خواجوی کرمانی به نخل‌بند شاعران شهرت داردچکیده ای از بیوگرافی خواجوی کرمانی
نام اصلی:کمال الدین ابوالعطاء محمودبن علی بن محمود
زمینهٔ کاری:شعر، عرفان، ریاضیات و طب
زادروز:۶۸۹( قمری)- کرمان
مرگ:۷۵۲( قمری)- شیراز
ملیت:ایرانی
سبک نوشتاری:سبک عراقی
بیوگرافی خواجوی کرمانی
خواجوی کرمانی در کرمان در اواخر قرن هفتم هجری دیده به جهان گشود. تاریخ تولد وی را به اختلاف بین ۶۶۹–۶۸۹ هجری قمری به ثبت رسانده اند. خواجوی کرمانی به نخل بند شاعران نیز معروف و مشهور است ، وی علاوه بر این که به کسب دانش های معمول روزگار در دوران جوانی مشغول بود به مسافرت نیز می رفت و به اماکنی همچون اصفهان، شام، آذربایجان، ری، عراق و مصر سفر کرده است و مدت زمان اندکی بعد از بازگشت از این سفرهای طولانی را در سیرجان و شیراز سپری کرد. خواجوی کرمانی به لقب هایی معروف بوده که از آن ها می توان به خلاق المعانی و ملک الفضلا اشاره کرد.
خواجوی کرمانی یکی از شاعران قرن هشتم هجری استمجیرالدین ابوعلى سعید، نام پسر خواجو بوده است که خواجو در منظومهٔ کمال نامه در سال ۷۴۴ از او نام برده است. وى بسیاری از بزرگان و معروفان عهد خود را غیر از پیران گذشته( شیخ ابواسحق کازرونى م ۴۲۶ و سیف الدین باخرزى م ۶۵۸) مدح و ستایش کرده است که این افراد نظیر امین الدین بلیانى و شیخ علاءالدولهٔ سمنانى و پادشاهانی مانند سلطان ابوسعید بهادر( م ۷۳۶)، شیخ حسن ایلکانى( م ۷۵۷)، اَرپاگاون( م ۷۲۶)، خواجه تاج الدین احمدبن على عراقى وزیر امیر مبارزالدین، جلا ل الدین شاه مسعود اینجو( م ۷۳۶)، خواجه بهاءالدین محمود یزدى و خواجه شمس الدین محمد صاین می باشند. خواجوی کرمانی در میان مشهوران ذکر شده، ارادت بسیاری به افرادی همچون شیخ الاسلام امین الدین بلیانى و شیخ علاءالدولهٔ سمنانى داشت و ظاهراً در خانقاه شیخ علاءالدوله بمدت چند وقت زندگی کرد و دیوان او با سعی و تلاش جمع آوری کرد و از گروه مرشدیه بود، به همین خاطر از پیروان شیخ امین الدین بلیانى محسوب میشد و علاقه خاصی به این شاعر عارف داشت.
سبک و روش خواجوی کرمانی
خواجوی کرمانی از بیشتر دانش هاى عصرش، طبق روش ادیبان زمان برخوردار بود و در علوم دیگری همچون نجوم و هیئت، تبحر داشت. قدرت سخنورى خواجوی کرمانی را می توان از ارزش سخن او در قصیده و غزل و انواع شعر نشان داد. با این وجود از استادان پیشین پیروی میکرد، به گونه ای که در مثنوى، پیرو شیوهٔ نظامى و مثنوى گویان قرن هفتم و در قصیده، پیرو فرادی همچون خاقانى و سنائى و ظهیر و در غزل، پیرو سعدى بوده است و از این بابت از آن گروه شاعرانی محسوب میشود که غزل هایشان در دوره ی حافظ و سعدى قرار داشته یعنى مضمون هاى عاشقانه را بهمراه مضمون هاى اندرزى و عرفانى و حکمى دارد. وى از قافیه ها و ردیف هاى بسیار دشواری در غزل استفاده کرده و با این حال، سخنش در آن ها روان و دل پذیر است و برخى از منتقدان سخن، همین خصوصیت روانى و دلپذیرى او را جوینده غزل هاى سعدى و حتى دزد آن ها نامیده اند. محتوای قصیده هاى خواجوی کرمانی شامل زهد و وعظ، توحید و نعت، مدح بزرگان دین و همچنین شامل مطلب هاى انتقادى و مطایبه می باشد.
رویداد های مهم زندگی خواجوی کرمانی
خواجوی کرمانی در ضمن این سیر وسیاحت ها، علاءالدوله سمنانی را دیدار کرد و حلقه ی ارادت او را به گوش کرد. مدتی هم برای کسب کمال بیشتر در شیراز، علماء و فضلای آن دیار را دید و بعد در کازرون به خدمت شخصی مانند امین الدین محمد کازرونی رفت و از انفاس روح افزای او برخوردار شد. خواجوی کرمانی وقتی که می خواست به مسافرت برود به نام سلطان ابو سعید، نظم مثنوی هما و همایون سرایید و پس از پایان این منظومه و مسافرتش آرزو داشت که آنرا به پادشاه ابو سعید تقدیم کند.
آرامگاه خواجوی کرمانیمثنوی خواجوی کرمانی در سال ۷۲۳ در شهر بغداد به پایان رسید و بعد از گذشت سه سال و اندی به تبریز به منظور دریافت پاداش کارش سفر کرد، ولی ابوسعید مرده بود. در همین سالها رابطه ی نزدیكی با حافظ داشت و از نظر تجربه شعری در مقایسه با حافظ، جایگاه بالاتری داشت.
اندیشه های خواجوی کرمانی
سبک شعر خواجوی کرمانی، عرفانی می باشد. در غزلیات خواجوی کرمانی، مضامین عرفانی بطور صریح بیان می شود ولی در این اشعار که شاعرانی همچون حافظ را متأثر کرده مبارزه با زهد و ریا و بی اعتباری دنیا و مافیها از موارد ذکر شده است. او به سبک سنایی، اشعاری را غزل گویی می کرده و سعی داشته در مثنوی، حماسه سرایی را از فردوسی تقلید کند. او در ریاضیات طب و هیئت از تبحر خاصی برخوردار بود. در اشعار خواجوی کرمانی، طنز و هزل و انتقادات اجتماعی مرسوم است. او شاعری توانا در زمینه های قصیده، مثنوی و غزل بوده، به نحویکه حافظ به روش سخن پردازی خواجوی کرمانی تمایل داشته و از این رو این دو شاعر در شیوهٔ سخن پردازی با هم شباهت دارند.
آثار خواجوی کرمانی
آثار زیادی از خواجوی کرمانی وجود دارد که مضامین و محتوای این آثار با هم فرق دارند. اغلب آثار خواجوی کرمانی، منظوم هستند. دیوان خواجوی کرمانی متشکل از دو بخش صنایع الکمال و بدایع الجمال میباشد و محتوای آن شامل غزل، مسمط، قصیده، ترکیب بند، رباعی، ترجیع بند، قطعه و مستزاد می باشد. اثر پنج مثنوی خواجوی کرمانی دارای وزن های گوناگون میباشد که از آن ها می توان به همای و همایون، روضةالانوار، گل و نوروز، کمال نامه و گوهرنامه اشاره کرد. به این پنج مثنوی، خمسهٔ خواجو نیز گفته میشود. گویندهٔ ناشناس و پرسخنی، چندین سال بعد توانست منظومهٔ سام نامه را براساس منظومهٔ همای و همایون خواجو با تغییر و حذف اسامی و افزودن افسانه هایی بوجود آورد.
آثار منثور خواجوی کرمانی به رساله های چهارگانه ای گفته میشود که نثرش مسجّع و مصنوع است و بیشتر اشعار او برگرفته از آیات قرآنی بود. از رساله های چهارگانهٔ خواجوی کرمانی می توان به سراجیّه، شمس و سحاب، شمع و شمشیر، نمد و بوریا اشاره کرد.
اشعار خواجوی کرمانی اشعاری عرفانی استخصوصیت های اخلاقی خواجوی کرمانی
یکی از شاعرانی که علاوه بر غزلسرایی در زمینه هایی همچون مدح گویی و قصیده سرایی مشغول به فعالیت بوده، خواجوی کرمانی می باشد. درواقع او قصد داشته از این روش، مزیّتی عالی را کسب کند و به طور واضح این آرزو از اشعار وی قابل مشاهده است. هجو در دیوان خواجوی کرمانی، کم است.
خواجوی کرمانی در اشعارش از شعرای معاصر خود یاد نکرده و از این رو معلوم است که به آنان اعتنایی نداشته و در اشعار او حسّ غرور بندرت نمایان بوده و همچنین در آثار وی می توان زهد و ریاضت را مشاهده کرد. خواجوی کرمانی برای« سلطان ابوسعید خان چنگیزی» مداحی میکرد، پس از این که در خدمت جمعی از مشایخ حاضر شد، دیگر مداحی نکرد و گوشه گیر شد.
درگذشت خواجوی کرمانی وآرامگاه وی
خواجوی کرمانی در شیراز در سال ۷۵۰ ه ق فوت کرد. مکان آرامگاه او در تنگ الله اكبر در دامنه كوه صبوی و در ابتدای جاده شیراز – اصفهان می باشد. درواقع در نزدیکی دروازه قرآن، قبر خواجوی کرمانی قرار گرفته است. از كنار مقبره خواجو، آب چشمه معروف ركناباد عبور میکند. این آرامگاه با اعتبارات اداره فرهنگ فارس در سال ۱۳۱۵ شمسی ساخته شد. آرامگاه این شاعر در محوطه ای بدون سقف واقع شده است.
از خواجوی کرمانی آثار زیادی بجای مانده است که مضامین و محتوای آنها عموماً متفاوت میباشندگردآوری: بخش بیوگرافی سرپوش
- 15
- 6
