در آبان ماه سال ۱۳۷۳ قانون بیمه همگانی خدمات درمانی کشور از سوی مجلس شورای اسلامی به تصویب رسید که متعاقب آن سازمان بیمه خدمات درمانی در کشور تشکیل شد. هدف این سازمان رفع نیاز به خدمات بهداشتی و درمانی و مراقبتهای پزشکی در حوادث و سوانح به صورت بیمه همگانی برای کارمندان دولت و بیمه شدگان اختیاری می‌باشد.
این سازمان با عقد قرارداد با کلیه بیمارستانها و مراکز بهداشتی درمانی دولتی، برخی بیمارستانها، درمانگاه‌ها، آزمایشگاه‌ها، داروخانه‌ها و پزشکان در بخش خصوصی به ارائه خدمات به بیمه شدگان خویش می‌پردازد. به این شکل که بیمه شدگان هنگام مراجعه به مراکز طرف قرارداد فقط بخشی از هزینه خویش را به عنوان فرانشیز پرداخت کرده و بقیه هزینه را مراکز طرف قرارداد از سازمان بیمه سلامت ایران اخذ می‌کنند.
بر اساس ماده ۳۸ قانون برنامه پنجم توسعه و تجمیع بخش‌های بیمه درمانی صندوق‌های بیمه‌ای در سازمان بیمه خدمات درمانی، سازمان بیمه سلامت ایران بر اساس ابلاغ اساسنامه در ۲۲ مردادماه سال ۱۳۹۱ تشکیل شود و بر همین اساس از اول مهر ماه ۱۳۹۱ سازمان بیمه سلامت ایران رسماً فعالیت خود را آغاز کرد و مأموریت یافت اقدام‌های لازم را به منظور تمرکز کلیه امور بیمه سلامت در سازمان از طریق تجمیع بخش بیمه درمانی کلیه صندوق‌های موضوع ماده ۵ قانون مدیریت خدمات کشوری و ماده ۵ قانون محاسبات عمومی کشور با رعایت مفاد ماده ۳۸ قانون برنامه پنجم توسعه به انجام رساند.
صندوقها بیمه‌ای سازمان بیمه سلامت ایران
صندوق کارکنان دولت:
کلیه افراد مشمول قانون استخدام کشوری اعم از شاغل، بازنشسته و وظیفه بگیر به همراه همسر و فرزندان تحت عناوین تبعی ۱، ۲ و ۳ (پدر، مادر، خواهر، برادر، مادربزرگ، پدربزرگ، ناپدری، نامادری، عروس، داماد و نوه و…) در این صندوق بیمه می‌شوند که از تاریخ استخدام مشمول پرداخت حق بیمه مطابق قوانین و ضوابط جاری و دریافت دفترچه بیمه سلامت خواهند شد.
صندوق سایر قشرها:
بر اساس بند ۵ ماده ۱۳ قانون بیمه همگانی خدمات درمانی کشور، گروه‌های سایر قشرها شامل خانواده معظم شهداء، جانبازان، آزادگان، طلاب و روحانیون، دانشجویان، مددجویان بهزیستی به همراه خانواده تحت تکفل ایشان بیمه شده و مشمول دریافت خدمات بیمه سلامت می‌شوند.
صندوق روستاییان و عشایر:
مطابق ماده ۱۲ قانون بیمه همگانی خدمات درمانی کشور و قوانین بودجه سنواتی کلیه روستاییان، عشایر و ساکنین شهرهای زیر ۲۰ هزار نفر جمعیت این صندوق را تشکیل می‌دهند که با دریافت دفترچه بیمه سلامت روستایی از پوشش بیمه سلامت بهره‌مند شده و امکان دریافت خدمات سرپایی و بستری با رعایت نظام ارجاع در قالب پزشک خانواده برای آنان فراهم می‌باشد. حق بیمه این گروه از بیمه شدگان تماماً توسط دولت تقبل و پرداخت می‌گردد.
صندوق بیمه درمان ایرانیان:
در راستای تحقق اصل ۲۹ قانون اساسی و ماده ۴ قانون بیمه همگانی کلیه افراد ایرانی فاقد هر گونه پوشش بیمه درمان از مزایای این صندوق برخوردار می‌گردند. میزان حق بیمه قابل پرداخت برای هر فرد در هر سال بر اساس نرخ مصوب هیئت محترم وزیران تعیین می‌گردد. ۵۰ درصد حق بیمه مربوطه توسط دولت تأمین گردیده و مابقی توسط فرد متقاضی پرداخت می‌شود. ضمناً افرادی که توان پرداخت ۵۰ درصد سهم خود را نیز نداشته باشند، می‌توانند از تخفیفات در نظر گرفته شده بهره‌مند شوند.
صندوق بیمه سلامت همگانی:
به منظور تحقق سیاست‌های ابلاغی مقام معظم رهبری در بخش سلامت و نیز اجرای بند الف ماده ۳۸ قانون برنامه پنجم توسعه مبنی بر پوشش بیمه همگانی آحاد جامعه، سازمان بیمه سلامت ایران از اول اردیبهشت ماه۱۳۹۳ اقدام به بیمه نمودن افراد فاقد پوشش بیمه بصورت کاملاً رایگان نموده است. شرط ثبت نام و دریافت دفترچه بیمه سلامت همگانی عدم برخورداری از هر گونه پوشش بیمه سلامت (درمان) از سایر صندوقها یا سازمانهای بیمه‌گر می‌باشد.
بیماران خاص:
بر اساس مصوبه هیئت محترم وزیران بیماری‌های تالاسمی، هموفیلی، دیالیزی، گیرندگان پیوند کلیه و MS بعنوان بیماری خاص اطلاق می‌گردند. اینگونه بیمه شدگان بدون پرداخت حق بیمه مصوب، دفترچه بیمه مخصوص بیماران خاص دریافت می‌نمایند.
