همه چیز درمورد قوانین اخراج کارگر توسط کارفرما

اگر اخراج کارگر طبق دلایل موجه باشد کارفرما تنها مکلف به پرداخت حقوق کارگر میباشد

قوانین اخراج کارگر

از مباحث مهم در حوزه کار و اشتغال می توان موضوع امنیت شغلی را نام برد. قرارداد کار برطبق ماده ۱۰ قانون کار، دارای شرایط خاصی می باشد. مواردی که باید در قرارداد کار، مشخص شود شامل مشخصات طرفین، میزان حقوق و دستمزد، نوع کار و فعالیت، ساعت کار، تاریخ منعقد شدن قرارداد کار، تعطیلات و مرخصی، مدت زمان قرارداد و محل انجام کار می باشد. 

قرارداد میتواند درصورت دائمی بودن ماهیت کار، به صورت دائمی یا موقت باشد ولی عمده کارفرماها با کارگران خود، قراردادهای کوتاه مدت یک ماهه، سه ماهه، شش ماهه یا یکساله در قبال کارهای معین و کارهایی با ماهیت دائمی، منعقد می کنند. اگر کارفرمایی بخواهد کارگرش را پیش از اتمام قرارداد، به صورت غیرموجهی اخراج کند؛ قانون کار برای کارفرما، شرایط دشواری را تعيين کرده است. لازمه ی اخراج کارگر توسط کارفرما، ارائه دلایل موجه برطبق قانون کار می باشد. 

دلایل موجه برای اخراج کارگر

اگر کارفرما با کارگرش، قرارداد کار کوتاه مدتی را به صورت قانونی منعقد کند؛ کارگر را اخراج نمی کند؛ بلکه به واسطه قراردادهای کوتاه مدتش با کارگر، منتظر میماند تا مدت قرارداد تمام شود و از آن پس با او قرارداد، تمدید نمی کند.

 درصورتی که کارفرمایی، قصد اخراج کارگرش در یک قرارداد دائمی یا پیش از موعد مقرر در قرارداد کار معین را داشته باشد، ملزم به گذراندن مراحلی میباشد تا ضمانت اجراهای قانونی، شامل حال او نشود. هر گاه کارگر بر اساس ماده ۲۷ قانون کار، وظایف خود را انجام ندهد و یا پس از تذکرات کتبی، آئین نامه های انضباطی کارگاه را نقض کند؛ کارفرما می تواند مطالبات، حقوق معوقه و حق سنوات کارگر را با جلب موافقت شورای اسلامی کار، به وی بپردازد و نسبت به فسخ قرارداد کار یا اخراج کارگر، اقدام کند.

کارفرما باید در شرایطی که کارگاه، فاقد شورای اسلامی کار است؛ نظر مثبت انجمن صنفی را جلب کند و درصورت برطرف نشدن موضوع با توافق بین کارفرما و کارگر، موضوع باید به هیأت تشخیص روابط کارگر و کارفرما ارجاع داده شود و درغیر این صورت، موضوع طرح و نظر نهایی این هیأت، در هیات حل اختلاف کارگر و کارفرما، ملاک تصمیم گیری خواهد بود. کارگر در زمان انجام فرآیند این کار، هم چنان در همان واحد به فعالیت می پردازد و وظایف و امور محوله اش را باید مانند سایر کارگران انجام دهد.

درصورت عدم جلب نظر مثبت مراجع گفته شده برای اخراج کارگر توسط کارفرما، در چنین شرایطی کارفرما نمیتواند قرارداد کار را فسخ کند و در صورت فسخ قرارداد کار و اخراج کارگر، به آن اخراج غیرقانونی کارگر می گویند. البته اخراج کارگر برطبق قانون در موارد دیگری، غیرقانونی تلقی شده است.

دلایل غیرموجه برای اخراج کارگر

بر اساس ماده ۱۵ یا ماده ۱۶قانون کار، درصورت تعطیلی کارگاه به مدت چند وقت به دلایل حوادث قهری یا حوادث غیرقابل پیش بینی و پیشگیری، کارگر می تواند به مدت دو سال از مرخصی بدون حقوق یا مرخصی تحصیلی استفاده می کند یا برای مدتی برطبق ماده ۱۷قانون کار، توقیف یا حبس می شود یا به خدمت وظیفه سربازی بر اساس ماده ۱۹قانون کار، اعزام می شود.

قرارداد کاری در تمام موارد مذکور، بین کارگر و کارفرما به حالت تعلیق در می آید. اکنون اگر کارفرما نخواهد پس از رفع مانع و بازگشت کارگر به کارگاه، او را بپذیرد، این اقدام کارفرما بر اساس ماده ۲۰ قانون کار، حکم اخراج غیرقانونی را دارد و کارفرما باید چنین مسئولیتی را بپذیرد. همچنین اگر کارفرما قبل از اتمام قرارداد، اقدام به اخراج کارگر از کارگاه به هر دلیلی بنماید؛ بازهم حکم اخراج غیرقانونی کارگر را دارد.

قرارداد کارگر می تواند دائمی یا موقتی باشد

تعلیق کارگر در قانون کار

در قانون کار به بیان موضوع تعلیق کارگر، پرداخته شده است. کارفرما نمی تواند درحالت تعلیق، کارگر را اخراج کند. از دلایل تعلیق کارگر می توان به موارد زیر اشاره کرد :

- مواردی که فعالیت کارگاه را به دلیل حادثه قهری مانند سیل، طوفان، شیوع بیماری مسری و …  غیرممکن می کند و در نتیجه کارگاه تعطیل میشود. کارفرما نمیتواند در چنین شرایطی کارگر را اخراج کند. وزارت کار و امور اجتماعی، مظف به تشخیص قهری بودن حوادث و غیرممکن بودن فعالیت در کارگاه می باشد.

- در صورتیکه کارگر از مرخصی برای تحصیل و بدون حقوق، برطبق قانون کار استفاده می کند؛ قرارداد وی بمدت ۲ سال تعلیق می شود و کارفرما نمیتواند کارگر را اخراج کند.

- توجه داشته باشید که توقیف کارگر باعث محکومیت او نمیشود و کارفرما، حق اخراج کارگر را برطبق قانون کار ندارد.

- در صورتی قرارداد کار کارگر، تعلیق می شود که در دوران نظام وظیفه باشد. کارگر باید به وظایف خود بمدت حداکثر دوسال پس از خدمت به کار ، عمل کند.

ضمانت اجرای اخراج غیرقانونی کارگر

اگر کارفرمایی به صورت غیرقانونی و خلاف مقررات اخراج کارگران، اقدام به اخراج کارگری کند؛ کارگر باید بر اساس ماده ۲۰ قانون کار، ظرف مدت ۳۰ روز با مراجعه به هیات تشخیص روابط کارگر و کارفرما، درخواست بازگشت بکار را ارائه کند؛ در این زمان کارفرما توسط هیأت تشخیص، فراخوانده میشود تا از او در این خصوص بپرسد. درصورت موجه و قانونی بودن دلایل اخراج کارگر، در چنین شرایطی کارفرما باید حق و حقوق قانونی کارگر را بپردازد ولی اگر کارفرما برای اخراج کارگرش دلیل موجهی نداشته باشد؛ حکم بازگشت کارگر به محل کارش توسط هیات تشخیص صادر می شود.

اگر کارفرما تمایلی نداشته باشد که کارگر به محیط قبلی بازگردد یا از پذیرش آن امتناع ورزد؛ در چنین شرایطی کارفرما باید حقوق کارگر را از تاریخ اخراج بپردازد و به میزانی که سالانه سابقه کار دارد، بعنوان حق سنوات ۴۵ روز حقوق به او پرداخت کند. البته باید بدانید که بر اساس ماده ۲۷ قانون کار، در حالت عادی، حق سنوات به ازای سابقه کار، معادل یک ماه آخرین حقوق میباشد و درصورت اخراج کارگر، نحوه ی محاسبه ی حق سنوات به میزان هر سال سابقه معادل ۴۵ روز می باشد.

موجه یا ناموجه بودن دلیل اخراج کارگران را چه نهادی بررسی می کند؟

درصورت اخراج کارگر توسط کارفرما به دلایل شخصی و غیرموجه، نهادهای دیگر موظفند که به دلایل اخراج کارگران رسیدگی کنند. از این رو شورای اسلامی کار به عنوان نخستین مرجع رسیدگی به دلایل اخراج میباشد ولی شورای اسلامی کار در بعضی از واحدهای صنفی نیست؛ به همین خاطر انجمن صنفی صنف مزبور، این وظیفه را بر عهده می گیرد. در صورت عدم توافق کارگر و کارفرما پس از اظهارنظر این مراجع، مسئله را به هیئت تشخیص ارجاع می دهند. سرانجام اگر کارگر و کارفرما هم چنان با هم دیگر اختلاف داشته باشد، پرونده به هیئت حل اختلاف ارسال می شود تا مورد بررسی قرار بگیرد.

ترک کار کارگر

با توجه به متفاوت بودن شرایط ترک کار با شرایط و مقررات اخراج کارگر، ولی اشتراک و مشابهت هایی از برخی جوانب با هم دیگر دارند. براساس مفاد ماده ۲۱ قانون کار، چنانچه کارگری، قرارداد کاری اش را که هنوز تمام نشده، بدون هیچ توجیه قانونی فسخ کند عملاً کارش را ترک کرده است. بنابراین کارفرما میتواند در مراجع ذیصلاح از این اقدام کارگر، مدعی شود.

مسئولیت رسیدگی به دلایل اخراج کارگران بر عهده شورای اسلامی کار میباشد

موضوعی درباره ی ترک کار کارگر در قانون کار پیش بینی نشده است. البته برطبق ماده ۲۵ قانون کار، ” درصورت تعيين قرارداد کار برای مدت موقت و انجام کار معین، هیچ یک از طرفین نمیتوانند به تنهایی ، قرارداد را به صورت یک طرفه فسخ کنند” ولی درخصوص این که کارگر، کارش را بدون هماهنگی با کارفرما و عواقب ناشی از آن ترک کند؛ چیزی پیش بینی نشده است.

نکاتی در رابطه قرارداد کار و اخراج کارگر

در ادامه با نکات قرارداد کار و اخراج کارگر آشنا شوید:

>> اخراج دایم کارگر تنها در حالت قصور و تائید شورای کار ممکن میشود. برای این که کارگر متخلف را اخراج کنید باید علاوه بر تشکیل پرونده برای او نسبت به گزارش هر گونه تخلف به کمیته ی انضباطی اقدام کنید. همچنین میتوان از طریق نصیحت به نظم، خطاهای کاری را هدایت نمود.

>> درصورتی که کارفرما توسط کارگرش به قصور و خرابکاری تهدید شود تا جرمی صورت نگیرد، کارفرما مجوز اخراج او را ندارد؛ به این خاطر که اخراج کارگر، وجه قانونی نداشته و صرفا اخراج کردن به دلیل تهدید، امکان پذیر نیست؛ مگر این که کارفرما بتواند این تهدید را بگونه ای ثابت کند. درصورت ارائه ی دلایل کافی برای اخراج کارگر توسط کارفرما، مثلا استفاده از شهادت کارگران میتواند کارگر را به واسطه ی کمیته ی انضباطی اخراج کند.

>> درصورت اخراج کارگری به دلیل تعطیلی کارگاه یا شرکت، اگر امکان بازگشایی آن به تشخیص کمیته ی انضباطی وجود نداشته باشد؛ در چنین شرایطی اخراج کارگر، موجه است و باید به او مزایا بپردازند.

>> درصورت تعيين یک دوره ی آزمایشی در قراردادهای دائمی، کارفرما مجوز اخراج کارگر، بدون تائید کمیته ی انضباطی را ندارد.

اخراج کارگر دایم به جز در حالت قصور و تایید شورای کار امکان پذیر نمی باشد

گردآوری: بخش اشتغال سرپوش