چند روزمانده به شروع اجلاس آستانه، ایران اعلام کرد مخالف مشارکت آمریکا در این جلاس است. اجلاسی با محوریت گفت‌وگوهای سوری- سوری برای دست یابی به راه حلی برای بحران سوریه که در روزهای چهارم و پنجم بهمن ماه جاری به ابتکار ایران، روسیه و ترکیه در قزاقستان شکل می گیرد.
علی شمخانی هماهنگ کننده عالی اقدامات نظامی، امنیتی، سیاسی و اقتصادی ایران در سوریه با اشاره به سوابق بدعهدی و ناکارآمدی آمریکا برای برقراری آتش‌بس و هدایت طرفین درگیری در سوریه به سمت گفت‌وگو اظهار داشت: "هیچ دلیلی برای مشارکت آمریکا در مدیریت، راهبری و هدایت ابتکارات سیاسی جاری در بحران سوریه وجود نداشته و ایفای نقش این کشور در اجلاس آستانه نیز کاملا منتفی است."
بعد از ایشان، محمد جواد ظریف دومین مسئول ایرانی می باشد که در اجلاس جهانی داووس سوئیس مخالفت ایران با مشارکت ایالات متحده در مذاکرات آستانه را اعلام کرد.
حال این سوال مطرح می شود که دلیل مخالفت ایران با مشارکت ایالات متحده چیست و ایران به دنبال ارسال چه پیامی می باشد؟
برای پاسخ به این سوال دو فرضیه مطرح می شود.
اولین فرضیه همانگونه که در اظهارات دبیرشورای عالی امنیت ملی عنوان شده به عملکرد ایالات متحده در بحران سوریه مرتبط می باشد. اما در مقابل، این استدلال وجود دارد که بدعهدی که ایران از آن یاد می کند مربوط به دولت اوباماست. دولتی که چند روز آینده جای خود را به کابینه جدید به رهبری ترامپ می دهد.
بررسی مواضع دونالد ترامپ در خصوص بحران سوریه نیز در دوره تبلیغات انتخابات و پس از پیروزی نیز توجیهی برای مخالفت ایران با مشارکت تیم جدید دولت آمریکا در مذاکرات صلح سوریه وجود ندارد.
ترامپ از ابتدای تبلیغات تاکنون همواره در اظهارات خود مخالف سیاست براندازی حکومت ها بوده و این مخالفت ها با همه جنگ ها از جمله جنگ عراق و لیبی را شامل می شود. علاوه براین او مخالف حمایت از گروه های معتدل مسلح سوری جهت سرنگونی بشار اسد می باشد و درعوض معتقد است تمرکز جامعه جهانی می بایست بر مبارزه با تروریسم و داعش باشد.
این اظهارات، استقبال محتاطانه بشار اسد بعد از پیروزی ترامپ را دربرداشت. او در پاسخ به سوال خبرنگار شبكه تلويزيوني پرتقالي در رابطه با انتظارش از ترامپ پاسخ داد:" اگر او با تروريست‌ها بجنگد مي‌تواند از هم‌پيمانان طبيعي ما در اين زمينه باشد مانند روس‌ها، ايران و بسياري از كشورهاي ديگر كه خواهان شكست تروريست‌ها هستند"
با این توضیحات، بررسی مواضع ترامپ و نیز دیدگاه بشار اسد در رابطه با او به نظر نمی رسد دولت بشار اسد مخالفتی با مشارکت آمریکا داشته باشد. لذا، بدعهدی آمریکا در بحران سوریه دلیل اصلی مخالفت ایران نیست.
فرضیه دوم؛ دیدگاه ترامپ و کابینه پیشنهادی او در مورد ایران بویژه توافق هسته ای (برجام) است.
در برجام مفادی وجود دارد که تنها برای مدت معینی (۱۵ سال) اعتبار دارند. اما به نظر می رسد که با پیروزی ترامپ، این احتمال وجود دارد که این توافق زودتر از آن چه تصور می شد به پایان برسد. ترامپ در خلال مبارزات انتخاباتی، توافق هسته ای را بارها مورد انتقاد شدید قرار داد و به طرفداران خود وعده داده بود برجام را لغو خواهد کرد.
هم اکنون سه گزینه ترامپ در برابر برجام مطرح می شود. دولت ترامپ از این توافق به طور کامل کناره گیری می کند یا برای ایجاد تغییراتی در آن مذاکرات مجددی را ترتیب می دهد یا این توافق را با چنان سختگیری اجرا کند که در نهایت به صورت خودکار خاتمه یابد.
حمله به توافق هسته ای محدود به زمان تبلیغات نماند و بعد از پیروزی در انتخابات نیز تکرار شد. رئیس‌جمهور منتخب آمریکا چهار روز مانده به مراسم تحلیف در مصاحبه با دو روزنامه اروپایی، توافق برجام را ابلهانه توصیف کرد.
علاوه براین، کابینه پیشنهادی ترامپ دیدگاه مثبتی در قبال ایران و نقش آن در منطقه ندارد. حضور چهره هایی چون جیمز متیس نامزد پست وزارت دفاع، رکس تیلرسون گزینه پیشنهادی وزارت خارجه و جان بولتون بعنوان معاون احتمالی وزیر خارجه در تیم جدید کاخ سفید نشان دهنده تشدید ایران هراسی در دوران ترامپ و یکی دیگر از نگرانی های ایران در برابر دولت جدید آمریکا می باشد.
البته نگرانی ایران تنها به دیدگاه ترامپ و کابینه او مربوط نیست، بلکه، تمدید ۱۰ ساله تحریم‌های آمریکا علیه ایران(ISA) از سوی کنگره بر بدعهدی آمریکایی ها و بدگمانی ایران نسبت به سیاست مداران امریکایی افزود.
از این رو به نظر می رسد مخالفت ایران با مشارکت آمریکا در اجلاس آستانه بیشتر اعلام آمادگی ایران به سختگیری و اقدام متقابل در برابر نقض توافق هسته ای و سیاست های احتمالی ضدایرانی دونالد ترامپ و کابینه او می باشد.
لذا این اقدام ایران این پیام را به دولت جدید آمریکا و نیز منتقدان خود در داخل منتقل می کند که ایران با تجربه اندوزی از نقض برجام در دولت اوباما و نیز تهدیدهای دولت جدید، نه در رابطه با توافق هسته ای و نه در مورد هیچ کدام از موضوعات منطقه ای حاضر به مذاکره با آمریکا نیست و مهمترین کارکرد آن در داخل ایران نیز کاهش فشارهای وارد شده به دولت بعد از تمدید تحریم های ۱۰ ساله است.
عصرایران/هادی اهوازیان
- 13
- 2
