جدیدترین تکنولوژی‌های مورد استفاده در جام جهانی ۲۰۱۸

در سال های اخیر فناوری های مختلفی به ورزش محبوب فوتبال راه پیدا کرده که هدف از آن کمک به داوران، رهگیری فعالیت های بدنی ورزشکاران، افزایش ایمنی استادیوم ها و مواردی دیگر بوده است. در آستانه جام جهانی فوتبال نگاهی به مهمترین فناوری های حاضر در این رویداد بزرگ داشته ایم.

کمک داور ویدئویی

این سیستم پس از مدت ها کشمکش به منظور کمک به تصمیم گیری بهتر داوران در «جام کنفدراسیون ها» به زمین های فوتبال راه پیدا کرد و سپس در لیگ های معتبر «سری آ» ایتالیا و «بوندس لیگای» آلمان مورد استفاده قرار گرفت.

سیستم کمک داور ویدئویی علی رغم تجربه کوتاه در دنیای فوتبال لحظات تلخ و شیرین بسیاری را تجربه کرده و احتمالا به این زودی ها جار و جنجال های پیرامون آن فروکش نمی کند.

اما این سیستم چیست؟ چگونه به داورها کمک می کند؟ ورزشکاران و مربیان درباره آن چه نظری دارند؟ در ادامه سعی کرده ایم به این سوالات پاسخ دهیم.

کمک داور ویدئویی یا VAR چیست؟

این سیستم توسط تیمی متشکل از یک داور فعال یا بازنشسته، یک دستیار و اپراتور بازپخش پشتیبانی می شود که صحنه های بحث برانگیز را از طریق مشاهده بازپخش ویدئویی بررسی می کنند.

محل استقرار این تیم اتاقی با چندین مانیتور و دستگاه پخش کننده ویدئویی است که امکان مشاهده بازی از زوایای مختلف را فراهم می کند. این اتاق لزوما در استادیوم محل بازی قرار ندارد، برای مثال در بوندس لیگا تیم کمک داور ویدیویی در یک مرکز رسانه‌ای واقع در «کلن» مستقر هستند.

از سیستم VAR می توان در چهار حالت استفاده کرد:

تشخیص رد شدن کامل توپ از خط دروازه

تشخیص ضربه پنالتی

دادن کارت قرمز

شناسایی بازیکن خطا کار

پس از درخواست بازبینی فیلم توسط داور، تیم کمکی فیلم را از زوایای مختلف مشاهده کرده و رای خود را از طریق هدست به داور اعلام می کند.

اما اگر این تیم نتواند تصمیم قاطعی اتخاذ کند، داور بازی سه انتخاب دارد: با توجه به رای تیم کمکی تصمیم گیری کند، بر اساس نظر خود عمل کند یا فیلم بازی را با استفاده از بخش دیگری از سیستم VAR که یک مانیتور ویژه نصب شده در کنار زمین است، بازبینی کرده و با توجه به آن نظر خود را اعلام کند. این مانیتور برای کمک به تصمیم گیری بهتر، نمای بازی را همزمان از چهار زاویه مختلف نشان می دهد.

کمک داور ویدئویی چه قدر کارایی دارد؟

فدراسیون بین المللی فوتبال (فیفا) و در راس آن «جانی اینفانتینو»  تمام قد پشت استفاده از VAR در مسابقات مختلف ایستاده اند. مسئولان فیفا مدعی شده اند که این سیستم در مسابقات مرحله گروهی جام کنفدراسیون ها باعث تغییر شش تصمیم سرنوشت ساز شده و در ۲۹ مورد دیگر نیز به داوران کمک کرده است.

اینفانتینو با اشاره به گل نادرست پاناما به کاستاریکا که منجر به عدم صعود آمریکا به جام جهانی شد، تاکید کرد:

اشتباه سرنوشت ساز داور در بازی مقدماتی جام جهانی نشان می دهد که زمان اصلاح برخی چیزها فرا رسیده است.

ماه گذشته هیات بین‌المللی فوتبال (ایفاب) به عنوان نهاد قانونگذاری فیفا با تاکید بر اینکه به لطف VAR میزان دقت داوری از ۹۳ درصد به ۹۸.۹ درصد رسیده اعلام کرد که هدف از این فناوری دستیابی به بهره وری بیشتر با کمترین میزان دخالت است.

این سازمان با اکثریت آرا استفاده از این فناوری را در جام جهانی روسیه تصویب کرد و اینفانتینو مدعی شد که VAR به بازی شفاف تر و عادلانه تر کمک می کند:

این تصمیم بر اساس نتایج به دست آمده در بیش از هزار مسابقه طی دو سال گذشته اتخاذ شده که مفید بودن کمک داور ویدیویی را اثبات کرده اند.

مخالفت با کمک داور ویدئویی

اخیرا رییس اتحادیه فوتبال اروپا با اعلام نگرانی از تصمیم فیفا برای استفاده از این سیستم در جام جهانی مدعی شده داوران هنوز با آن آشنایی کافی ندارد.

برخی از بازیکنان و مربیان هم با استفاده از کمک داور ویدئویی چندان موافق نیستند. یکی از انتقادات این افراد بازه طولانی بازبینی صحنه ها است که به گفته آنها باعث سردرگمی و از رونق افتادن بازی می شود.

بر اساس نظرسنجی نشریه معتبر «کیکر» ۴۷ درصد از تماشاگران بوندسلیگا از اتلاف وقت VAR کلافه شده و خواستار کنار گذاشتن این فناوری هستند. «رودی فولر» از بازیکنان به نام سابق تیم ملی آلمان و مدیر فعلی «بایرلورکوزن» در این باره می گوید:

در ابتدای فصل دیدگاه بسیار مثبتی نسبت به کمک داور ویدیویی داشتم، اما حالا نظرم تغییر کرده است.

«جان لوئیجی بوفون» دروازه بان «یوونتوس» و تیم ملی ایتالیا هم معتقد است که داوران علی رغم استفاده مکرر از این سیستم باز هم مرتکب اشتباه می شوند، در صورتی که اگر به ندرت به کار برده شود نتایج بسیار بهتری به همراه خواهد داشت.

مشکل دیگر این است که تمام صحنه ها بازبینی نمی شوند، برای مثال در بازی رده بندی جام کنفدراسیون ها بین مکزیک و پرتغال «پپه» در محوطه جریمه روی بازیکن مکزیک مرتکب خطا شد و علی رغم اعتراضات بازیکنان تیم سبزپوش داور از بازبینی این صحنه با کمک VRA خودداری کرد. 

از سوی دیگر سیستم جدید تنها به داوران کمک کرده و صحت تصمیمات آنها را تضمین نمی کند چرا که هنوز هم رای داور حرف اول را می زند. برای مثال در فینال همان رقابت ها «گونزالو خارا» بازیکن شیلی با آرنج ضربه ای را به صورت «تیمو ورنر» آلمانی وارد کرد اما داور حتی بعد از بازبینی صحنه به کارت زرد قناعت کرد.

احتمالا همین مسائل باعث شده اکثر مسئولان تیم های لیگ برتر انگلیس با استفاده از آن مخالفت کرده و خواستار آزمایش بیشتر این فناوری در جام حذفی شوند.

تکنولوژی خط دروازه

از دیگر فناوری های مورد استفاده در فوتبال می توان به تکنولوژی خط دروازه اشاره کرد که در جام جهانی پیش رو نیز مورد استفاده قرار خواهد گرفت.

این فناوری مجموعه ای از ابزارها است که مسیر توپ را دنبال کرده و عبور آن از خط را مشخص می کنند. فیفا و ایفاب سیستم های مختلفی را برای پیاده سازی این فناوری تائید کرده اند که عمدتا بر ردیابی دوربین یا سنسورهای میدان مغناطیسی متکی هستند.

با این حال پیاده سازی تکنولوژی خط دروازه هزینه سنگینی را روی دست باشگاه ها می گذارد، تا جایی که آذر ماه سال گذشته اتحادیه فوتبال اسکاتلند اعلام کرد که از این فناوری استفاده نخواهد کرد چرا که تنها ثروتمندترین لیگ های اروپایی از عهده پرداخت هزینه های آن بر می آیند.

متداول ترین سیستم های این فناوری پرهزینه عبارتند از :

GoalControl

این سیستم آلمانی از ۱۴ دوربین با سرعت بالا تشکیل شده که در نقاط مختلف استادیوم نصب شده و هر هفت دوربین روی یک دروازه متمرکز هستند. نصب این سیستم در هر استادیوم حدود ۲۶۰ هزار دلار هزینه ثابت دارد و استفاده از آن در هر بازی نیز به معنی ۳۹۰۰ دلار هزینه بیشتر است.

Hawk-Eye

این سیستم پیشتر در کریکت، تنیس و اسنوکر مورد استفاده قرار می گرفت و مثل مورد قبلی از دوربین های ویدئویی با سرعت بالا برای رهگیری توپ استفاده می کند. نرم افزار این سیستم موقعیت توپ را در هر فریم از طریق تجزیه و تحلیل پیکسل ها شناسایی می کند.

این نرم افزار داده های مرتبط به حرکت توپ را در دیتابیس خود ذخیره کرده و آن را برای تجزیه و تحلیل بیشتر در اختیار تیم ها قرار می دهد. مسئولان بوندسلیگا هزینه نصب این فناوری برای هر استادیوم را تا ۵۰۰ هزار یورو برآورد کرده اند.

Cairos GLT 

کمپانی Cairos Technologies با همکاری آدیداس سیستمی را توسعه داده که به جای دوربین از میدان مغناطیسی بهره می برد. بدین منظور یک سنسور در توپ تعبیه می شود که میدان مغناطیسی تولید شده توسط سیم های نازک زیر محوطه جریمه راشناسایی می کند. یک کامپیوتر نیز موقعیت توپ را با کمک سنسور رهیابی کرده و عبور توپ از خط دروازه را تشخیص می دهد.

Goalminder

این سیستم ساده تر است و با نصب دوربین هایی در تیرک دروازه و خط کرنر تصاویر لحظه عبور توپ از خط را با نرخ ۲ هزار فریم در ثانیه ثبت می کند.

اغلب سیستم های فوق پس از شناسایی عبور توپ از خط هشداری رمزنگاری شده را به داور ارسال می کنند و تصمیم گیری نهایی بر عهده داور بازی قرار دارد.

توپ هوشمند آدیداس

در ساخت این توپ که «تل استار» نام دارد، از طیف رنگ هایی استفاده شده که میزان انعکاس نور را زیر نور مستقیم آفتاب یا در محیط های با نور ناکافی در حد مناسبی حفظ می کند. علاوه بر این تل استار به میکروچیپی مجهز شده که اطلاعاتی نظیر سرعت و مسیر حرکت توپ را محاسبه می کند.

سیستم ضد پهپاد

با فراگیر شدن پهپادها برخی تماشاگران از آن برای ثبت نماهای نزدیک تر و اختلال در بازی استفاده می کردند. همین مساله باعث شد بسیاری از استادیوم ها به عنوان منطقه عاری از پهپاد اعلام شده و ضوابطی را برای مقابله با آنها اتخاذ کنند. این سیستم ها اغلب ارتباط بین کنترل کننده و پهپاد را مختل کرده و آن را فرود می آوردند.

گجت های پوشیدنی داوران

آلارم های سیستم خط دروازه در صورت تشخیص عبور توپ از دروازه هشدارهای رمزنگاری شده را از طریق بازوبند هوشمند به داور ارسال می کند. علاوه بر این همچون سال های قبل امکان برقراری ارتباط از طریق هدست های رادیویی برای داوران وجود دارد.

یونس مرادی