تقارن مراسم تحليف رياست‌جمهوري با سالگرد پيروزي جنبش مشروطه‌خواهي و صدور فرمان مشروطيت را بايد به فال نيك گرفت. شايد اين مراسم بهترين نوع بزرگداشت آن اتفاق مبارك در ١١١سال پيش بود. پسنديده‌تر از اين نمی‌شد كه با گذشت اين مدت طولانی، نمايندگاني از ١٠٥ كشور و سازمان بين‌المللي در ايران جمع شوند تا در خانه ملت كه ثمره مشروطيت است شاهد تحليف رئيس‌جمهوري باشند كه بر اثر مشاركت ٧٥درصد ملت ايران انتخاب شده است و در پيشگاه ملت سوگند ياد مي‌كند كه: «...خود را وقف خدمت به مردم و اعتلای کشور، ترویج دین و اخلاق، پشتیبانی از حق و گسترش عدالت سازم و از هرگونه خودکامگی بپرهیزم و از آزادی و حرمت اشخاص و حقوقی که قانون اساسی برای ملت شناخته است، حمایت کنم.
در حراست از مرزها و استقلال سیاسی و اقتصادی و فرهنگی کشور از هیچ اقدامی دریغ نورزم و با استعانت از خداوند و پیروی از پیامبر اسلام و ائمه اطهار علیهمالسلام قدرتی را که ملت به‌عنوان امانتی مقدس به من سپرده است همچون امینی پارسا و فداکار نگاهدار باشم و آن را به منتخب ملت پس از خود بسپارم.»
ايران همواره پيشتاز تحولات منطقه‌اي بوده است. در سال ١٢٨٥ نخستین جنبش مشروطه‌خواهي در منطقه خاورميانه در ايران به ثمر رسيد و اثرات آن در سال‌هاي بعد در جهان عرب، تركيه و افغانستان ديده شد.
در جهان غير اروپايي، ايران و ژاپن تقريبا همزمان چنين تجربه‌اي را داشتند. حدود نيم قرن پس از آن انقلاب شكوهمند، ايران نخستین گام را براي جنبش ملي كردن نفت برداشت كه با موفقيت اوليه مواجه شد و پس از آن بود كه ملي شدن كانال سوئز از سوي مصر را شاهد بوديم و ديگر كشورهاي منطقه نيز تأثیرات مشابهي را از ايران دريافت كردند.
٢٥سال بعد انقلاب اسلامي در ايران رخ داد كه امواج آن كل منطقه و فراتر از آن را درنورديد و بيشتر كشورها را متأثر از خود کرد. پس از آن نيز با انتخابات‌هاي جريان‌ساز خود، منشأ اثرات مهمي در جوامع مشابه خودمان بوده است. در ميان اين تحولات، پايداري انتخابات و رقابتي بودن آن در دو دهه اخير همواره منشأ قدرت و اعتبار نظام سياسي ايران بوده است.
موضوعي كه در هر دو سخنراني آقاي روحاني در مراسم تنفيذ و تحليف مورد توجه قرار گرفت و گفت: «ايران، برج بلند دموكراسي است؛ برجي كه دست‌كم ١١١ پله دارد، از ١١١سال پيش تاكنون. جمهوري اسلامي ايران كه اقتدار و پيشرفت خود را نه از قدرت‌هاي بزرگ يا ائتلاف‌هاي بين‌المللي، بلكه از مردم فرهيخته، باايمان و دلاور خود مي‌گيرد، آماده همكاري براساس احترام متقابل و منافع مشترك است.»
مردم‌سالاري ما منبعث از جنبش آزاديخواهي ايران در ١١١سال گذشته دستاوردهاي قابل توجهي داشته است كه نخستین مورد آن، بازتاب علايق و سليقه‌هاي مردم در انتخاب زمامداران است. دستاورد دوم آن كه به خوبي در اظهارات آقاي روحاني آمده است، رمز واقعي مردم‌سالاري يعني بن‌بست‌شكني است. چرا نظام شاه سقوط كرد؟ چون با بن‌بست مواجه شد. به علت نبودن مردم‌سالاري و فقدان انتخابات آزاد، آن رژيم در بن‌بست سال ١٣٥٦ و ١٣٥٧ گير كرد و زمينگير شد و در نهايت نيز سقوط كرد.
چرا رژيم صدام با چنين وضعي مواجه شد؟ فقط يك علت روشن داشت، نداشتن مردم‌سالاري. رژيمي كه مبتني بر اراده شخصي باشد، ممكن است در مقاطعي پيشروي كند و موفقيت‌هايي هم به دست آورد، ولي هنگام اشتباهات و بن‌بست‌ها قادر به خروج از وضعيت بحراني و بن‌بست نيست و جز سقوط راه ديگري در پيش ندارد.
همان اتفاقي كه براي رضاشاه در شهريور ١٣٢٠ رخ داد. اين رژيم‌ها مثل گاو ٩ من شيرده هستند كه در بهترين حالت ٩ من شير مي‌دهند، ولي با يك لگد تمام آن را واژگون مي‌كنند. ويژگي مهم مردم‌سالاري اين است كه قادر است سازوكارهايي را فعال كند كه حكومت‌ها در مواجهه با شرايط بحراني و بن‌بست، از منگنه بيرون بيايند و خود را نجات دهند. پس مي‌توان گفت تا وقتي كه از نعمت مردم‌سالاري بهره‌مند هستيم، نگراني از بن‌بست‌هايي نداريم كه دير يا زود مثل هر حكومتي با آن مواجه مي‌شویم.
مردم‌سالاري نه‌تنها فصل‌الخطاب لازم را براي خروج از بحران‌ها و بن‌بست‌ها فراهم مي‌كند، بلكه بهترين معيارها را براي حل اختلافات سياسي در اختيار قرار مي‌دهد. به عبارت ديگر، معياري است براي عبور از سلايق شخصي و احترام گذاشتن به ارزش‌ها و ترجيحات اكثريت و قدرت را تحويل نماينده اكثريت دادن.
بنابراين اگر رهبران مشروطيت امروز زنده بودند شايد برايشان جالب بود كه چگونه دعواي مشروعه و مشروطه، در قالب قانون اساسي موجود به‌طور نسبي حل شده است و ضمن احترام به رأي اكثريت و قانون‌گذاري براساس خواست نمايندگان اكثريت، ملاحظات شرعي و مصلحت‌سنجي‌ها نيز رعايت مي‌شود.
آنچه در ذهنيت رهبران صدر مشروطه غيرقابل جمع مي‌آمد، امروز در وضعيت عيني و انضمامي و از طريق تجربه عموم مردم و مشاركت آنان در سياست در مسير حل قرار گرفته است. هرچند تقارن تحليف و بزرگداشت مشروطيت فقط یک اتفاق است، ولي اين اتفاق را مي‌بايد به فال نيك گرفت و هر ٤سال يك‌بار مراسم تحليف را در اين روز تاريخي و در مجلسي برگزار كرد كه ثمره آن رويداد مبارك بوده است.
- 18
- 3
