کسی که دچار بارداری خارج از رحم شده است، باید سریعا تحت درمان قرار بگیردبارداری خارج از رحم چیست؟
جنین انسان بطور طبیعی در لایه داخلی رحم یعنی اندومتر لانه گزینی می کند. هرگاه این لانه گزینی در هر محل دیگری غیر از این مکان صورت گیرد بارداری نابه جا محسوب می شود. در حاملگی خارج از رحم، تخمک لقاح یافته به جای دیواره داخلی رحم در یکی از لوله های رحمی مستقر شده و شروع به رشد می کند. در حالت عادی پس از اینكه تخمک بارور می شود به حركت خود كه از تخمدان شروع شده بود ادامه می دهد تا از لوله به رحم برسد و بر روی دیواره حفره رحمی جایگزین شود.
چنانچه به علل مختلف مانند تنگی لوله های رحمی بر اثر چسبندگی ناشی از عفونت یا جراحی های شكمی این حركت متوقف شود، تخم لقاح یافته ممكن است در محل تنگی لانه گزینی كرده و به رشد خود ادامه دهد. از آن جا كه اغلب بارداریهای خارج رحمی در یكی از لوله های رحم رخ میدهند آن را بارداری لوله ای نیز می نامند. با احتمال بسیار كم ممكن است بارداری خارج از رحم در محلهای دیگری هم دیده شود.
سایر مكان های احتمالی جایگزینی عبارتند از: تخمدان، دهانه رحم و یا قسمت های دیگر شكم، در موردهای نادر همراه با یك بارداری رحمی یك تخم دیگر هم در جایی خارج از رحم جایگزین می شود؛ البته این اتفاق در IVF كه تخمكها بطور مصنوعی لقاح یافته و به درون رحم تزریق میشوند دیده می شود. هیچ راهی برای جابجا کردن و انتقال تخمک بارور به درون رحم وجود ندارد، بدین ترتیب پایان دادن به بارداری تنها راه ممکن برای برطرف کردن مشکل در بارداری خارج از رحم است.
مشخصه حاملگی خارج از رحم، وجود درد است كه به طور ناگهانی شروع میشودعلائم حاملگی خارج از رحم
درد در ناحیه شکم، عدم وجود قاعدگی، تهوع و استفراغ، دردهای تیز در ناحیه پایین شکم، افت فشارخون، حس درد در یکی از طرفین شکم، حس درد در ناحیه شانه، گردن و مقعد، احساس ضعف و سرگیجه و در صورت پاره شدن لوله های رحمی خونریزی شدید داخلی که متعاقبا منجر به بی هوشی خواهد شد از علائم بارداری خارج از رحم است.
عوامل افزایش دهندهٔ بارداری خارج از رحم
باید بدانیم احتمال اینکه بارداری خارج رحمی در هر بارداری اتفاق بیفتد، حدود ۲ درصد می باشد. حاملگی خارج از رحم معمولا طی چند هفته پس از لقاح و در اولین هفته های بارداری ایجاد می شود. با این حال، برخی زنان بیشتر در معرض ابتلا هستند. برخی از عواملی که احتمال باراداری خارج از رحم را افزایش می دهد عبارت است از:
- عدم درمان اندومتریوز:
این بیماری امکان دارد سبب ایجاد زخمی شود که بر لوله های رحم تأثیر بگذارد و خطر بروز حاملگی خارج از رحم را فزونی دهد.
- بستن ناموفق لوله های رحمی:
جراحی های مرتبط با مشکل لوله های رحم یکی از علل احتمال وقوع بارداری خارج از رحم است.
علت شیوع حاملگی خارج از رحمی، ازدیاد عفونت‌های دستگاه تناسلی است- بیماری های التهابی لگن:
معمولاً درد ناگهانی، ثابت و شدید است ولی ممكن است در اوایل به صورت گهگاه و متوسط باشد. ممكن است درد را صرفا در یك سمت از شكم حس كنید و نیز میتواند به قسمتهای دیگر هم كشیده شود که این از علائم بارداری خارج از رحم است. احیانا حالت تهوع و استفراغ نیز بهه همراه دارد.
- استفاده از آی یو دی:
معمولاً IUD یك روش خوب جلوگیری از بارداری است و تا ۹۹ درصد مانع از بارداری می شود. نكته مهم این است كه اثر جلوگیری آن در بارداری های داخل رحمی است. بدین ترتیب وجود IUD سبب بارداری خارج از رحم نمی شود بلكه در صورتیکه قرار باشد حاملگی خارج از رحم اتفاق بیافتد به احتمال كمتری از یك بارداری طبیعی میتواند از آن جلوگیری كند.
- عمل جراحی لگن:
انجام هر نوع عمل جراحی در ناحیه لگن به ویژه اگر پس از بستن لوله های رحمی با انجام یك جراحی دیگر اقدام به باز كردن آن ها كرده باشید این خطر بسیار زیاد است. با این حال پس از جراحی های كیست تخمدان و فیبروم، برداشتن آپاندیس، یا حتی سزارین قبلی احتمال بارداری خارج از رحم بالا می رود.
از عوارض بارداری خارج از رحم، خونریزی شدید است كه به طور معمول در روند حاملگی رخ می‌دهد- عفونت در دستگاه تناسلی فوقانی:
این بیماری به نام التهاب لگن (PID) نامیده می شود و اکثراً به علت درمان نشدن بیماری های مقاربتی مثل سوزاک یا کلامیدیا ایجاد می شود. با توجه به اینکه در بعضی موارد این بیماری هیچ علامتی ندارد، ابتلا به هر یک از بیماری های آمیزشی میتواند خطر ابتلا به حاملگی خارج از رحم را فزونی دهد، چه بسا اگر شما از وجود بیماری التهابی لگن آگاه نباشید.
- سابقه خانوادگی شخص برای داشتن بارداری خارج از رحم:
بعد از تجربۀ حاملگی خارج از رحم، احتمال وقوع دوباره آن در بارداری بعدی ۱۰ درصد است. چنانچه سابقۀ دو یا چند بارداری خارج از رحم داشته باشید، احتمال وقوع دوباره آن حداقل یک به چهار است.
روش های تشخیص بارداری خارج از رحم
تشخیص بارداری خارج از رحم برای پزشك آسان نیست. بدین ترتیب از روشهای زیر در تشخیص آن كمك گرفته می شود:
>> آزمایش خون و ادرار برای تشخیص بارداری خارج از رحم:
پزشک به منظور بررسی سطح هورمون hCG ممکن است آزمایش خون یا ادرار تجویز کند. چنانچه سطح این هورمون به اندازۀ کافی بالا باشد که دلیلی برای بارداری است ولی در عین حال کم تر از میزان معمول در این مرحله از بارداری باشد، احتمال ابتلا به حاملگی خارج از رحم وجود دارد. با این حال، اگر دیگر علائم مربوط به بارداری خارج از رحم را نداشته باشید و پزشک نتواند بطور قطع این مسئله را تشخیص دهد، آزمایش خون ظرف ۴۸ ساعت آینده تجویز خواهد شد. درصورتی که سطح hCG به اندازۀ مورد انتظار افزایش نیافته باشد، میتواند نشانۀ حاملگی خارج از رحم یا سقط شدن جنین باشد.
شایع‌ترین جایی که حاملگی خارج از رحمی کاشته میشود، لوله‌ها هستند>> تشخیص بارداری خارج از رحم با سونوگرافی:
سونوگرافی راه خوبی برای تشخیص بارداری خارج از رحم است. ممكن است با سونوگرافی بتوان بارداری لوله ای را داخل لوله فالوپ مشاهده كرد. پزشك ممكن است به دلیل پارگی لوله یا خونریزی، قدری خون در حفره شكم ببینید و یا توده ای در ناحیه لوله فالوپ یا تخمدان قابل مشاهده باشد.
>> معاینه داخلی از طریق واژن برای تشخیص بارداری خارج از رحم:
احیانا دهانه رحم بسیار دردناك بوده و ممكن است در معاینه توده ای در ناحیه لوله ها و خارج از رحم لمس شود.
عوارض حاملگی خارج از رحم
تخمک بارور بعد از لقاح، از طریق لوله های رحم به طرف رحم حرکت می کند. اگر لوله های رحم آسیب دیده یا مسدود شده باشد و نتواند تخمک را به طرف رحم هدایت کند، ممکن است تخمک در لولۀ رحم لانه گزینی کند و در آن جا به رشد خود ادامه دهد. حاملگی خارج از رحم اغلب در لوله های رحم شکل می گیرد ولی در موارد نادر، امکان دارد تخمک در تخمدان، دهانۀ رحم یا حتی محل زخم سزارین لانه گزینی و رشد کند.
در بعضی موارد هم امکان دارد یک جنین بطور طبیعی به دیوارۀ رحم بچسبد ولی یک جنین دیگر در لولۀ رحم یا جای دیگری شروع به رشد کند. به این عارضه بارداری هتروتوپ (Heterotopia) می گویند که پدیده ای بسیار نادر است. اگر بارداری خارج از رحم بموقع تشخیص داده نشود و مورد درمان قرار نگیرد، با رشد سلولی و بزرگ شدن جنین احتمال پارگی لوله های رحمی وجود دارد. این واقعه با درد شدید و خونریزی همراه است و یك اورژانس پزشكی محسوب می شود. متأسفانه در این چنین حالتی آسیب جدی یا از دست دادن كامل لوله رحمی اتفاق می افتد. در این شرایط اگر درمان سریع مقدور نباشد خونریزی شدید داخلی حتی منجر به مرگ هم خواهد شد. به همین علت، تشخیص زودهنگام، درمان و مراقبت های بعدی در این عارضه اهمیت زیادی دارد.
روش های درمان بارداری خارج از رحم
بنابر اعلام انجمن متخصصین زنان و مامایی ایران، درمان حاملگی خارج از رحم، ختم بارداری است. ختم بارداری توسط داروهای خاص و یا به روش جراحی صورت می گیرد.
برترین روش جراحی برای بارداری خارج از رحم لاپاراسکوپی است. کسی که دچار بارداری خارج از رحم شده است، باید تحت درمان قرار بگیرد چنانچه لوله فالوپ او دچار آسیب و پارگی شده است و خونریزی کرده است، باید سریعا تشخیص داده شود و برای توقف خونریزی به اتاق عمل فرستاده شود. بعضی پزشکان بسته به میزان پارگی ایجاد شده نسبت به برداشتن تخمدان و لوله فالوپ اقدام می کنند. در صورتیکه لوله فالوپ پاره نشده باشد، پزشک از جراحی لاپاروسکوپی برای برداشتن جنین و ترمیم لوله فالوپ استفاده می کند. در اکثر موارد، عملکرد لوله فالوپ طی این عمل جراحی تحت‌تأثیر قرار نمی گیرد. بعضی از پزشکان هم بسته به شرایط بیمار، چنانچه لوله فالوپ او دچار آسیب نشده باشد، اقدام به تجویز دارو برای بیمار می کنند تا بتوانند جنین را زنده نگه دارند و شخص را نسبت به ادامه بارداری ترغیب کنند.
روش درمان حاملگی خارج از رحم به زمان تشخیص و اینكه تشخیص چقدر قطعی باشد بستگی دارد* درمان دارویی بارداری خارج از رحم:
مهم ترین دارویی که بارداری خارج از رحم زود تشخیص داده می شود یک داروی کیموتراپی به نام متوترکسات است. متوتروکسات یک داروی ضد سرطان است که به صورت وریدی تزریق می گردد و از رشد سلول ها جلوگیری می نماید و سلول های موجود را در طول زمان در بدن شما حل می کند. پس از تزریق این دارو، پزشک میزان هورمون بارداری شما را چک می کند و در صورت بالا باقی ماندن سطح هورمون بارداری یا hCG امکان دارد پزشک تزریق یک متوتروکسات دیگر را تجویز نماید. درمان دارویی معمولاً نخستین انتخاب برای درمان بارداری خارج از رحم میباشد و آزمایش خون به بازه زمانی چند روز تا چند هفته بعد از تزریق دارو، مورد پیگیری منظم قرار می گیرد.
* درمان بارداری خارج از رحم با جراحی لاپاراسکوپی:
در صورتیکه وضعیت مادر خوب بوده و جنین نیز هنوز خیلی بزرگ نشده باشد که آسیب به لوله های رحمی وارد کرده باشد میتوان از جراحی لاپاروسکوپی هم برای خارج کردن آن استفاده کرد. در روش لاپاراسکوپی بدون شکاف دادن و تنها با ایجاد سوراخ هایی در جدار رحمی و محل خونریزی هموستاز شده و خون داخل شکم شست و شو داده می شود. با استفاده از یک دوربین بسیار کوچک درون لگن مشاهده شده و جراحی نیز با لوازم بسیار ریز و دقیق انجام می شود. عمل جراحی بارداری خارج از رحم با بی حسی موضعی انجام می شود و نقاهت آن کم تر از یک هفته خواهد بود. البته نیاز به تجهیزات و پزشک متخصص کاملاً باتجربه در استفاده از این روش دارد.
* جراحی شکمی برای درمان بارداری خارج از رحم:
در بعضی موارد، در صورت وجود زخم گسترده یا خونریزی شدید در شکم و همین طور درصورتی که جنین بیش از حد بزرگ باشد، نمی توان از تکنولوژی لاپاراسکوپی استفاده کرد. در این حالت، احتیاج به عمل جراحی شکمی دارید. برای این عمل، داروی بی هوشی به شما تزریق می شود و متخصص زنان و زایمان بعد از باز کردن شکم، جنین را از آن خارج می کند. در این روش هم مثل جراحی لاپاراسکوپی، امکان حفظ یا خارج کردن لولۀ رحم بسته به شرایط بیماری است. بعد از عمل، احتیاج به شش هفته استراحت دارید. در زمان التیام زخم امکان دارد حس نفخ و درد شکم یا ناراحتی داشته باشید. اگر Rh خون مادر منفی باشد، بعد از درمان حاملگی خارج از رحم، پادتن Rh به شما تزریق خواهد شد، مگر این که Rh خون پدر کودک نیز منفی باشد.
با استفاده از لاپاروسكوپی، بهتر مي توان بارداری خارج از رحم را تشخيص داد* درمان گیاهی بارداری خارج از رحم:
با استفاده از روغن کرچک عوارض سیستم تولید مثل ناشی از حاملگی خارج از رحم میتواند بهبود یابد. روغن کرچک میتواند سبب بهبود گردش خون شده و سیستم لنفاوی را فعال می کند. روغن کرچک میتواند بافت های آسیب دیده را ترمیم کند و تأثير مثبتی در بهبود آن داشته باشد. هنگامی که بارداری خارج از رحم ناشی از آندومتریوز، کیست تخمدان، فیبروم رحم، جراحی، عفونت های قدیمی و بیماری های منتقله از راه جنسی تشکیل میشود، درمان روغن کرچک نقش بسیار مهمی در بهبودی شما خواهد داشت.
گردآوری: بخش سلامت سرپوش
- 19
- 4
