۸ حق بیمه شدگان بر گردن سازمان تامین اجتماعی

تأمین اجتماعی، در واقع همان حفاظت از افراد فعال در یک جامعه محسوب می‌شود؛ کسانی که با ارائه خدمات خود، چرخ امور اجتماع را به چرخش در می‌آورند و باعث رشد مادی و معنوی آن می‌شوند. تأمین آتیه و حمایت از چنین افرادی، وظیفه هر جامعه ای است که در قالب خدمات تأمین اجتماعی، به آن ها عرضه می‌شود.

ماده سه قانون تأمین اجتماعی، موارد این تأمین را در شش عرصه، دسته‌بندی کرده است: حوادث و بیماری‌ها، غرامت دستمزد، بارداری، از کارافتادگی، بازنشستگی و مرگ. ممکن است این رده‌بندی برای کسانی که در زمینه مطالعات مربوط به حقوق تأمین اجتماعی و روابط کار مطالعه می‌کنند، مفید باشد، اما جوابگوی پرسش‌های متعدد بیمه‌شدگان درباره حق و حقوقشان و همچنین، وظایفی که سازمان تأمین اجتماعی در قبال آن ها دارد، نیست. به همین دلیل، در نوشتار پیش رو، هشت وظیفه تأمین اجتماعی را در قبال بیمه شدگان، با توضیحات مختصری، برای شما خوانندگان عزیز و ارجمند، ذکر می‌کنیم؛ امید آن‌که مقبول افتد و کارایی داشته باشد.

۱- حمایت از بیمه شدن کارگران

طبق ماده ۴ قانون تأمین اجتماعی، «افرادی که به هر عنوان در مقابل دریافت مزد یا حقوق کار می‌کنند»، باید توسط کارفرما، نزد سازمان تأمین اجتماعی بیمه شوند و حق بیمه ۳۰ درصدی فرد مشمول که هفت درصد آن را خود وی پرداخت می‌کند، به صورت ماهانه و در قالب فهرست‌های بیمه تعریف شده، به حساب سازمان واریز شود. سازمان تأمین اجتماعی موظف است از طریق بازرسی مداوم و بررسی فهرست‌های بیمه ارائه شده، بر صحت اقدام کارفرما نظارت و از بیمه شدن افرادی که استحقاق آن را دارند، حمایت کند.

۲-  ارائه خدمات پزشکی به بیمه شدگان

ارائه خدمات پزشکی، یکی از آشکارترین وظایف سازمان تأمین اجتماعی و انتظاراتی است که بیمه شدگان از این سازمان دارند؛ تا حدی که برخی از بیمه شدگان، دارا بودن دفترچه بیمه را مصداق بیمه شدن می‌دانند؛ موضوعی که البته صحت ندارد. افزون بر دفترچه خدمات درمانی، سازمان تأمین اجتماعی با احداث مراکز درمانی، خدمات رایگان پزشکی را در اختیار بیمه شدگان اجباری قرار می‌دهد. همچنین، ارائه خدمات مربوط به پروتزها، کمک هزینه خرید عینک، سمعک و عصا، از جمله تعهداتی است که سازمان تأمین اجتماعی در قبال بیمه‌شدگان پذیرفته است.

۳-  پرداخت غرامت دستمزد

پرداخت غرامت دستمزد از سوی سازمان تأمین اجتماعی، در مواردی انجام می‌شود که بیمه شده، به دلایلی نتواند درآمد خود را در حدی که کارفرما در فهرست بیمه ثبت کرده‌است، حفظ کند. این حالت، معمولاً به دلیل اتفاقات پیش‌بینی نشده‌ای مانند بیماری پیش می‌آید.

معمولاً در چنین حالتی، کارگر از مرخصی استعلاجی استفاده می‌کند و در عوض، سازمان تأمین اجتماعی حقوق ایام بیماری بیمه شده را پرداخت و آن را جزو سوابق بیمه وی منظور می‌کند. در این حالت، کارفرما در قبال ایام مرخصی استعلاجی بیمه شده، تعهدی نخواهد داشت. در حیطه پرداخت غرامت دستمزد، می‌توان وظیفه پرداخت مستمری به بیمه شدگان بیکار را هم در نظر گرفت.

۴- حمایت از بانوان بیمه شده

تأمین اجتماعی در قبال بانوان بیمه شده، وظایف ویژه‌ای برعهده دارد؛ آن ها حق دارند از مرخصی زایمان شش ماهه استفاده کنند و حقوق این ایام را از تأمین اجتماعی بگیرند. مطابق قانون، تأمین اجتماعی مکلف است به تقاضای بانوانی که بیش از ۲۰ سال سابقه کار و افزون بر ۴۲ سال سن دارند، برای برقراری مستمری بازنشستگی، پاسخ مثبت دهد.(تبصره ۴ ماده ۷۶ قانون تأمین اجتماعی)

۵-  حمایت از بیمه شده از کارافتاده

مطابق قانون، از کارافتادگی انواع مختلفی دارد؛ اما فرقی نمی‌کند، چه این از کارافتادگی، از نوع بند «الف» ماده ۷۰ قانون تأمین اجتماعی باشد و به دلیل ۶۶ درصد و بیشتر بودن از کارافتادگی، کلی حساب شود و چه طبق بند «ج» همین ماده، بین ۱۰ تا ۳۳ درصد ازکارافتادگی بر اثر حوادث و عوارض ناشی از کار به وجود آید و بیمه شده دارای نقص عضو جزئی شناخته شود، سازمان مکلف است از چنین فردی، مطابق قوانین و مقررات، حمایت کند. این حمایت‌ها، از برقراری مستمری از کار افتادگی تا پرداخت «غرامت نقص مقطوع» را در بر می‌گیرد.

۶-  بازنشسته کردن بیمه شده

ارائه خدمات بازنشستگی، مانند ارائه خدمات پزشکی، یکی از مهم ترین و آشکارترین مسئولیت‌های سازمان تأمین اجتماعی، در قبال بیمه شدگان است. بیمه شده‌ای که حداقل ۱۰ سال سابقه پرداخت حق بیمه دارد و دست کم ۵۵ سال در خانم‌ها و ۶۰ سال در آقایان، از عمر وی گذشته باشد، می‌تواند تقاضای برقراری مستمری بازنشستگی کند. حالت‌های دیگری هم برای برقراری مستمری بازنشستگی وجود دارد؛ از جمله بازنشستگی در مشاغل سخت و زیان آور، با ۲۰ سال سابقه پرداخت حق بیمه مستمر در این مشاغل یا بازنشستگی با ۳۵ سال سابقه پرداخت حق بیمه، بدون در نظر گرفتن حداقل سن.

۷-  مستمری بازماندگان بیمه شده

حیطه مسئولیت سازمان تأمین اجتماعی در قبال بیمه شدگان، تنها دوران حیات آن ها را در بر نمی‌گیرد؛ سازمان موظف است بازماندگان بیمه شده متوفی را تحت پوشش قرار دهد و خدمات خود را به آن ها عرضه کند. همسر، فرزندان و پدر و مادر بیمه شده بازنشسته و از کار افتاده یا بازماندگان بیمه شده‌ای که «در ۱۰ سال آخر حیات خود حداقل حق بیمه یک سال کار، مشروط بر این‌که ظرف آخرین سال حیات، حق بیمه ۹۰ روز کار را پرداخت کرده باشد»، می‌توانند به انحای مختلف و برابر مقررات قانونی، از امتیاز دریافت مستمری بازماندگان یا پرداخت مبلغ مقطوع بابت سنوات پرداخت حق بیمه، برخوردار شوند.

۸- پرداخت کمک هزینه به بیمه شده

مطابق قانون، سازمان تأمین اجتماعی مکلف به پرداخت برخی کمک هزینه‌ها به افراد بیمه شده نیز هست؛ یکی از مشهورترین انواع این کمک‌ هزینه‌ها، کمک هزینه ازدواج است. بیمه شده‌ای که ظرف پنج سالِ پیش از ثبت عقد ازدواج دایمی خود در محضر، حداقل معادل ۷۲۰ روز سابقه پرداخت حق بیمه داشته و هنگام ازدواج نیز، همچنان مشغول به کار باشد، استحقاق دریافت کمک هزینه ازدواج از سازمان تأمین اجتماعی را دارد.(ماده ۸۵ قانون تأمین اجتماعی) از دیگر کمک هزینه‌هایی که سازمان مکلف به پرداخت آن هاست، می‌توان به کمک هزینه حمایت از مادرانی اشاره کرد که در یک سال پیش از زایمان، سابقه پرداخت حداقل ۶۰ روز حق بیمه دارند، ولی هنگام تولد فرزندشان، شاغل نیستند.(ماده ۶۷ و ۶۸ قانون تأمین اجتماعی)