یک کارشناس مسائل بین‌الملل به آفتاب یزد گفت: «در ارتباط با چین همان ابتدا هم گفتم امکان تحقق آن وجود ندارد به دو دلیل، یک اینکه زیر ساخت‌های اقتصادی و سیاسی ایران قابلیت و کشش این سرمایه‌گذاری را نخواهد داشت و از طرف دیگر فضای ناسالم جامعه ما به دلیل‌عدم شفافیت مالی اجازه نمی‌دهد که البته تحریم‌های آمریکا را هم باید به آن اضافه کرد و به همین دلیل تا حالا به هیچ نتیجه‌ای نرسیده و از طرف دیگر چین نمی‌خواست خود را آلوده مسائل اقتصادی با ایران کند که بیشتر مورد تحریم آمریکایی‌ها و بیزاری آن‌ها قرار گیرد.»
علی بیگدلی می‌افزاید: «چند روز پیش هم رئیس جمهور چین از بایدن تقاضا کرده که مسائل تحریمی چین را بردارند. این نشان می‌دهد علی رغم اینکه اخیرا چین به اقتصاد اول دنیا تبدیل شده اما نمی‌خواهد بازار پربرکت آمریکا را از دست دهد.»
این استاد دانشگاه و تحلیلگر مسائل بین‌المللی در ادامه خاطرنشان می‌کند: «اما در مورد روسیه قضیه بسیار تفاوت دارد زیرا مسئله استراتژیک مطرح است.»
> معاهده همکاری ایران و روسیه؛ قراردادی مهم!
اواخر تیرماه ۹۹ بود که وزیر امور خارجه روسیه درخصوص معاهده اساس روابط متقابل و اصول همکاری بین جمهوری اسلامی ایران و فدراسیون روسیه گفت: این قرارداد مهمی در روابط دو جانبه است و مبانی تعامل زمینه‌ها و عرصه‌های کلیدی ما در این سند قید شده است.
سرگئی لاوروف در همان زمان و در نشست خبری با همتای ایرانی خود در مسکو با اشاره به مذاکره با وزیر خارجه ایران در خصوص این قرارداد اظهار داشت: ما تفاهم داشتیم که ۲۰ سال از زمان عقد این قرارداد مدت زیادی است و در این مدت ما شاهد تحولات گسترده‌ای در عرصه جهانی و همچنین تهدیدها و چالش‌های در برابر بشر ازجمله تروریسم، تغیییرات آب و هوا و انتشار ویروس‌ها بودیم. لاوروف همچنین گفته بود: قرار شد به فکر تدوین و ارائه سند جدیدی باشیم که موضوعات جدیدی را در آن قید بکنیم.
معاهده اساس روابط متقابل و اصول همکاری بین جمهوری اسلامی ایران و فدراسیون روسیه در مسکو در تاریخ بیست و دوم اسفند ماه سال ۱۳۷۹ هجری شمسی برابر با دوازدهم مارس ۲۰۰۱ میلادی در دوره ریاست جمهوری محمد خاتمی و در جریان سفر وی به روسیه امضا شد. این معاهده دارای ۲۱ ماده است و برای ۱۰ سال عقد شده بود و یک بار برای ۱۰ سال دیگر تمدید شد ضمن اینکه در آن تاکید شده است در صورتی که طرفین حداقل یک سال قبل از پایان اعتبار آن به صورت کتبی طرف دیگر رااز قصد خود پیرامون قطع اعتبار معاهده مطلع نسازد، خود به خود برای دوره‌های پنج‌ساله بعدی تمدید می‌شود. محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران نیز در مسکو اعلام کرده بود: تمدید توافق ۲۰ساله میان ایران و روسیه در دستور کار دستگاه دیپلماسی ایران قرار دارد.
> ۸ ماه دیگر آن معاهده پایان می‌یابد اما…
آن طور که از قرائن بر می‌آید، ۸ ماه دیگر آن معاهده به تاریخ انتهایی می‌رسد فلذا بر اساس محتوای معاهده‌ی ده‌ساله که یکبار تمدید شده، از الآن باید مقدمات تمدید آن فراهم شود.
کاظم جلالی سفیر جمهوری اسلامی ایران در روسیه با اشاره به زمان ۲۰ساله معاهده روابط متقابل و اصول همکاری تهران-مسکو که روز ۲۰ اسفند ۹۹ به پایان رسید، اعلام کرد: این معاهده به طور خودکار برای پنج سال دیگر تمدید شد و همزمان براساس ظرفیت‌های جدید دو کشور در حال بروزرسانی برای تصویب دو طرف است.
به گزارش ایرنا، جلالی خاطرنشان کرد: معاهده «اساس روابط متقابل و اصول همکاری ایران و روسیه» ۲۰ سال پیش در چنین روزی به تصویب دو طرف رسید و مقرر شده بود که پس از پایان مهلت ۲۰ ساله، اگر دو کشور ایران و روسیه، یکسال قبل از خاتمه دوره معاهده به طرف مقابل ملاحظه و نکته‌ای را اعلام نکردند به شکل خودکار برای پنج سال قابل تمدید هست و هر پنچ سال به همین نحو می‌تواند تمدید شود. »
> سفر لاوروف به شیخ‌نشین‌ها مهم بود اما دیده نشد!
بیگدلی در ادامه می‌گوید: «سفر آقای لاوروف به شیخ‌نشین‌های خلیج فارس و عربستان سعودی خیلی مسئله پر اهمیتی بود اگر چه روزنامه‌های ما کمتر به این موضوع اشاره کردند اما خیلی پر اهمیت است. اصلا به همین دلیل است که روس‌ها دارند به ایران نزدیک‌تر می‌شوند که بتوانند برای تهران ایجاد تعهد کنند. روس‌ها اکنون با کارت ایران در منطقه کاملا در حال بازی کردن هستند.»
این استاد تاریخ دانشگاه با ذکر این مسئله که در سوریه مسئله ایران تقریبا خاتمه یافته و الان ترک‌ها سنجار را گرفتند (سنجار به لحاظ تاریخی اگرچه نژاد کردی دارند ولی سوابق تاریخی داریم که در قرن ششم هجری اینها به زبان آذری صحبت می‌کردند و در آذربایجان سکونت داشته اند. و این یعنی یک ارتباط این چنینی با ترک‌ها دارند.) بنابراین آقای اردوغان اکنون سنجار را به تصرف خود درآورده و یک نقطه اختلاف با ما به وجود آورده است. نزدیک شدن اردوغان به مسکو (هم خریدن اس - ۴۰۰ هم ساخت اولین سایت هسته‌ای ترکیه به وسیله روسیه) از جمله‌ی شواهدی است که نشان می‌دهد آن دو کشور رابطه نزدیکی را به وجود آورده اند. همچنین به طور مشخص این روسیه است که به ترکیه اجازه داده سنجار را تصرف کند و نیروهای بیشتری را از طرفداران خود در شمال سوریه و غرب فرات مستقر کند.
ترکیه دارد با منت کشی‌هایی که از اسرائیل و عربستان سعودی می‌کند خود را وارد حلقه خاورمیانه‌ای می‌کند. سفر آقای لاوروف بسیار اهمیت داشت حتی به طور غیر مستقیم حمله حوثی‌ها را به تاسیسات نفتی عربستان در سفر به امارات محکوم کرد. برای اینکه هم نیاز اقتصادی به منطقه دارد به دلیل اوپک و هم اینکه بازار فروش خوبی برای روس‌ها است.»
> روسیه مدت‌ها است دارد با کارت ایران بازی می‌کند
بیگدلی خاطرنشان می‌کند: «همانطور که پیشتر گفتم روسیه دارد با کارت ایران بازی می‌کند که یکی از دلایل سفر آقای لاورروف به کشورهای شیخ‌نشین خلیج فارس این است که عربستان می‌خواهد از طریق روسیه ایران را تحت فشار قرار دهد که موجودیت خود را در یمن کاهش دهد و فشارها را از بین ببرد پس نتیجه می‌توان گرفت روس‌ها دارند فعالیت‌شان را زیادتر می‌کنند و ارتباطات فرامنطقه‌ای خود را گسترش می‌دهند.»
وی یادآور می‌شود: «نشست چهار جانبه آمریکا، روسیه، چین و پاکستان برای حل مسئله طالبان نیز مسئله مهمی است. آقای پوتین می‌خواهد همه افتخارات دنیا به گردن آمریکا نیفتد. بنابراین نزدیکی روسیه به ایران بیشتر حالت استراتژیک دارد و روسیه می‌خواهد به این وسیله نفوذ خود در ایران را افزایش دهد تا بتواند نفوذ ایرانی‌ها را از مناطقی مثل عراق، سوریه و لبنان کاهش دهد و این راه بسیار زیرکانه‌ای است که روس‌ها در پیش گرفتند و قطعا دنبال این هستند از این طریق بتوانند دل آمریکایی‌ها را به دست آورند تا آمریکایی‌ها تحریم‌های روسیه را کاهش دهند.»
> روابط ایران و روسیه مهم و استراتژیک است
بیگدلی در ادامه با ذکر این مسئله که: «مقامات ارشد ما بارها به این موضوع اشاره کرده‌اند (هم مقامات سیاسی هم مقامات نظامی) که رابطه ما با روسیه یک رابطه استراتژیک است» می‌افزاید: «در فضای بین‌المللی، در شورای امنیت و نظائر آن به روس‌ها احتیاج داریم که مثلاً قطعنامه‌ها را بتواند وتو کند و جلوی قدرت نمایی‌های آمریکا را بگیرد کمااینکه در این مدت نیز همین مسیر را دنبال کرده است.»
> روسیه از تحریم ایران خوشحال است!
این تحلیلگر مسائل بین‌المللی معتقد است: «اگرچه روسیه از تحریم ما خوشحال است برای اینکه فروش نفت خود را افزایش داده (اکنون نفت و گازی که ما به ترکیه می‌فروختیم از روسیه تامین می‌شود و بنابراین ترکیه رفته رفته از حوزه نفوذ ما در حال خارج شدن است، ما تنها بیست درصد انرژی مورد مصرف ترکیه را تامین می‌کنیم به همین دلیل ترک‌ها سراغ نفت و گاز آذربایجان و روسیه رفته‌اند و در آینده‌ای نزدیک از طریق کویت لوله کشی انجام می‌شود) اما نباید فراموش کنیم تغییرات عجیب و غریبی در منطقه اتفاق می‌افتد که به نظر من روس‌ها سهم بسیار مهمی در این بازیگری دارند و با توجه به نزدیک شدن روس‌ها به دنیای عرب و کشورهای خلیج فارس این نفع برای روسیه بسیار پر اهمیت است.
بنابراین رابطه ما با روس‌ها یک رابطه استراتژیک است و اگر این قرارداد بیست و پنج‌ساله را هم با روس‌ها ببندیم (تمدید ۵ سال و تبدیل قرارداد بیست‌ساله به بیست‌و‌پنج ساله) قطعا بیشتر تحت نفوذ روس‌ها قرار خواهیم گرفت و البته آن‌ها می‌توانند با کارت ما بازی کنند و امتیازات بیشتری هم در منطقه به دست آورند.»
علی بیگدلی با اشاره به این موضوع که روس‌ها تغییر ریل آن چنانی نخواهند داد، با یا بدون پوتین، روسیه کشور مهمی است؛ تاکید می‌کند: «به دلیل اینکه روسیه حتی قبل از اینکه انقلاب شود و در قرن نوزدهم همیشه رقیب سرسخت انگلیستان بود مدارک و اسنادی داریم که وزیر خارجه انگلیس می‌نویسد خیلی سر به سر سفیر روسیه نگذارند. اجازه دهید در همین آرامش باقی بمانند. چون انگلیسی‌ها از روس‌ها می‌ترسیدند مخصوصا در مشروطه بسیار نگران روس‌ها بودند. روس‌ها همیشه زیرکانه عمل می‌کنند.
> معاهده تاثیری بر حل مشکلات ایران و آمریکا دارد؟
بیگدلی در پاسخ به این پرسش که آیا این معاهده تاثیری بر حل مشکلات ایران و آمریکا دارد یا نه؟ می‌گوید: «ممکن است نفوذی که روی ما دارد بتواند با این نفوذ با آمریکا معامله کند و ایران را در منطقه مقداری مهار کند یعنی مشکل‌ترین هدف آمریکایی‌ها مهار ایران در منطقه است و روس‌ها فقط می‌توانند این کار را کنند و نشانه‌اش این است که در سوریه موفق بودند یعنی حضور ایران در سوریه به حد قابل توجهی کاهش پیدا کرده بنابراین نه اسرائیل نه آمریکا از حضور روسیه در سوریه نگران نیستند با روابط نزدیکی که بین روسیه و اسرائیل است و چیزی حدود ۴۰ درصد از مقامات اسرائیلی ریشه‌های روسی دارند بنابراین روابط نزدیکی دارند و هیچ نگرانی ندارند. مثلا اگر روس‌ها در سوریه پایگاه دریایی داشته باشند برایشان خیلی مهم نیست. با روس‌ها کنار می‌آیند اما هدفشان این است روس‌ها بتوانند ایران را مهار کنند عراق را هم کنترل کنند و تتمه حضور در سوریه را هم بردارند بنابراین، این اهداف قطعا با توافق اسرائیل و آمریکا محقق خواهد شد. مجموعه‌ی این بازیگری‌های منطقه‌ای می‌تواند بر روند حل مشکلات ما تاثیرگذار باشد.»
*رضا بردستانی
- 11
- 3
