رئیس جمهوری دیروز در شرایطی برای حضور در هفتاد و دومین نشست سالانه مجمع عمومی سازمان ملل متحد راهی نیویورک شد که بدون تردید دیدار وگفت‌و‌گوی او با چهره‌های بلند مرتبه سیاسی جهان می تواند بر رویکرد امریکا برای خروج از برجام و تلاش ترامپ برای ائتلاف‌سازی در میان متحدان جهانی و منطقه ای‌اش علیه ایران تأثیرگذار باشد.
اینک روحانی در صدد بهره‌گیری از این فرصت حضور است تا بار دیگر لزوم توجه کشورهای جهان به دیپلماسی با نگاهی به الگوی برجام را برای حل و فصل سایر بحران‌ها یادآور شود. با قاسم محبعلی، مدیر کل پیشین خاورمیانه وزارت امور خارجه درباره اهمیت مشارکت سطح بالای ایران در مجمع عمومی سازمان ملل گفت‌و‌گو کردیم. مشروح این گفت‌و‌گو در زیر آمده است:
حضور امسال رئیس جمهوری در نشست سالانه مجمع عمومی سازمان ملل متحد با توجه به تغییر دولتمردان امریکا و کارشکنی‌هایی که در روند اجرای برجام از سوی مقام‌های این کشور صورت می‌گیرد چه اهمیتی دارد؟
حضور در مجمع عمومی سالانه سازمان ملل فرصتی است برای کشورها تا بدون تشریفات برای انجام گفت‌و‌گو و رایزنی و انتقال نقطه نظرات خود بهره ببرند. اما نشست امسال از دو منظر حائز اهمیت است؛ یک در شرایطی که دولتمردان امریکا تغییر کرده‌اند آقای ترامپ برای نخستین بار در مجمع عمومی سازمان ملل سخنرانی خواهد کرد بود و به طور رسمی منعکس‌کننده دیدگاه‌های دولت امریکا درباره موضوعات و بحران‌های جهانی خواهد بود.
دوم، این اجلاس در حالی برگزار می‌شود که سایه تهدید بحران کره شمالی بر سر آن سنگینی می‌کند و ضرورت هم اندیشی کشورها برای مقابله با آن ضرورت یافته است. این در حالی است که ترامپ درباره توافق هسته‌ای با ایران مواضع مخالفت جویانه‌ای مطرح و اعلام کرده در ماه اکتبر تصمیم نهایی خود را درباره برجام می‌گیرد. تصمیمی که در پرتو برخورد معنادار این کشور با یک توافق چندجانبه بین‌المللی که برای حل یک بحران به دست آمده است، می‌تواند حائز اهمیت باشد و به مثابه الگویی برای مواجهه با سایر موضوعات جهانی در نظر گرفته شود.
از این منظر موضوع حفظ برجام که با پایبندی ایران به تعهداتش همراه بوده است برای سایر کشورهای ۱+۵ اهمیت ویژه‌ای پیدا کرده است. طبیعی است رئیس جمهوری و وزیر خارجه و سایر طرف های برجام به طور جدی در مذاکراتی که در خلال حضور در نیویورک خواهندداشت، هماهنگی‌هایی انجام می‌دهند تا احتمال خروج امریکا و کارشکنی‌های این کشور را به حداقل برسانند.
بی‌تردید این موضوع در ملاقات‌های دوجانبه رئیس جمهوری و وزیر امور خارجه مهم خواهد بود بخصوص آنکه نشست وزیران خارجه می‌تواند فراهم‌کننده فرصتی برای گفت‌و‌گوهای مستقیم و دوجانبه وزیران خارجه ایران و امریکا باشد تا به صورت رودررو درباره برجام و عواقب اقدامات امریکا، گفت‌و‌گو کنند.
از آنجایی که امریکا به دلیل طرح مواضع متفاوتش در عرصه سیاست خارجی از کشورهای اروپایی فاصله گرفته است ایران چگونه می‌تواند از فرصت حضور در مجمع عمومی از این فاصله برای نزدیک‌تر ساختن دیدگاه خود به سایر کشورهای اروپایی استفاده کند؟
با توجه به پایگاه حزبی رئیس جمهوری امریکا باید گفت که جمهوریخواهان به طور معمول خیلی در مراودات بین‌المللی به اروپایی‌ها اهمیت نمی‌دهند. حال آنکه ترامپ افزون بر این، ویژگی‌های شخصی خاصی دارد که طبیعتاً بر عمیق‌تر شدن شکاف میان امریکا و اروپا تأثیر گذاشته است. این وضعیت حتماً مورد نگرانی اروپایی هاست و مناسبات ایران با این کشورها می‌تواند به آماده‌سازی بیشتر افکار آنها درباره احتمال کارشکنی‌های بیشتر از سوی امریکا و بررسی روندهای مواجهه با این موضوع بینجامد.
اما باید توجه داشت که اروپایی‌ها خیلی نمی‌توانند بر تصمیم امریکا درباره ایران اثر بگذارند و آن را تغییر دهند اما می‌توانند اثر و نقش آن را تعدیل کنند و اگر ایران می‌خواهد برجام را حفظ کند باید با امریکا به‌طور مستقیم تماس برقرار کند و رایزنی‌های دوجانبه داشته باشد اما نقش اروپایی‌ها در کاستن از اصطکاک‌ها بسیار تأثیرگذار است.
تاکنون مقام‌های بلندپایه‌ای از ایران در دوره‌های مختلف مجمع عمومی سازمان ملل شرکت داشته‌اند. طرح مواضع سیاسی کشور و رایزنی‌های دوجانبه در حاشیه این نشست تا چه اندازه می‌تواند در همگرایی با سایر کشورها و دستیابی به نتیجه مورد نظر برای کشور تأثیرگذار باشد؟
در نشست‌های سالانه مجمع عمومی سازمان ملل معمولاً رهبران بسیاری از کشورهای تأثیرگذار شرکت می‌کنند و طبیعتاً تماس مستقیم و گفت‌و‌گوهایی که در خلال چنین دیدارهایی انجام می‌شود در حل موضوعات و بحران‌های کنونی بسیار تأثیرگذار خواهد بود.
البته سخنرانی در مجمع عمومی سازمان ملل هم فرصت خوبی است تا هر کشور نقطه نظرات خود را در حضور شمار زیادی از کشورها مطرح کند و جنبه رسمی به مواضع خود ببخشد اگرچه جنبه اجرایی ندارد اما می‌تواند مهمترین موضوعاتی را که در شرایط کنونی بین‌الملل اهمیت پیدا کرده است برای سایر اعضای جامعه جهانی تبیین کند. در چنین فضایی معلوم می‌شود کدام موضوع از نگاه دول جهانی بیشتر حائز اهمیت است و اولویت دارد. طبیعتاً این مسأله بر سیاست همه کشورهای عضو سازمان ملل تأثیرگذار است.
اما آنچه که از همه مهمتر است وضعیتی است که می‌تواند در مذاکرات دوجانبه بین رهبران کشورها اتفاق بیفتد. زیرا این اجلاس مانند جشنواره ای است که همه کشورها در آن شرکت می‌کنند و بسیاری از آداب و هزینه‌هایی که در هنگام انجام مذاکرات دوجانبه وجود دارد در این دیدارها نیست. بنابراین در آنجا می‌توان در فاصله کوتاهی با رهبران بسیاری از کشورها بدون توجه به تشریفات و زمانبندی صحبت کرد و مسائل و مواضع مورد نظر کشور را تعقیب کرد. از این جنبه، استفاده از فرصت حضور در این اجلاس اهمیت دارد.
اجرایی شدن طرح ها و مواضعی که بعضاً از سوی کشورها برای مواجهه با بحران‌های جهانی مطرح می‌شود چه ملزوماتی دارد؟
در ساختار سازمان ملل، شورای امنیت، رکن تصمیم‌گیری و اجرایی سازمان ملل است و مجمع عمومی جنبه توصیه‌ای و اعلام نظر به جامعه بین‌الملل دارد اما در مواقع حساسی می‌تواند تأثیرگذار باشد چنانکه در پذیرفتن اعضا و بودجه هم مؤثر است اما بیشتر طرح‌هایی که مطرح می‌کند جنبه توصیه‌ای و اعلام موضع دارد و به صورت اجرایی نخواهد بود. زمانی که یک موضوع در شورای امنیت مطرح شود و این شورا آن موضوع را به‌عنوان مصوبه‌ای که کشورهای دیگر ملزم به اجرای آن باشند، مطرح کند، جنبه اجرایی می‌یابد.
خب در این وجه توصیه‌ای، طرح رئیس جمهوری برای مقابله با جهان عاری از خشونت و افراطی گری که چند سال پیش در نشست مجمع عمومی سازمان ملل مورد استقبال جامعه جهانی قرار گرفت و به تصویب رسید چه اندازه در تغییر نگاه کشورها به ایران در رابطه با موضوع مواجهه کشورها با بحران تروریسم تأثیرگذار بود؟
این طرح در بهبود چهره ایران و از میان بردن پروژه ایران هراسی مؤثر بود و باعث شد تا ایران یک کشور پیشگام در مبارزه با تروریسم معرف شده و به‌عنوان یک حامی صلح مطرح شود. این در حالی بود که پیش از آن، در جریان خشونت‌های منطقه‌ای، اتهاماتی متوجه ایران بود، خاصه آنکه در آن شرایط تحت تاثیر موضوع هسته‌ای، جامعه جهانی علیه ایران به اجماع رسیده بود و عملاً با هر اتهامی که علیه ایران مطرح می‌شد همراهی می‌کرد بنابراین آنها سعی می‌کردند ایران را به‌عنوان ناقض صلح وامنیت بین‌الملل معرفی کنند.
در آن شرایط، طرح آقای روحانی مبنی بر جهان عاری از خشونت و افراطی گری اگرچه در مجمع عمومی سازمان ملل مطرح شد اما مورد استقبال ویژه جامعه جهانی قرار گرفت و توانست فضا را تا حد زیادی به نفع ایران تغییر دهد و کمک زیادی کرد تا از آن تصویر منفی و مخدوش شده‌ای که برای کشور به وجود آمده بود فاصله گیرد.
مریم سالاری
- 16
- 4
