به گزارش ایرنا، ۱۴ استان کشور از جمله تهران، کرمان، یزد، اصفهان، خراسان رضوی، همدان، فارس، آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی، سمنان، البرز، قزوین، مرکزی، اردبیل و گلستان نسبت به سایر استان‌ها در شرایط غیر قابل جبران فرونشست زمین قرار دارند که می‌تواند عوارض جبران‌ناپذیری به همراه داشته باشد.
علیرضا شهیدی، معاون وزیر صنعت، معدن و تجارت نیز گفت: اکنون از ۶۰۶ دشت موجود در کشور، بیش از ۳۰۰ دشت با وضعیت قرمز و بحرانی فرونشست زمین مواجه‌اند و همین مساله سبب شده تا بخش‌هایی از کشور خالی از سکنه شده و مهاجرت از جنوب به شمال را شاهد باشیم.
بر اساس استاندارد جهانی اگر میزان فرونشست زمین از چهار میلیمتر در سال بیشتر باشد باید شرایطی بحرانی اعلام کنند در حالی که سالیانه در دشت‌های استان تهران ۳۶ سانتیمتر، فارس ۵۴ سانتمیتر، خراسان ۲۵ و اصفهان ۲۳ سانتیمتر فرونشست زمین داریم.
فرونشستی که باعث مرگ آبخوان‌ها، کاهش حاصلخیزی خاک، خسارت به بخش کشاورزی، از بین رفتن استحکام ساختمان‌ها و در نتیجه آسیب‌پذیری آنها در برابر زلزله می‌شود. در همین مورد تصاویر ماهواره‌ای موسسه تحقیقاتی «اینتل‌لب» نیز از این پدیده با عنوان بمب ساعتی بی‌صدا یاد کرده و آن را تهدیدی برای ۱۳ میلیون نفر جمعیت ساکن در این مناطق دانسته است.
موسسه تحقیقاتی اینتل‌لب به‌تازگی با استناد به اطلاعات و داده‌های ماهواره‌ای و مقایسه تصاویر ضبط شده از ژانویه ۲۰۲۰ تا می ۲۰۲۱ به موضوع فرونشست پرداخته است و به این نتیجه رسیده که بیشترین حد فرونشست زمین در تهران به‌طور متوسط چهار سانتیمتر در سال بوده و حتی در برخی نقاط این تغییرات به ۲۵ سانتیمتر رسیده است.
فرونشست زمین در پهنه‌ای وسیع با مساحتی حدود ۴۱۶ کیلومتر مربع در جنوب غرب دشت تهران و شهریار قطعی است و بیشینه نرخ این فرونشست حدود ۱۶ سانتی متر در سال و الگوی آن V شکل است.
مدیر دفتر حفاظت و بهره‌برداری از منابع آب شرکت آب منطقه‌ای تهران در این باره افزود: از سال ۸۴ به بعد نخستین آثار فرونشست در دشت ورامین مشاهده شد و اکنون سالیانه به طور میانگین بین ۲۰ تا ۲۵ سانتیمتر فرونشست در نواحی جنوب این استان برآورد می‌شود.
مصطفی دهقان در این باره ادامه داد: توجه به واقع شدن کشورمان در کمربند خشک جهان و همچنین اقلیم خشک و نیمه خشک استان تهران، ادامه روند خشکسالی‌ها به صورت طبیعی بر افزایش نرخ فرونشست تاثیر مستقیم خواهد داشت.
به گفته وی همچنین در منطقه هومند آبسرد در شرق استان تهران با وجود افت سالیانه سطح آب زیرزمینی افزون بر ۲ متر و ۳۰ سانتی متر، فرونشست در سطح زمین دیده نمی‌شود اما افت سطح آب زیرزمینی حدود نیم متری در جنوب تهران ایجاد فرونشست بارز در منطقه می‌کند.
محمد آریامنش، یک متخصص هیدروژئولوژی درباره وضعیت فرونشست هشدار داده و گفته است که بر اساس پژوهش ها و بررسی های انجام شده از سوی سازمان ها و موسسات پژوهشی ذیربط به نظر می رسد که بیشترین زمین نشست در تهران در محدوده مناطق ۱۲، ۱۸ و ۱۹ روی داده که گاهی تا ۳۰ سانتیمتر هم عمق آشکار است.
بر اساس اعلام این کارشناس، زمین نشست‌های برخی نواحی در جنوب تهران نیز در مسیر راه آهن قابل پیگیری است. در دشت ورامین و اسلامشهر هم این رویداد مخرب به‌ویژه در سال‌های اخیر گسترش یافته است ضمن اینکه نرخ زمین نشست در دشت تهران با شهر تهران کاملا متفاوت است. شهر تهران روی بستری درشت گونه بنا شده و ظرفیت فرونشست بسیار کمتری نسبت به دشت تهران دارد. در حالی که اسلامشهر، دودانگه، رباط کریم و شهریار در منطقه جنوب شهرهایی هستند که روی دشت تهران قرار گرفته اند.
این استاد دانشگاه گفته است که بر اساس مطالعات سازمان زمین شناسی محدوده در برگیرنده فرونشست که موقعیت شهری تهران و برخی از مراکز جمعیتی اطراف آن در جنوب و جنوب غربی (نظیر اسلام شهر) را مورد تهدید قرار داده تفکیک و نشان داده شده است. مراکز جمعیتی نظیر کهریزک، شورآباد، سلطان آباد و اسلام شهر از مراکز جمعیتی عمده در پهنه های فرونشست جنوب و جنوب غرب تهران هستند.
این کارشناس نسبت به زلزله خاموش فرونشست هشدار داده و اعلام کرده است که همانطور که زمین لرزه‌ها به طور ناگهانی باعث از بین رفتن هزاران انسان می‌شوند و بسیاری از تاسیسات و زیرساخت‌های اقتصادی را نابود می‌کنند، زمین نشست‌ها هم می‌توانند در طول زمان باعث بلعیدن سرمایه‌ای بزرگی شوند که ممکن است هیچ زمین لرزه‌ای نتواند به این میزان آسیب وارد کند. راه‌های مقابله با هرکدام متفاوت است و متاسفانه هر دو در کشور ما بحران آفرین بوده‌اند
.
راهکارهای مقابله با فرونشست زلزله خاموش
منشا، دلیل ایجاد، روش شناسایی و تحلیل، خرابی‌ها و ابعاد و اندازه و محدوده درگیری و همچنین روش بهسازی و کنترل فرونشست در دشت های کشور متفاوت است زمانی که فرونشست در یک دشت وسیع و در ابعاد گسترده رخ می‌دهد، ریشه آن در عمق زمین است و مانند یک زلزله ای خاموش که خرابی به بار می آورد.
مسائل مختلفی در خصوص شدت یافتن فرونشست تاثیر دارد که می توان به فعالیت‌های انسانی شامل پمپاژ بیش از اندازه آب سفره های آب زیر زمینی، نفت و گاز از منابع زیرسطحی، انحلال و تخریب آبخوان‌های سنگ آهکی، تخلیه و فروپاشی معادن زیرزمینی، زهکشی خاک‌های آلی و مرطوب‌سازی خاک‌های خشک در مناطق بیابانی اشاره کرد که این فرونشست روز به روز باعث تخریب جاده ها، فروریزش تونل ها، نشست بناهای مسکونی، جابجایی ریل های آهن و دهها رویداد تلخ می شود.
مسائل مختلفی در خصوص شدت یافتن فرونشست تاثیر دارد که می‌توان به فعالیت‌های انسانی شامل پمپاژ بیش از اندازه آب سفره های آب زیر زمینی، نفت و گاز از منابع زیرسطحی، انحلال و تخریب آبخوان‌های سنگ آهکی، تخلیه و فروپاشی معادن زیرزمینی، زهکشی خاک‌های آلی و مرطوب‌سازی خاک‌های خشک در مناطق بیابانی اشاره کرد که این فرونشست روز به روز باعث تخریب جاده ها، فروریزش تونل ها، نشست بناهای مسکونی، جابجایی ریل های آهن و دهها رویداد تلخ می‌شود.
سید عبدالرضا سعادت، مدیر کل اداره نقشه برداری زمینی نیز در خصوص راهکارهای لازم برای کاهش فرونشست ها گفته است که بحث فرونشست بحث برداشت آب است. باید این مساله مدیریت شود. برگشت به این راحتی امکانپذیر نیست بنابراین بهترین راه مدیریت و کنترل مصرف آب است.
بر اساس نظر این مقام مسئول، در این زمینه فرهنگ سازی می‌تواند بسیار موثر باشد. مردم باید آگاه شوند که در آینده ممکن است برای نسل آتی مشکلاتی ایجاد شود. هرچند سازمان نقشه برداری هشدارهایی می‌دهد، اما همچنان می‌بینیم که این مشکل به طور اصولی حل نشده است. هرچند در بحث مدیریت بحران، مسوولین اقداماتی انجام می‌دهند، اما باز به نظر می‌رسد که باید در این باره بیشتر کار شود. اصلاح الگوی کاشت و سایر مواردی از این دست می تواند کمک کند که این روند یعنی فرونشست زمین تا حدودی کاهش پیدا کند.
مدیر دفتر حفاظت و بهره برداری از منابع آب شرکت آب منطقه ای تهران نیز به راهکارهای روند کاهش فرونشست اشاره کرد و معتقد است به صورت طبیعی کاهش برداشت از منابع آبهای زیرزمینی و یا انجام تغذیه مصنوعی ۲ راهکار اساسی برای افزایش ظرفیت و حجم منابع آبهای زیرزمینی در حال فرونشست است.
مصطفی دهقان تاکید کرده است که برای کاهش مصرف لازم در همه بخش‌های مصرف، باید سازگاری با کم آبی اتفاق بیافتد در واقع با توجه به حجم کم منابع آب در دسترس باید به سمت شیوه هایی حرکت کنیم که کمترین میزان مصرف آب را به دنبال داشته باشیم.
وی به نقش بخش کشاورزی در روند کند شدن فرونشست زمین پرداخته و معتقد است که در بخش کشاورزی اصلاح الگوی کشت و نکاشتن گیاهان آب طلب مانند صیفی جات و سبزیجات و کاشت گیاهان و گونه های کم مصرف، و در بخش صنعت تغییر فناوری ها و حرکت به سمت فناوری های نوین مفیدترین راهکار کاهش مصرف آب است چراکه در بسیاری از کشورهای صنعتی با تغییر فناوری و استفاده از آب بازچرخانی (صنایع همچون کاغذ و نساجی) صرفه جویی قابل ملاحظه ای در مصرف آب صنعتی اتفاق افتاده است.
دهقان توجه به مقررات و قوانین مربوط به شهرسازی و احداث ساختمان ها به نحوی که اتلاف آب و انرژی در آنها به حداقل برسد و تزریق مستقیم آب بارش در سطح شهرها به درون زمین را مهمترین راه حل کاهش مصرف در بخش آب شرب عنوان و بر استفاده از پساب های تصفیه شده شهری به عنوان جایگزین مطمئن برای چاه‌های کشاورزی مجاز و محدود کردن بهره‌برداری از چاه های کشاورزی تاکید کرده است.
- 17
- 4
