زمین ۲۰ سال است روند سبزشدن را متوقف کرده است

دانشمندان دریافته‌اند میزان پوشش گیاهی و رشد گیاهان زمین به‌تدریج در حال کاهش است. پژوهشی جدید این پدیده را با کاهش رطوبت هوا ارتباط می‌دهد که پیامدی از تغییرات اقلیمی است.

این مطالعه که به‌تازگی در مجله‌یScience Advances منتشر شده است، براساس مشاهده‌های ماهواره‌ای نشان می‌دهد پوشش گیاهی زمین در دهه‌های ۱۹۸۰ و ۱۹۹۰ رو به افزایش بوده است؛ اما پس از آن و درحدود ۲۰ سال پیش، این روند متوقف شده است. از آن زمان، بیش از نیمی از مناظر گیاهی جهان روند قهوه‌ای‌شدن یا کاهش رشد گیاه را تجربه کرده است.

داده‌های اقلیمی نشان می‌دهند این کاهش با شاخص کسری فشار بخار هوا همبسته است. شاخص کسری فشار بخار هوا اختلاف بین مقدار رطوبت موجود در هوا و حداکثر مقدار رطوبتی است که هوا می‌تواند حفظ کند. کسری فشار بخار زیاد گاهی اوقات «خشکی اتمسفر» نامیده می‌شود. از اواخر دهه‌ی ۱۹۹۰، بیش از نیمی از مناظر گیاهی جهان الگوی خشکی یا کسری رو به افزایشی را تجربه کردند. نویسندگان در مقاله‌ی خود توضیح داده‌اند:

مدل‌های اقلیمی نشان می‌دهند کسری فشار بخار هوا احتمالا با گرمایش جهان افزایش خواهد یافت؛ الگویی که شاید تأثیر منفی درخورتوجهی روی پوشش گیاهی زمین بگذارد.

دانشمندان می‌گویند اثر سبزکنندگی حاصل از افزایش سطوح کربن‌دی‌اکسید ممکن است به‌پایان رسیده باشد.

این اولین مطالعه‌ای نیست که کاهش پوشش گیاهی جهان را بررسی می‌کند. مطالعه‌ای که در سال ۲۰۱۰ در مجله‌یScience منتشر شد، از اولین پژوهش‌هایی بود که نشان می‌داد افزایش پوشش گیاهی مشاهده‌شده در دهه‌ی ۱۹۹۰ متوقف یا روند آن معکوس شده است. همچنین، مطالعه‌ی مذکور نشان داد این کاهش احتمالا به آب مربوط می‌شود.

البته، معنای این نتیجه‌گیری‌ها این نیست که هر گوشه از زمین پوشش گیاهی خود را از دست می‌دهد. برخی از مطالعات اخیر نشان داده‌اند بخش‌هایی از شمالگان با افزایش دما در حال سبزشدن هستند و افزایش رشد گیاهان هنوز در مناطق دیگری از جهان وجود دارد؛ اما در مقیاس جهانی و به‌طور میانگین در سطح کل سیاره، روند رشد گیاهان نزولی است.

این کاهش‌ها استدلالی را دچار شک و تردید می‌کند که شکاکان مسئله‌ی تغییرات اقلیمی برای کم‌اهمیت نشان‌دادن پیامدهای گرمایش زمین مطرح می‌کنند. آنان این ایده را مطرح می‌کنند که گیاهان در حضور مقادیر بیشتر کربن‌دی‌اکسید رشد بیشتری خواهند کرد و درنتیجه، ذخایر غذایی افزایش خواهد یافت. سال‌ها است دانشمندان علم اقلیم‌شناسی با حوصله ‌این موضوع را توضیح داده‌اند که افزایش کربن‌دی‌اکسید تا جایی می‌تواند برای گیاهان مزیت داشته باشد و فقط یکی از عوامل تأثیرگذار است. گیاهان تحت‌تأثیر بسیاری از دیگر عوامل مرتبط با تغییرات اقلیمی نظیر افزایش دما و تغییر الگوهای آب‌و‌هوایی و تغییر در دسترسی به آب قرار می‌گیرند.

بسیاری از پژوهشگران می‌گویند به‌طور کلی تأثیر تغییرات اقلیمی برای بخش اعظم پوشش گیاهی زمین ازجمله محصولات کشاورزی تأثیری منفی است. طبق نتایج مطالعه‌ی جدید، این پیامدها هم‌اکنون هم در حال وقوع هستند و ازآنجاکه تغییرات اقلیمی بر رشد گیاه اثر می‌گذارد، کاهش رشد گیاهان ممکن است بر سرعت تغییرات اقلیمی نیز تأثیرگذار باشد.

هفته‌ی گذشته، در گزارشی از مجمع بین‌المللی تغییرات اقلیمی بر اهمیت زمین و پوشش گیاهی به‌عنوان ابزارهای کاهش تغییرات اقلیمی تأکید شد. جنگل‌ها و دیگر مناظر گیاهی کربن‌دی‌اکسید را از اتمسفر بیرون می‌کشند و آن را در بافت‌های خود ذخیره می‌کنند و کاهش رشد گیاهان به‌معنای ذخیره‌ی مقدار کمتری کربن است. رطوبت اتمسفر مانند کربن‌دی‌اکسید، تنها یکی از عوامل فراوانی است که روی پوشش گیاهی زمین در سال‌های پیش رو تأثیر خواهد گذاشت. البته، ازآنجاکه به‌نظر می‌رسد روندهای خشکی تأثیر ویژه‌ای در دو دهه‌ی گذشته گذاشته است، نویسندگان پژوهش پیشنهاد می‌کنند این امر باید هنگام ارزیابی پاسخ‌های چرخه‌ی کربن آینده به‌دقت بررسی شود.