ویروس HTLV-1 یا «بیماری خراسان»،خطرناک اما تحت کنترل

طی چند روز اخیر، خبرهای متعددی از شیوع این ویروس در استرالیا منتشر شد. شیوع HTLV-1 در میان ساکنان مناطق مرکزی استرالیا به ۴۰ درصد رسیده و بیشترین میزان آسیب در جوامع بومی این کشور به ویژه شهر آلیس اسپرینگز (Alice Springs) گزارش شده است.

باتوجه به شیوع ویروس HTLV-1 در استرالیا، ائتلافی از ۶۰ دانشمند، پزشک و پژوهشگر از ۲۶ کشور جهان، از جمله دکتر رابرت گالو، کاشف این ویروس، با انتشار نامه ای خطاب به سازمان بهداشت جهانی (WHO) تأکید کردند که اکنون "زمان برای ریشه کنی این ویروس فرارسیده است" و خواستار اقدام جدی برای مقابله با آن شدند.

در این نامه که روز ۱۲ مه (۲۲ اردیبهشت) در مجله پزشکی لانست (Lancet) منتشر شد آمده است: این ویروس همچنان تهدید جدی برای سلامت فرد، جامعه و حتی سلامت جهانی - به دلیل سرعت بالای نرخ مهاجرت طی چند سال اخیر - محسوب می شود. از سازمان بهداشت جهانی (WHO) خواسته می شود که استراتژی جدیدی برای جلوگیری از انتشار جهانی ویروس HTLV-1 اتخاذ کند.

براساس گزارش مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری های اروپا (ECDC) در مارس ۲۰۱۵، بخش هایی از کارائیب، مناطقی از آمریکای جنوبی شامل برزیل، پرو، گویان (فرانسه)، بخش هایی از آفریقا شامل جنوب گابن، مناطقی از خاورمیانه از جمله ایران - مشهد، بخش هایی از جنوب غربی ژاپن، مناطقی هستند که ویروسHTLV-1  از شیوع نسبتا بالایی (در آنها برخوردار است.

(وضعیت شیوع ویروس HTLV-1 در آسیا - منبع ECDC)

دکتر مینو محرز، متخصص بیماری های عفونی و مدیر مرکز تحقیقات ایدز ایران درباره این بیماری گفت : ویروسHTLV-1  از خانواده رتروویروس ها (retroviruses) است. این ویروس جزو نسل اول محسوب می شود؛ نسل اول و دوم از سال ها قبل شناسایی شده بودند و نسل سوم نیز ویروس اچ آی وی (HIV) است. انتقال این ویروس نیز مانند اچ آی وی از طریق خون (سرنگ مشترک)، تماس جنسی و مادر به نوزاد است.

مدیر مرکز تحقیقات ایدز ایران افزود: در ایران، برای نخستین بار ویروسHTLV-1  در خراسان شناسایی شد. در مقطع زمانی که شناخت دقیقی نسبت به این ویروس وجود نداشت، از آن با نام بیماری خراسان (Khorasan disease) یاد می شد.

وی تأکید کرد: خراسان نخستین منطقه ای بود که خون افراد برای (شناسایی این) ویروس کنترل شد؛ البته این ویروس در برخی از مناطق دیگر کشور نیز دیده می شود، اما بیشترین موارد ابتلا در خراسان گزارش شد. درحال حاضر، مرکز تحقیقات ویروس HTLV-1 در دانشگاه علوم پزشکی مشهد فعال است.

دکتر محرز با اشاره به کند بودن سیر این بیماری گفت: بیماران معمولا با علائمی شبیه ام اس (MS) - بی حسی پاها - به متخصص اعصاب مراجعه می کنند. در ابتدا اعصاب گرفتار شده و به مرور، بیمار در راه رفتن دچار مشکل می شود. بیماری دیگری که در اثر این ویروس ایجاد می شود، لوسمی و یا لنفوم تیپ B است. درصورتی که یک یا چند عضو خانواده به این بیماری ها مبتلا شوند، باید احتمال وجود ویروس HTLV-1 در خون افراد مورد بررسی قرار بگیرد.

چرا تلاش ها برای توسعه درمان HTLV-1 به نتیجه نرسیده است؟

به گفته دکتر محرز، باوجود اینکه ویروس HTLV-1 از خانواده ویروس اچ آی وی است، اما داروهای متعدد HIV بر روی این ویروس موثر نیست و هنوز هیچ کشوری موفق به توسعه روش درمان نشده است.

وی تأکید کرد: ویروس اچ آی وی به سرعت در سراسر جهان گسترش یافت، اما این مسأله در مورد ویروس HTLV-1 صدق نمی کند و تنها برخی کشورها با آن درگیر هستند. کشورهای غربی با مشکل خاصی در این زمینه روبرو نیستند و نیازی به سرمایه گذاری کلان و تحقیق در این حوزه احساس نمی کنند. تنها کشوری که از توانایی لازم برای توسعه یک روش درمانی برخوردار است، کشور ژاپن است که هنوز در این زمینه موفق نشده است.

کنترل خون ها از نظر وجود ویروس HTLV-1

مدیر مرکز تحقیقات ایدز ایران گفت: این ویروس در کشور شناخته شده است؛ حتی سال ها قبل از اینکه سازمان انتقال خون، خون های دریافتی را برای ویروس HTLV-1 مورد آزمایش قرار دهد، در خراسان، خون ها از نظر وجود این ویروس کنترل می شدند.

در مجموع می توان گفت، با وجود شیوع نسبتا بالای ویروس HTLV-1 در خراسان - براساس گزارش مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری های اروپا (ECDC) - این بیماری با تلاش محققان مرکز تحقیقات ویروس HTLV-1 در دانشگاه علوم پزشکی مشهد، تحت کنترل است. زمانی که فردی (در مناطق آلوده به این ویروس) با علائمی شبیه بیماری ام اس به متخصص اعصاب مراجعه می کند، بهتر است که احتمال وجود ویروس HTLV-1 در خون وی نیز مورد بررسی قرار بگیرد.