آیتم "خنداننده شو" باز هم جنجالی شد. اجرا‌های استندآپ‌های جوان در بسیاری از موارد خط قرمز‌های رایج صداوسیما را رد می‌کرد و از این جهت سروصدای زیادی به کرد. مخصوصا اجراهای زینب موسوی مشهور به امپراطور کوزوکو بحث برانگیز شد.

از طرف دیگر بحث اسپانسر‌های برنامه نیز همچنان داغ بود و مورد توجه ناظران و مردم قرارداشت؛ از شایعه حمایت مالی ۵۰۰ میلیونی مترو و شهرداری تهران تا حمایت‌های شرکت‌های مخابراتی، چون رایتل و گروه‌های تولیدی خصوصی، چون محصولات یک‌ویک، تا فروشگاه اینترنتی دیجی‌کالا.

حضور محسن نایبی، مدیرعامل وقت شرکت بهره‌برداری متروی تهران در خندوانه باعث شد برخی رسانه‌ها مدعی شوند که قرارداد‌های میلیاردی بین این برنامه و شرکت مترو منعقد شده، که موجب شد معاون فرهنگی و اجتماعی شرکت بهره‌برداری متروی تهران وابسته شهرداری، درباره قرارد‌های این شرکت و شبکه نسیم، توضیحاتی ارایه کند.

با این حال می‌توان گفت: رامبد جوان یکی از محبوبترین شومن‌های تلویزیونی است. او که پیش از آن بازیگر و کارگردان سینما هم بود، حالا یکی از برگ برنده‌های صداوسیماست.

ابهام‌های مهران مدیری

مهران مدیری طنز پرداز، بازیگر و کارگردان شناخته شده تلویزیون، در دو سال اخیر با برنامه دورهمی یکی از شومن‌های بحث برانگیز صداوسیما بوده است. او با سریال‌های پربیننده "شب‌های برره"، "قهوه تلخ"، "مرد هزار چهره" و "درحاشیه" شناخته می‌شود.

سریال‌هایی که رویکرد‌ها و ذهنیت مهران مدیری را برای مخاطبان خود را روشن می‌کند. اما این ذهنیت با "دورهمی" کمی خدشه دار شده است و به همین خاطر بحث‌ها پیرامون او را شدت بخشیده است.

مهران مدیری در یک دوره اخیر دورهمی با انتقادات سیاسی و گوشه و کنایه زدن به دولت حسن روحانی برخی را نسبت به خود مظنون کرده است. منتقدان مدیری می‌گویند او نگاه گذشته اش را کنار گذاشته و به نوعی در راستای جلب توجه مدیران اصولگرای تلویزیون، دولت اعتدال را نقد می‌کند. این ظن زمانی تقویت شده است که منتقدان می‌گویند او فقط دولت را نقد می‌کند. این رویکرد باعث شد که محمد باقر نوبخت سخنگوی دولت روحانی با مدیری دیدار کند.

مهمان‌های مدیری نیز از جمله موضوعات مورد انتقاد است. مطرح می‌شود که مدیری سعی می‌کند از کسانی دعوت به عمل آورد که با گفتمان غالب در صداوسیما همخوانی دارند.

اما در آذرماه سال ۹۵ جنجالی‌ترین برنامه دورهمی با اجرای مهران مدیری تولید شد. برنامه‌ای که در واقع گمان‌ها درباره او را تقویت می‌کند.

مدیری در آن دورهمی با تمسخر مردانی که حق طلاق به همسرشان می‌دهند، آن‌ها را "جوگیر" نامید. او درآن برنامه از تماشاگران حاضر در صحنه پرسید که آیا زنی در آن جمع حق طلاق دارد و تنها یک نفر پاسخ مثبت داد. آن زن که به همراه شوهرش برای پاسخ به سوال‌های بیشتر به روی صحنه دعوت شد، می‌گوید گفت: حق طلاق شرط مادرش بوده است و همسرش، چون او را دوست داشته قبول کرده است. مدیری بعد از فهمیدن اینکه حق طلاق خواسته مادر آن زن بوده است، برای شوهر او اظهار "دلسوزی" کرد.

پس از آن برنامه کاربران شبکه‌های اجتماعی در واکنش با استفاده از هشتگ‌های #دورهمی، #مهران_مدیری و #حق_طلاق بحث گسترده‌ای را درباره سکسیسم، حقوق زنان و نقش اجتماعی برنامه‌های تلویزیونی به راه انداختند. تنها بر روی توییتر حدود هفت‌هزار توییت با موضوع حق طلاق منتشر شد. در بسیاری از توئیت‌ها به مهران مدیری به شدت انتقاد شد.

جنجال دیگر برنامه دورهمی در مرداد ماه سال ۹۵ رخ داد زمانیکه او دربرنامه‌ای درباره "تزویر و ریا" از لفظ "توهین آمیز" برای"طلحه و زبیر" استفاده کرد که با واکنش شدید نمایندگان اهل سنت روبه رو شد.

بیست تن از نمایندگان اهل سنت مجلس خواستار برخورد با عوامل برنامه‌ای تلویزیونی به دلیل «اهانت» به شخصیت‌های مورد احترام اهل سنت شدند. محمدقسیم عثمانی، نماینده بوکان، خواستار عذرخواهی صدا و سیما شد. علی مطهری نایب رییس مجلس نیز توهین به افراد مورد احترام اهل سنت را اقدامی «زشت» خواند و خواستار عذرخواهی صدا و سیما شد. پس از این تذکر‌ها صداوسیما به دورهمی تذکر داد و از اهل سنت عذرخواهی کرد.

دورهمی برنامه‌های بحث برانگیز دیگری هم داشته است که آخرین آن مربوط به سخنان مهمان برنامه محمد رضا شریفی نیا درباره شایعات ازدواجش با رز رضوی بود که واکنش‌هایی برانگیخت.

شریفی نیا گفت: «در یک برهه زمانی تصمیم گرفتند که هنرمندان را به مکه ببرند و به ما سهمیه سفر دادند. در آن سفر هر خانم زیر ۴۰ سال بنا به مقررات باید با یک مَحرم آقا سفر کند، به همین دلیل صیغه کوتاه مدتی بین هر دو نفر از خانم‌ها و آقایان خوانده شد و من که همراه ملیکا دخترم بودم، رز رضوی دوست ملیکا همراه ما شد. این امری طبیعی است، اما برای ما تبعات داشت و در ایران یک روزنامه با شیطنت این اقدام را ازدواج تلقی کرد.»

تکرار علیخانی

دیگر مجری جنجالی تلویزیون احسان علیخانی است. او کم حاشیه است، اما برنامه مشهورش یعنی "ماه عسل" –برنامه مناسبتی ماه رمضان- همیشه پر مخاطب و بحث برانگیز بوده است. شاید مهمترین انتقاد به علیخانی این است که برنامه او روندی تکراری پیدا کرده است.

احسان علیخانی، اجرای اولین قسمت برنامه محبوب «ماه‌عسل» سال ۹۴ را با این جمله‌ها آغاز کرد: «تمام رسالت ماه عسل همین است: در آغاز ماه مبارک رمضان استعفا بدهیم از شغل ناظم و ناظر تمام کائنات و دانای کلی، و شروع کنیم به نفس کشیدن در این ماه.»

با این حال انتقاد‌های گسترده به نحوه اجرا، محتوا و مهمان‌های برنامه از یک سو و تعریف و تمجید از احسان علیخانی، او را چهره‌ای اثرگذار در تلویزیون تبدیل کرده است.

برخی مجری برنامه را "مداح مدرن" می‌نامند که هدفش درآوردن اشک بیننده و جلب ترحم است، برخی دیگر هم او را مجری رُکی می‌دانند که به درستی نگاهی به زیر پوست مسائل و ماجرا‌های انسان‌ها می‌اندازد.

یکی از جنجالی‌ترین برنامه علیخانی به انتشار عکس‌های پوزر (مدل) عروسی که در برنامه او حضور داشت برمی گردد. انتشار این عکس در شبکه‌های اجتماعی باعث شد، معاون صداوسیما، رسما خواستار توبیخ عوامل انتخاب "مهمانان نامناسب" در برنامه ماه عسل شود.

با وجود اینکه برنامه علیخانی برنامه‌ای ارزشی محسوب می‌شود، اما در مواردی انتقاد شدید رسانه‌های اصولگرا را در پی داشته است. برخی از این رسانه‌ها انتقاد کرده بودند که زنان مهمان این برنامه الگوی مناسبی برای مخاطبان زن در ایران نیستند. عده‌ای از آن‌ها حضور این مهمان‌ها را نشانه ترویج فرهنگی اشتباه در بین زنان می‌دانند. در عین حال عموم بینندگان این برنامه عقیده دارند این برنامه واقعیت جامعه امروزی ایران و تنوع مشاغل را نشان می‌دهد.

از طرف دیگر برخی منتقدان او را متهم به نگاه جنسیتی می کنند.

یکی از مسائل همیشه بحث برانگیز درباره احسان علیخانی، دستمزد او بوده است. البته این ماجرا فقط به او ختم نمی‌شود بلکه دیگر شومن‌های تلویزیونی همچون رامبد جوان و مهران مدیری نیز در این باره حاشیه‌های زیادی داشته اند. با وجود اینکه ارقام متنوعی درباره دستمزد آن‌ها منتشر می‌شود، اما عموما این اخبار از سوی آن‌ها تکذیب می‌گردد. درباره دستمزد احسان علیخانی نیز شایعات تا یک میلیارد تومان پیش رفت.