هشدار درباره بحران در سازمان تامین اجتماعی/ زیرمجموعه‌های وزارت کار روی دور تند تغییرات

جبار کوچکی‌نژاد، عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس در گفت‌وگو با هم‌میهن درباره علت تغییر مدیران زیرمجموعه‌های اقتصادی وزارت کار، تاکید کرد: «تغییر مدیران در سیستم مدیریتی، سمی است برای آن سازمان که آن سازمان را دچار هرج و مرج و مشکلات اساسی می‌کند. یک مدیر سیاست‌ها و ریخت‌وپاش‌های خود را اعمال می‌کند و آزمون و خطاها رخ می‌دهد.» او با اشاره به تغییر و تحولات در مدیریت شستا، افزود: «اگر مدیران از بدنه شستا انتخاب شوند، به دلیل شناختن شرکت‌ها و ساختار، بهتر و تا حدی قابل‌قبول است اما با انتخاب مدیران خارج از مجموعه‌ها، سیستم شستا، شرکت ملی نفتکش و صندوق بازنشستگی کشوری را تضعیف می‌کند.» کوچکی‌نژاد درباره علت این تغییرات گفت: «سیستم مدیریتی و چینش دولت دچار ضعف است و نمی‌توانند افراد توانمند و اهل کار را پیدا کنند. البته افراد توانمند برای مدیریت این مجموعه‌ها زیاد است اما در انتخاب دچار خطا و مجبور به تغییر مدیران می‌شوند. به اعتقاد من دولت باید یک برنامه جدیدی برای انتخاب وزرا و مدیران صندوق‌ها و سازمان‌ها برای خود پیش‌بینی کند.» این عضو کمیسیون برنامه و بودجه با بیان اینکه سازمان تامین اجتماعی دچار بحران است، تاکید کرد: «هرگونه تغییرات پی‌در‌پی و انتخاب افراد خارج از صندوق‌ها و سازمان‌ها باعث تضعیف صندوق‌ها شده است.» او در پاسخ به این سوال که مجلس به این تغییرات ورود پیدا نمی‌کند یا از وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی طرح سوال کند؟ گفت: «انتخاب و معرفی وزرا حق دولت است و انتخاب مدیران حق وزرا و در قانون اساسی به آن تاکید شده است. اما مجلس به‌عنوان ناظر عملکرد دولت و قوه مجریه، موظف است از وزیری که با ضعف خود مسبب هرج و مرج می‌شود و در زمان محدودی که چند بار در یک مجموعه تغییرات ایجاد کند، سوال کند و تا رفع مشکل، موضوعات مربوط به آن را پیگیری کند. قطعاً حق مجلس است که درباره بحران‌های کنونی و تغییرات پی‌درپی از وزیر کار سوال کند و اگر اصلاح نشود، تحقیق و تفحص را کلید بزند. اما اگر ضعف شدید وجود داشته باشد، حق مجلس است که با استیضاح به اصلاح شرایط موجود بپردازد.»

کوچکی‌نژاد در پاسخ به این سوال که در مورد تغییرات پی‌درپی در زیرمجموعه وزارت کار، مجلس از این ابزارهای قانونی استفاده می‌کند؟ افزود: «در رابطه با وزارت کار، ضعف‌های شدیدی وجود دارد و نمایندگان باید از سوال شروع کنند.» او در پاسخ به این سوال که تامین اجتماعی که در بحران گرفتار است، اگر به ورشکستگی برسد، مجلس دیگر فرصتی برای اقدام پیشگیرانه دارد؟ تاکید کرد: «تامین اجتماعی سالیان سال است که دچار بحران شده و از بانک رفاه ماهانه وام می‌گیرد تا بتواند حقوق‌ بازنشستگاه را پرداخت کند. این مشکل در چند دولت وجود داشته است. در مجلس از دولت انتظار داریم که به این موضوع ورود پیدا کند و سیاست‌های موثری در حوزه صندوق‌های بازنشستگی درپیش بگیرد وگرنه با این نوع تغییرات مشکلات حل نمی‌شود.»

محمدرضا دشتی‌اردکانی، عضو کمیسیون اقتصادی مجلس به بررسی تاثیر تغییر و تحولات در سطح مدیریتی در اقتصاد کشور پرداخته و گفت: «برای رسیدن به ثبات مدیریتی باید مدیرانی انتخاب شوند که به کار خود مسلط بوده و فسادستیز باشند و عدالت را در مجموعه‌های مختلف رعایت کنند.» او افزود: «مدیران اگر کاردان هستند باید شغل، پست یا مدیریتی را قبول کنند. امام صادق (ع) فرمودند: «اگر کسی که از عهده آن بر نمی‌آید را انجام دهد، یا مسئولیتی که می‌داند از عهده آن بر نمی‌آید را بپذیرد، خائن است.» بنابراین باید تلاش کنیم که با دید کامل و بررسی‌های لازم مدیران را در تخصص‌های خاص – سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و... - به کار گماریم. از ابتدا باید مدیران کاردان، متعهد و انقلابی را انتخاب کنیم تا مجبور نباشیم آنها را بعد از دو سال تغییر دهیم. این تغییرات به وزارتخانه و سازمان لطمه می‌زند.» دشتی‌اردکانی با اشاره به اینکه تغییر در سطح مدیریت کار درستی نیست، تاکید کرد: «البته اگر جایی مدیری که قابل نباشد و نتواند کار را انجام دهد، حتماً باید تغییرات صورت گیرد. چراکه بودن مدیری که از عهده مسئولیت خود بر نمی‌آید، آن سازمان را دچار مشکل می‌کند.»

زیرمجموعه‌های وزارت کار روی دور تند تغییرات

سومین مدیرعامل شرکت سرمایه‌گذاری تامین اجتماعی «شستا» در  دولت سیزدهم روز گذشته معارفه شد. این در حالی است که به‌تازگی شاهد انتصاب علی احمدی، وزیر آموزش و پرورش در دولت نهم احمدی‌نژاد به‌عنوان دومین مدیرعامل شرکت نفتکش در این دولت بودیم. البته در مهرماه امسال نیز مدیرعامل صندوق بازنشستگی کشوری برکنار و معاون امور تعاون با حفظ سمت سرپرست این صندوق شد تا سومین جابه‌جایی مدیریتی در این صندوق نیز رقم بخورد. همچنین اوایل ماه گذشته، سومین مدیرعامل هلدینگ نفت، گاز و پتروشیمی تامین (تاپیکو) نیز انتخاب و معارفه شد. این تنها چند مورد از جابه‌جایی مدیران ارشد در وزارتخانه تعاون، کار و رفاه اجتماعی است که از یک ماه گذشته آغاز شده و با توجه به انتصابات انجام‌شده، ادامه‌دار نیز خواهد بود زیرا برخی از پشت‌پرد‌ه‌ها  مؤید این است که وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی برای عزل کردن و نکردن مدیران کنونی تحت فشار گروه‌های سیاسی است. این رویه برای وزارتخانه‌ای که زیرمجموعه‌های اقتصادی متعددی دارد و باید حقوق بیش از ۴ میلیون بازنشسته و مستمری‌بگیر را تامین کند، بسیار نگران‌کننده است.

در دوسال‌ونیم اول دولت سیزدهم شاهد تغییر شش وزیر بودیم، همچنین براساس اخبار منتشرشده شمار زیادی از مدیران دولت رئیسی به دلایل متعدد به‌خصوص ضعف در اداره امور و حواشی‌های متعدد از سمت خود کنار رفته یا برکنار شده‌اند. در این میان شنیده می‌شود که وزیر نفت نیز خانه‌نشین شده است و این احتمال وجود دارد که در آینده شاهد جابه‌جایی در رأس هرم این وزارتخانه نیز باشیم. در این میان وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی از همان روزهای نخست که حجت‌الله عبدالملکی بر کرسی آن نشست و زیرمجموعه خود را  انتخاب کرد، بیشترین حواشی را داشته است؛ به‌خصوص‌که او اولین فردی بود که از کابینه به دلیل هماهنگی بیشتر استعفا داد اما از ظرفیت او در بخش‌های دیگر استفاده شد. البته ناگفته نماند این دولت از همان ابتدا که وزرای خود را به مجلس معرفی کرد،‌ بسیاری از کارشناسان نسبت به جابه‌جایی گسترده مدیران آن هشدار داده بودند.

هرچند جابه‌جایی در عمده وزارتخانه‌ها همچنان نه صرفاً براساس شایسته‌گزینی بلکه مسائل دیگر در حال انجام است اما عزل و نصب‌های چندباره مدیران شستا انتقادات زیادی در بر داشته است زیرا با وجود وضعیت چالش‌برانگیز مالی تامین اجتماعی و مشکلاتی که مستمری‌بگیران و بازنشستگان با آنها دست‌و‌پنجه نرم می‌کنند، بی‌ثباتی در مدیریت کلان آن جای تأمل و تعمق دارد. به‌خصوص‌که در صورت بررسی کارنامه مدیریتی مدیران انتخاب‌شده در این مجموعه با عملکرد ضعیف آنها مواجه خواهیم بود. واگذاری سکان مدیریت یکی از بزرگ‌ترین نهادهای اقتصادی به افرادی که توان مدیریتی و تخصص لازم را ندارند، زیان‌های اقتصادی جبران‌ناپذیری خواهد داشت. برای نمونه، چرا در شرایط تحریمی‌ فردی برای شرکت ملی نفتکش انتخاب شود که رزومه قابل قبولی در این حوزه ندارد؟ هرچند او سوابق مدیریتی دارد اما در فضای کنونی که رئیس سازمان برنامه و بودجه از عدم تحقق درآمدهای نفتی در ۷ ماه نخست خبر می‌دهد، چرا با وجود کسری بودجه ۴۰۰ همتی باید شاهد ریسک مدیریتی از سوی تصمیم‌گیران باشیم؟ 

از مهرماه امسال شاهد این بودیم که «نعمت‌الله ترکی» از مدیریت صندوق بازنشستگی کشوری برکنار شد و به جای او مهدی مسکنی، معاون امور تعاون با حفظ سمت سرپرست این صندوق شد. مسکنی در بدو ورود نیز با تغییر در هیئت‌مدیره شرکت ملی نفتکش در نهایت علیرضا احمدی را به‌عنوان مدیرعامل شرکت ملی نفتکش انتخاب کرد. همچنین در این شرایط مسعود اسم‌خانی که اوایل سال گذشته، به مدیرعاملی و نایب‌رئیسی هیئت‌مدیره شرکت سرمایه‌گذاری نفت و گاز و پتروشیمی تأمین (تاپیکو) منصوب شده بود، برکنار شده و بابک افقهی جانشین او شده است؛ این در حالی است که تاپیکو بزرگ‌ترین هلدینگ تخصصی کشور در زمینه صنایع نفت، گاز و پتروشیمی، سلولزی، تایر ‌و تولید لوله در کشور و از مجموعه‌های وابسته به صندوق تامین اجتماعی است.

مصادیق بی‌شماری در جابه‌جایی مدیران زیرمجموعه وزارت تعاون، ‌کار و رفاه اجتماعی وجود دارد که نمی‌توان به همه آنها در این گزارش اشاره کرد اما سوال مهم این است که سهامداران شرکت‌های مهم زیر مجموعه این وزارتخانه چه میزان باید خسارت انتصابات غیرتخصصی را پرداخت کنند؟ درحالی‌که این روزها سازمان تامین اجتماعی برای تامین حقوق بازنشستگان خود از بانک رفاه وام می‌گیرد.

پریسا هاشمی و الهه ابراهیمی