سنگ های کلیه بطور معمول با تغییرات غذایی یا مصرف دارو درمان می شوند اما در مواردی که امکان درمان از طریق وجود ندارد امکان دارد به عمل جراحی برای خارج کردن سنگ نیاز باشد. با این وجود، درمان هایی خانگی نیز وجود دارند که میتوانند به پیشگیری و حتی درمان سنگ های کلیه کمک کنند.
چهار نوع سنگ کلیه (Kidney stone disease) وجود دارند که شامل موارد زیر میشوند:
سنگ های کلسیم: سنگ های اگزالات کلسیم و سنگ های فسفات کلسیم در این دسته قرار دارند. آن ها شایع ترین انواع سنگ کلیه هستند.
سنگ های استروویت: این سنگ ها به علت عفونت دستگاه ادراری شکل می گیرند.
سنگ های اسید اوریک: این نوع از سنگ زمانی که ادرار بیش از حد اسیدی است، شکل می گیرد.
سنگ های سیستئین: این سنگ ها در افرادی مبتلا به اختلالات ارثی خاص که باعث دفع بیش از حد سیستئین، یک اسید آمینه در کلیه ها، میشوند، شکل می گیرند.
تشکیل سنگ های کلیه بطور معمول سالها طول می کشد. علایم تا هنگامی که سنگ ها در دستگاه ادراری (Urinary system) شروع به حرکت نکنند، شرایطی که میتواند بسیار دردناک باشد، ظاهر نمی شوند.
شرایط پزشکی از جمله دیابت، فشار خون بالا ، یا چاقی میتوانند خطر ابتلا به سنگ های کلیه را افزایش دهند. بطور خاص، پیگشیری از ابتلا به سنگ های کلیه برای اشخاص مبتلا به بیماری کلیه اهمیت دارد زیرا سنگ ها میتوانند با ایجاد انسداد و عفونت ها آسیب بیشتری به کلیه ها وارد کنند. در حقیقت ، غذاهایی که می خورید و مایعاتی که می نوشید می توانند بر تشکیل سنگ های کلیه تاثیرگذار باشند.
نوشیدن آب
اگر به سنگ کلیه مبتلا هستید یا متستعد ابتلا به این شرایط هستید، اولین نکته ای که پزشک احتمالا به شما توصیه خواهد کرد نوشیدن آب زیاد است.
سنگ های کلیه زمانی شکل می گیرند که مواد معدنی و نمک های خاص در ادرار به هم متصل می شوند. نوشیدن آب زیاد به رقیق نگه داشتن ادرار و پاک سازی کلیه ها و دستگاه ادراری کمک می کند، از این رو، مواد معدنی و نمک ها انباشته نشده و به سنگ تبدیل نمی شوند. اینکه به چه نوع سنگ کلیه مبتلا هستید اهمیتی ندارد و نوشیدن آب زیاد کمک خواهد کرد.
اگر به سنگ کلیه مبتلا هستید، پزشک نوشیدن حدود سه کوارت (حدود سه لیتر) آب در روز را توصیه خواهد کرد. اگر شخص فعالی هستید یا در محیط هایی با دمای بالا زندگی می کنید امکان دارد به نوشیدن آب بیشتر از این میزان نیاز داشته باشید.
نوشیدن آبلیمو
آبلیمو میتواند به پيش‌گيري از سنگ های کلیه، به ویژه سنگ های کلسیمی که شایع ترین نوع سنگ کلیه هستند، کمک کند زیرا حاوی سیترات است.
کلسیم و اگزالات میل به تشکیل پیوند با یکدیگر دارند و حاصل این پیوند تشکیل اگزالات کلسیم است. هنگامی که این اتفاق در دستگاه ادراری رخ می دهد، نتیجه نهایی تشکیل سنگ های کلیه است. سیترات رسوبات را پوشش می دهد، از این رو، کلسیم و اگزالات نمی توانند با یکدیگر پیوند تشکیل دهند.
نوشیدن آب انار
انار اغلب برای درمان شرایطی مانند اولسرها و اسهال استفاده می شود و به واسطه خواص آنتی اکسیدانی خود امکان دارد در درمان سنگ های کلیه نیز مفید باشد.
آنتی اکسیدان ها به پيش‌گيري و کاهش استرس اکسیداتیو کمک می کنند که با تشکیل سنگ های کلیه پیوند خورده است. استرس اکسیداتیو زمانی رخ می دهد که میزان بیش از حد از رادیکال های آزاد، ملکول هایی با تعداد نامساوی از الکترون ها، وجود دارند. هنگامی که آنتی اکسیدان ها در تماس با رادیکال های آزاد قرار می گیرند به آن ها یک الکترون داده و موجب پایدار شدن آنها و کاهش استرس اکسیداتیو می شوند.
ظرفیت آنتی اکسیدانی آب انار دو تا سه برابر بیشتر از چای سبز است و آنالیزی در سال ۲۰۱۱ نشان داد بزرگسالانی که ابتلا به سنگ کلیه را گزارش کرده بودند، سطوح آنتی اکسیدان ها در سرم خون آنها ۸ تا ۱۱ درصد کم تر بود. این نشان می دهد که آنتی اکسیدان ها امکان دارد به پيش‌گيري از تشکیل سنگ های کلیه کمک کنند.
طی مطالعه ای که در سال ۲۰۱۴ در نشریه Urolithiasis منتشر شد، بیمارانی با سنگ های کلیه عودکننده به مدت سه ماه ۱,۰۰۰ میلی گرم عصاره انار در روز دریافت کردند. سپس، محققان ادرار شرکت کنندگان را آنالیز کرده و متوجه شدند مصرف عصاره انار به کاهش تراکم اگزالات کلسیم در ادرار منجر شده است. همچنین، آن ها کاهش در استرس اکسیداتیو را شاهد بودند.
بنابر مقاله ای که در سال ۲۰۰۸ در نشریه Alternative Medicine Review منتشر شد، مطالعات نشان داده اند که آب انار هیچ اثر سمی بر انسان ندارد. ولی این نوشیدنی میتواند با بعضی داروها مانند رقیق کننده خون وارفارین یا مهار کننده های آنزیم مبدل آنژیوتانسین تعامل داشته باشد، از این رو ، پیش از مصرف آن با پزشک خود مشورت کنید.
کاهش مصرف سدیم
زمانی که خون از کلیه ها عبور می کند، سدیم و کلسیم برای بازجذب در لوله های این اندام با هم رقابت می کنند. آنچه که جذب نمی شود در نهایت راهی ادرار می شود. زمانی که سطوح سدیم بالا است، کلسیم چندانی جذب نمی شود که به معنای باقی ماندن آن در ادرار است. اگر کلسیم بیش از حد در ادرار وجود داشته باشد احتمال تشکیل سنگ های مبتنی بر کلسیم نیز افزایش می یابد.
افزون بر نمک آشپزخانه، غذاهای بسياري حاوی سدیم زیاد هستند که از آن جمله میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- غذاهای فرآوری شده مانند چیپس، کراکرها، یا غلات صبحانه
- چاشنی هایی مانند سس قرمز
- محصولات گوشتی مانند کالباس و سوسیس
- غذاهای کنسروی مانند سوپ ها یا سبزیجات
توجه به غذاهای سرشار از اگزالات
اگر به سنگ های کلیه اگزالات کلسیم مبتلا هستید، بهتر است مصرف غذاهای سرشار از اگزالات را کاهش دهید. میزان بیش از حد اگزالات در ادرار احتمال تشکیل پیوند بین اگزالات و کلسیم را افزایش می دهد که میتواند به تشکیل سنگ های کلیه منجر شود.
ولی تمامی افراد مبتلا به این نوع سنگ کلیه دارای سطوح بالای اگزالات در ادرار خود نیستند. کاهش مصرف غذاهای سرشار از اگزالات برای این اشخاص فایده خاصی نداشته و حتی میتواند به تغذیه نامناسب منجر شود.
به جای کاهش مصرف غذاهای سرشار از اگزالات، مصرف آن ها همراه با کلسیم در یک وعده غذایی ایده بهتری است. از این طریق، کلسیم و اگزالات در معده و روده ها و نه در کلیه ها با هم پیوند تشکیل می دهند. هنگامی که این اتفاق رخ می دهد، اگزالات کلسیم از طریق مدفوع بدن را ترک می کند و سنگ های کلیه شکل نمی گیرند.
از غذاهای سرشار از اگزالات میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- مغزدانه ها و کره مغزدانه ها، به ویژه بادام
- اسفناج یا بروکلی
- محصولات سویا
- قهوه یا چای سیاه
- نوشابه های گازدار سیاه
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر فکر می کنید به سنگ کلیه مبتلا هستید، برای بررسی دقیق شرایط و صحبت درباره بهترین گزینه های درمان به پزشک مراجعه کنید. بیشتر اوقات، سنگ های کلیه نیازمند دخالت پزشکی نیستند و شما میتوانید با درمانهای خانگی که به آن ها اشاره شد و تغییرات غذایی دیگر بطور مؤثر آن ها را درمان کنید.
ولی در صورت تجربه هر یک از علائم زیر در پی دریافت کمک پزشکی باشید:
- حالت تهوع یا استفراغ
- تب
- خون در ادرار
- دشواری در دفع ادرار
این موارد ممکن است نشانه هایی از آسیب کلیوی شدیدتر یا عوارض سلامت باشند و احتمالا نیازمند مداخله پزشکی برای درمان مؤثر هستند.
- 16
- 3
