قیمت تورم نقطه ای، در مهر۱۳۹۹ به ۲/ ۴۱ درصد رسیده و نرخ تورم مهرماه ۷ درصد که در مقایسه با ماه گذشته، ۴/ ۳ درصد افزایش داشته است. قیمت تورم هرسال مهر ماه ١٣٩٩ برای خانوارهای کشور به ۲/ ۲۷ درصد رسیده که نسبت به ماه گذشته، ۲/ ۱ درصد افزایش نشان می دهد. حجم نقدینگی در پایان شهریور ماه امسال به رقم ۲۹۴۳ هزار میلیارد تومان رسیده است. گزارش های نخست اداره آمار اقتصادی حاکی از رشد ۴/ ۵ درصدی پایه پولی و رشد ۵/ ۱۵ درصدی نقدینگی در پایان شش ماهه نخست سال جاری نسبت به پایان سال ۹۸ است.
بانک مرکزی در گزارش گذشته خود رشد نقدینگی در شش ماهه نخست سال جاری را معادل ۱/ ۱۷ درصد و در یک سال منتهی به پایان شهریور سال ۹۹ را ۳۶درصد و رشد پایه پولی در یک سال اخیر را ۱/ ۲۶ درصد اعلام نموده است. همچنین حجم پایه پولی در پایان شهریور ماه ۹۹ به ۳۷۲ هزار و ۱۴۶ میلیارد تومان رسیده است. به این ترتیب ضریب فزاینده در شهریور ماه سال جاری به عدد ۹/ ۷ رسیده که در تاریخ اقتصاد ایران بی سابقه است. در واقع هر ۱۰۰ ریالی که بانک مرکزی خلق می کند، در زمان یک سال به ۷۹۰ ریال نقدینگی تبدیل می شود. روش های متداول استخراج نرخ برابری ارز که عمدتاً مبتنی بر تورم و نقدینگی است شامل روش های« قدرت برابری خرید» و« رویکرد پولی» است. به اعتقاد کارشناسان برآورد نرخ دلار تعادلی از روش های فوق بیانگر نرخ در حدود ۱۸ تا ۲۰ هزار تومان است. چنانچه شرایط بازار نشان می دهد رویکرد های فوق در شرایط حاضر بیانگر واقعیت های بازار ارز در ایران نیست و به نظر باید عوامل دیگری را نیز مدنظر قرار داد. سیاست هایی مانند تثبیت نرخ، چند نرخی کردن بازار، مداخله در بازار، تحریم ها و نظایر آن، عدم تعادل در عرضه و تقاضای ارز، منابع ارزی در دسترس و عدم قطعیت های سیاسی و انتظارات از جمله عوامل دیگر موثر بر بازار هستند.
جدای از عامل مهم رشد نقدینگی و نرخ تورم، یکی دیگر از مهم ترین متغیرهای اثرگذار بر نوسانات نرخ ارز در بازار، میزان منابع ارزی در دسترس است. منابع ارزی کشور، به طور کلی از محل صادرات نفتی، صادرات غیرنفتی، تراز تجاری ، حساب سرمایه یا ایجاد بدهی قابل حصول است. در شرایط فعلی صادرات نفت ایران بخاطر تحریم ها کاهش محسوسی داشته و دولت را با کسری بودجه مواجه کرده است. صادرات غیرنفتی نیز به خاطر بحران کرونا کاهش پیدا کرده است ، در نتیجه آن تراز تجاری کشور بعد از دو دهه در نیمه اول امسال منفی شده است. همین منفی شدن تراز تجاری موجب افزایش نرخ ارز می شود. با توجه به بحث تحریم ها امکان تامین مالی خارجی یا جذب منابع ارزی هم وجود ندارد واز سوی دیگر در لیست سیاه FATF نیز قرار گرفته ایم. از طرف دیگر بخش قابل توجهی از ارز حاصل از صادرات نیز به دلیل تحریم ها امکان وصول ندارد و سمت عرضه ارز دچار اختلال جدی شده است و این موضوع نیز منجر به رشد ۱۶۵ درصدی نرخ ارز صرافی ملی در یک سال اخیر شده است.
در نهایت یکی از عوامل مهم دیگر مؤثر بر بازار ارز در ایران موضوع انتظارات و چشم انداز سیاسی است. ریسک های سیستماتیک موجود در کشور و تاریخچه رشد پیوسته نرخ ارز های خارجی و جهش های شدید ارزی سبب شده است دو تقاضای سفته بازی و تقاضای سرمایه ای نیز همواره بازار ارز را متأثر کنند. در نگاه بسیاری از مردم خرید دلار همچون بیمه عمل می کند به نحوی که هر چند ممکن است موجب زیان و هزینه های کوتاه مدت شود اما در نهایت افراد را در مقابل شوک سیاسی و اقتصادی مصون نگه می دارد. عامل مهمی که در کوتاه مدت جهت انتظارات و تقاضای ارزی ناشی از آن را رقم می زند انتخابات آینده ایالات متحده است. انتخاب بایدن، امید به توافق با آمریکا، رفع تحریم ها، کاهش انتظارات تورمی و برگشت ثبات به اقتصاد ایران را افزایش می دهد، موجب ثبات نرخ ارز و حتی کاهش آن به سمت اعداد تعادلی می شود.
درصورت بازگشت به برجام، ارز حاصل از صادرات نفتی به کشور برگشته و دست بانک مرکزی برای کنترل ارز بازتر می شود. علاوه بر این موارد، رفع تحریم موجب افزایش فروش نفت ایران و تامین کسری بودجه و عدم نیاز به چاپ اسکناس یا افزایش نرخ اوراق بدهی می شود. در صورت انتخاب ترامپ، ناامیدی از بهبود شرایط آتی و ریسک سیاسی افزایش پیدا کرده و ادامه اوضاع بد اقتصادی، از جمله تراز تجاری منفی، عدم دسترسی به منابع ارزی و ممکن نبودن صادرات نفت و کاهش امید به توافق، موجب رشد نرخ ارز می شود. در کنار نتایج انتخابات آمریکا، در صورتی که ایرادات اساسی مثل رشد نقدینگی و کسری بودجه، کنترل نشود، وضعیت ارز سامان پیدا نکند، اما بدون رفع تحریم ها در کوتاه مدت نمی توان افقی بلندمدت را برای اقتصاد متصور بود.
- 16
- 5
