علی‌رضا زمانی، پژوهشگر تهران قدیم در گفت‌وگو با ایسنا می‌گوید: زنان تهرانی اواخر دوره‌ی قاجار و پهلوی در عصر ۲۶ ماه رمضان، با خرید پارچه‌های سفید از بازارچه ایجاد شده در ورودی مسجد سپهسالار (شهید مطهری) و دوختن «پیراهن مراد» و «دستمال سفید بختی» مرحله‌ی اول آئین را به جا می‌آورند.
او ادامه می‌دهد: بر اساس اعتقاد زنان آن دوره، آنها همان روز پارچه‌های خود را می‌دوختند و معتقد بودند باید آن را روز ۲۷ ماه رمضان و بین نماز ظهر و عصر بپوشند تا حاجت روا شوند. آنها به این کار اعتقاد قوی داشتند.
وی با اشاره به ثبت این اتفاق در کتاب خاطرات «عبدالله مستوفی» و همچنین «عین‌السلطنه» بیان می‌کند: آنها پارچه‌های خود را معمولاً از بزازهای حجره‌های مسجد سپهسالار خریداری می‌کردند.
این پژوهشگر همچنین به برگزاری پنج‌شنبه بازار و جمعه بازار در این منطقه از تهران در میدان بهارستان امروزی اشاره می‌کند و می‌افزاید: در دوره‌ای این بازارها ایجاد می‌شدند که در آنها کاسه بلور، خرازی و دیگر اجناس مورد نیاز مردم خرید و فروش می‌شد.
به گفته‌ی وی، حتی در کتاب خاطرات «عین السلطنه» قیمت اجاره‌ی این حجره‌ها که بیشتر در ماه مبارک رمضان برپا می‌شدند، این طور نوشته شده است که «حجره‌های بزرگ ۷۰ تومان، حجره‌های کوچک ۳۰ تومان و دالان‌ها نیز هر کدام پنج زار اجاره می‌شدند.»
او با بیان این‌که معمولاً مردم از بعدازظهر تا افطار به این بازارچه‌ها می‌رفتند و زمان خود را در آنها می‌گذراندند، ادامه می‌دهد: این نوع کار در دوره ناصری و قبلاً در امامزاده زید در بازار نیز اجرا می‌شد که به نوعی برای مردم تهران یک نوع سیاحت بود.
روی عکس نوشته شده:
«مسجد سپهسالار در رمضان که همه قسم مغازه در آن باز کرده بودند»
براساس آن‌چه که جعفر شهری در کتاب خود نوشته این آئین در شب‌های ۲۷ رمضان و با قدری تفاوت در تهران، بروجرد و کرج نیز رایج بوده است: «…دونماز ظهر و عصر روز بیست و هفتم در مسجدها ذکر شده می‌بریدند و می‌دوختند و بعد از نماز به تن صاحب حاجت می‌کردند. در اواخر سلطنت قاجاریه که چرخ خیاطی در منازل اعیان و اشراف راه یافت، زنان رجال برای دوختن پیراهن مراد چرخ خیاطی خود را به وسیله نوکران خود به مسجد می‌فرستادند تا مراد آنها هم داده شود… زنان و مردان حاجتمند پس از عرض تقاضا از ۴۰ نفر که نامشان محمد، علی یا فاطمه بود از یک مغازه پارچه فروشی که اسم صاحبش محمد یا علی و دکانش هم رو به قبله بود پارچه می‌خریدند و بین دو نماز ظهر و عصر روز بیست و هفتم در مساجد ذکر شده می‌بریدند و می‌دوختند و بعد از نماز به تن صاحب حاجت می‌کردند.
در اواخر سلطنت قاجاریه که چرخ خیاطی در منازل اعیان و اشراف راه یافت، زنان رجال برای دوختن پیراهن مراد چرخ خیاطی خود را به وسیله نوکران خود به مسجد می‌فرستادند تا مراد آنها هم داده شود. برای تهیه پارچه آن، زنی که نذر دارد، به هفت خانه رو به قبله که از سادات است مراجعه کرده و کمک می‌طلبد.»
آئین دوخت کیسه مراد در آذربایجان به گزارش ایسنا، برگزاری آئین مراد، در طول سال‌های گذشته با برخی تغییرات که به مرور زمان ایجاد شده‌اند، هنوز در برخی شهرهای کشور در حال برگزاری است.
زنان شاهرودی در شب ۲۷ ماه رمضان، کیسه «لعن ابن ملجم» یا «کیسه مراد» می‌دوزند و بانوان دامغانی براساس سنتی قدیمی، برای برآورده شدن حاجات، آئین کیسه‌دوزی را در مسجد قدیمی تاریخانه برگزار می‌کنند. در این مراسم بانوان، کیسه‌های کوچک رنگی می‌دوزند و درون آن را تعدادی سکه یا برنج قرار می‌دهند و این کیسه را تا ۲۷ ماه مبارک رمضان سال آینده نزد خود نگه می‌دارند. زنان دامغانی یپس از انداختن پول به داخل کیسه، تا سال بعد پول را خرج نمی‌کنند و پس از برگزاری مراسم جدید، از پول داخل کیسه استفاده می‌کنند. بانوانی که حاجت سال پیش آنها برآورده شده، سال بعد هنگام کیسه‌دوزی، به شکرانه مستجاب شدن دعایشان نان و شیرینی بین سایر بانوان تقسیم می‌کنند تا هنگام افطار استفاده کنند یا مقداری پارچه و نخ و سوزن برای دوخت کیسه به مسجد آورده و آن را بین سایر نمازگزاران تقسیم می‌کنند.
برخی زنان مبلغی پول به نیت تشرف به سفرهای مذهبی در این کیسه گذاشته و در طول سال از همین مبلغ برای سفر به اماکن مذهبی و زیارت امامان و معصومین (ع) هزینه می‌کنند. چنانچه فردی بنا به دلایلی در مسجد حاضر نشود، دوخت این کیسه را به دیگر نمازگزاران سفارش می‌دهد.
زنان دامغانی باور دارند دوخت کیسه، حاجات معنوی آنها را برآورده و پول داخل آن نیز تا سال بعد از بی‌پولی و بروز مشکلات مالی آنها جلوگیری می‌کند.
همچنین امروزه مراسم کیسه دوزی و پیراهن مراد در شهر یزد نیز تقریباً شبیه شهر دامغان برگزار می‌شود. در این آئین، در شب ۲۷ ماه رمضان در بین نماز ظهر و عصر پارچه‌ای را به نیت شفا برای بیمار تهیه می‌کنند و آن پارچه را برش می‌دهند تا کار دوخت روی آن انجام شود.
دوختن پیراهن در این رسم که بیشتر توسط زنان انجام می‌شود، گاهی در همان مسجد انجام و گاهی نیز به بعد از نماز موکول می‌شود و در منزل آن را به هم می‌دوزند. افرادی که نذر داشتند یا کسانی که مریض داشتند، نذر می‌کردند این کار را انجام دهند و به همین منظور، پولی را از هفت نفر از سادات یا از هفت نفر زن به نام فاطمه برای تهیه پارچه می‌گرفتند و بعد از تهیه پارچه، بین نماز ظهر و عصر آن را برش می‌دادند.
اعتقاد داشتند، نباید از قیچی استفاده کنند و از چاقو یا تیغ استفاده می‌شد و با نخی هم رنگ پارچه کیسه‌ای می‌دوختند و بین دو نماز از میان کیسه، نخ سبزی را عبور می‌دادند و انتهای نخ را به چند نخ گره می‌زدند و نخ را از سکه سوراخ‌داری که فردی حاجت‌دار داده بود، به سر کیسه می‌بستند. پس از دوخت کیسه، آن را به فرد سفارش‌دهنده می‌دادند که باید تا زمان برآورده شدن حاجتش آن را نگهداری کند و پس از برآورده شدن حاجت، سر کیسه را باز کند و سکه سوراخ‌دار را بیرون آورد و زیر لباس بدوزد، به طوری که دیده نشود و همیشه همراه خود داشته باشد.
گفته می‌شود این رسم بیشتر در مسجد امیرچخماق یزد که سنگی را با نام مراد در خود دارد انجام می‌شود.
عنواآئین دوختن کیسه مراد در دامغان - 9
- 5
