چند روزی است در فضای رسانه‌ای و در محافل پزشکی بحث‌هایی پیرامون لیست جدید داروهای بدون نسخه یا اصطلاحا OTC شکل گرفته است؛ موضوعی که از این پس تهیه و دسترسی به برخی داروهای معمولی و پرمصرف را بدون‌احتیاج به نسخه پزشک و با هزینه آزاد فراهم می‌کند. البته بسیاری از این داروها پیش از این هم با مراجعه به داروخانه‌ها بدون‌نسخه و دستور پزشک قابل تهیه بود اما با انتشار این لیست اتفاق جدیدی رخ داده است.
به این صورت که در گذشته اگر با ارائه نسخه این داروها را تهیه می‌کردید بخشی از هزینه از سوی بیمه تامین می‌شد اما حالا بیمه هیچ هزینه‌ای را برای تهیه این داروها تقبل نمی‌کند و بیماران باید به‌صورت آزاد به تهیه آنها مبادرت کنند.
در همین ارتباط و در بحث‌هایی که بعد از انتشار لیست صورت گرفته است موافقان و مخالفان بسیاری اظهار‌نظر کرده‌اند و از زوایای مختلف این تصمیم مشترک شرکت‌های بیمه‌ای و وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی را مورد بررسی قرار داده‌اند.
تصمیمی از گذشته بوده است
مصطفی دلاور، معاون سازمان غذا و داروی استان اراک با اشاره به این لیست به «فرهیختگان» گفت: «موضوع خارج کردن داروهای OTC از چرخه داروهای فروش با نسخه یک سیاست کلی بوده است که طی جلسات متعدد توسط شرکت‌های بیمه‌ای و وزارت بهداشت در سال گذشته صورت گرفته است. اینکه چرا از سال ۹۶ تا به حال این موضوع اجرایی نشد و این لیست در اختیار داروخانه‌ها قرار نگرفت مشخص نیست اما به هر حال این سیاستی بوده است که از مدت‌ها پیش در دستور کار وزارت بهداشت و شرکت‌های بیمه‌ای قرار داشته است و حالا اجرایی می‌شود.
کلیت این تصمیم هم این گونه بوده است که با آزاد شدن و فروش این داروها بدون حمایت بیمه‌ها هزینه جمع‌آوری شده از سوی شرکت‌های بیمه‌ای روی داروهای گران‌قیمت برخی بیماری‌های سخت صرف شود تا فشار از روی آن بیماران کم شود. پیش‌فرض هم این بوده است که خانواده‌ها و بیماران در تهیه این دسته از داروها مشکلی ندارند و فشار خاصی را متحمل نمی‌شوند.»
چرا وقتی به مشکل مالی خوردند به فکر اجرا افتادند؟
حسام‌الدین شریف‌نیا، پزشک داروساز در گفت‌وگو با «فرهیختگان» با اشاره به اینکه چنین اقدامی در بسیاری از کشورهای دنیا ذیل مکانیسم‌های کنترل هزینه درمان در یک بازه چندساله اجرایی شده است، خاطر‌نشان کرد: «این اتفاق معمول و مرسومی است در تمام دنیا اما در حال حاضر ارائه این لیست چند شبهه ایجاد می‌کند.
ابتدا اینکه چرا این مقدار با تاخیر اجرا می‌شود و حالا که به قول معروف کفگیر بیمه‌ها به ته دیگ خورده است و پولی ندارند به فکر کسب درآمد از این طریق افتاده‌اند و دوم اینکه تجربه سایر کشور‌ها در اجرای این موضوع یک‌دفعه نبوده و به‌صورت پلکانی اجرا شده است. این دریافتی مستقیم از مردم باید در تامین هزینه بیماری‌های سخت و گران‌قیمت استفاده شود، در غیر این صورت ارائه این لیست توجیه دیگری ندارد. ضمن اینکه به منظور کاهش فشار بر خانوارها افراد زیر ۱۲ سال از این موضوع مستثنی شده‌اند و می‌توانند با ارائه نسخه و حمایت بیمه این داروها را تهیه کنند.»
این اتفاق پزشک را از چرخه درمان خارج می‌کند
یکی از پزشکان با سابقه درمان در مناطق محروم با انتقاد از انتشار این لیست آن را به نوعی سند نابودی طرح تحول می‌داند و معتقد است: «بنده طی سال‌ها طبابت در مناطق مختلف معتقدم این لیست پایه‌گذار دو اتفاق خواهد بود که هر کدام از اینها نیز تبعات گسترده‌ای خواهد داشت. ابتدا اینکه در مناطق و جاهایی که به دلایل مختلف ابتلا به بیماری‌های ساده‌ای که با چنین داروهایی درمان می‌شوند شایع‌تر است و بیشتر اتفاق می‌افتد خانواده‌ها باید هزینه‌های قابل‌توجهی (حداقل برای خودشان که حقوق و درآمد ماهیانه‌شان زیر یک میلیون تومان است) را برای تهیه داروها بپردازند.
پس نمی‌توانیم این‌گونه توجیه کنیم که چون این داروها مصرف زیادی در طول سال ندارند و گران هم نیستند پس مردم مشکلی در تهیه آنها ندارند، چرا که بارها شخصا دیده‌ام که هزینه تهیه یک ورق استامینوفن هم برای برخی خانوارها سخت بوده است. ایراد دومی که این موضوع ایجاد می‌کند بحث خوددرمانی‌ها و خودتجویزی‌هاست.
ارائه بدون نسخه و قیمت آزاد و بالای این داروها باعث می‌شود که فرد بیمار از مراجعه به پزشک و پرداخت ویزیت خودداری و به نوعی در هزینه‌ها صرفه‌جویی کند و مستقیما و بدون آگاهی و با تشخیص خود به تهیه دارو مبادرت کند که این موضوع می‌تواند پایه‌گذار اتفاقات خطرناکی باشد و سلامت فرد را تهدید کند. داروخانه‌داران نیز از این لیست استقبال می‌کنند؛ چرا که بدون انتظار برای دریافت پول خود از بیمه مستقیما هزینه را از بیمار دریافت می‌کنند و اوضاع مالی خود را سروسامان می‌دهند در حالی که به نظر من یکی از اصلی‌ترین مولفه‌های اجرای طرح تحول سلامت برداشته شدن بار سنگین هزینه درمان از دوش بیمار و خانواده او بوده است که این اتفاق علی‌رغم اینکه می‌تواند به کامیابی بیماران خاص منتج شود، گروه دیگری را آزرده‌خاطر و ناراحت خواهد کرد.»
نمی‌توان به هر دو رسید؟
اما با خوانش و مرور نظرات موافقان و مخالفان این لیست ارائه شده، موضوع را باید از دو منظر بررسی کرد. جمله معروف روی دفترچه‌های بیمه که از سوی مقام معظم رهبری بیان شده است همواره مورد توجه و نیاز خانواده‌ها و بیماران بوده است و نسبت به آن تصور و امید مثبتی داشته‌اند که شاید روزی فرا برسد و بعد از آن جز غم و الم مریض داری هیچ اندوه و مشغله دیگری آنها را آزرده خاطر نکند.
طرح تحول سلامت و دورنمایی که از آن ترسیم شده بود این آرزو را بسیار کم به واقعیت نزدیک‌تر کرد اما متاسفانه در چرخه اجرای این طرح فضا به سمتی پیش رفت تا این امید علی‌رغم تلاش‌های بسیار همچنان کمرنگ بماند و کمتر کسی باشد که از دفترچه بیمه‌ای که در دست دارد رضایت خاطر داشته باشد. حذف تعرفه بیمه از داروهای موجود در این لیست حتی به این امید که هزینه ذخیره شده از آن به بیماران خاص و درمان‌های پرهزینه تعلق می‌گیرد برای طبقه‌ای از افراد و خانواده‌هایی گران می‌افتد و مشکلاتی را ایجاد خواهد کرد و آنها را از امید ارزان شدن درمان همچنان دور نگه می‌دارد و بهتر شاید این بود که مجموعه بهداشتی و درمانی کشور و سیاستگذاران این حوزه برای هر دو مصداق؛ یعنی هم این داروها و هم داروها و هزینه درمان بیماری‌های خاص راه حل ویژه‌ای اتخاذ کنند.
ابوالقاسم رحمانی
- 16
- 2
