مصوبه برج - باغ که صاحبان باغ‌ها در تهران را مجاز می‌کرد در ۳۰ درصد از ملک خود دست به ساخت و ساز بزنند، در اسفند ۹۶ از سوی شورای شهر تهران لغو شد. این مصوبه در اوایل دهه ۸۰ در شورای عالی شهرسازی و معماری به تصویب رسیده بود. شورای شهر پنجم ضمن لغو این مصوبه از شهرداری تهران خواست تا در عرض دو ماه مصوبه‌ای جایگزین برای مصوبه برج - باغ ارائه کنند. اخیرا اعضای کمیسیون کشاورزی مجلس اعلام کردند ساخت‌وسازها در باغ‌ها به‌رغم لغو مصوبه برج-باغ ادامه دارد. موضوعی که بناست در این گزارش به آن بپردازیم.
اجرا نکردن درست مصوبه برج- باغ در ۱۴ سال اخیر باعث شد از مجموع ۱۴ هزار هکتار مساحت اراضی سبز و باغ‌های تهران، حدود هشت هزار هکتار باقی بماند، آن هم در شرایطی که سهم زمینهای باغی فقط هزارو ۲۰۰هکتار یعنی معادل کمتر از دو درصد مساحت پایتخت برآورد می‌شود. ضمن اینکه با روند پرشتاب ساخت «برج-باغ» در سال‌های اخیر، احتمال می‌رود همین عرصه محدود قابل حفاظت، سریع‌تر از گذشته تخریب و محو شود. کافی است اندکی به اعداد دقت کنید تهران پیش از این مصوبه ۱۴ هزار هکتار اراضی سبز داشت و در کمتر از ۱۵ سال شش هزار هکتار از این باغ‌ها از دسترس فضای سبز تهران خارج و برج و مجتمع مسکونی شدند.
این فاجعه در شهری رخ داد که تنفس بی‌دغدغه در آن در برخی مواقع شبیه آرزو است. هنگامی که شورای پنجم مصوبه برج-باغ را در سال ۹۶ لغو کرد تمام شهروندان تهرانی نفس راحتی کشیده‌اند، گویی شهر از چنگال سیاه برج سازان و باغ خواران رها شده بود. هرچند این شادی عمر کوتاهی داشت، زیرا به گفته سخنگوی شورای شهر از شهردار تهران انتظار می‌رفت که با شهرداران و معاونان شهرسازی و معماری مناطقی که بر خلاف مصوبه شورا اقدام به صدور پروانه برج - باغ کرده‌اند، به صورت قانونی برخورد کرده و دستور ابطال پروانه‌های صادره را ابلاغ کنند.
انتظاری که به نظر چندان از سوی برخی شهرداران مناطق تحقق نیافته است، زیرا علی اعطا اعلام کرد برخلاف مصوبه؛ شهرداری‌های مناطق همچنان دست به صدور پروانه می‌زنند و تهدید کرد نام آنها را منتشر می‌کند. با توجه به اظهار نظر رسمی یکی از اعضای شورای‌شهر به نظر می‌رسد مساله همچنان باقی است. این عضو شورا گفت: « با وجود صراحت مصوبه شورا، طبق گزارش‌های واصله، برخی از مناطق بعد از این مصوبه، اقدام به صدور پروانه برج - باغ کرده اند، که خلاف مقررات است. نام مناطق و شماره پرونده‌ها در اختیار کمیته معماری و طرح‌های شهری شورا است و در صورت تداوم این رویه، اسامی مناطق و شماره پروانه‌های صادره را اعلام می‌کند.» اظهارات او آب پاکی را روی دست هر فردی ریخت که تصور می‌کرد باتوجه به مصوبه برج-باغ‌ها دیگر می‌توان باغ‌های تهران را از گزند مافیای باغ‌خواران نجات داد.
۳۰ درصدی که بر اساس آن باید در باغ‌ها ساخت و ساز صورت می‌گرفت، بیشتر یک شوخی بود، زیرا در واقعیت ۴۰ تا ۵۰ درصد سطح اشغال داده می‌شد و برای تامین پارکینگ تا ۱۰۰ درصد باغ را خاک برداری می‌کردند؛ بنابراین ۳۰ درصد سطح اشغال در ظاهر عملی شد و باغ عملا نابود گشت. اشکال عمده مصوبه برج- باغ‌ها پهنه‌بندی در طرح جامع و تفصیلی بود و ظلم بزرگی در این مورد صورت گرفت. به این ترتیب که باغ‌ها در برخی مناطق در پهنه G قرار داشت و مشمول ضوابطی جداگانه بود و در برخی نقاط دیگر نیز باغ‌ها در سایر پهنه‌ها قرار داشت و به عنوان باغ شناخته نمی‌شد؛ بنابراین ساخت و ساز در آن با شاخص‌های دیگری صورت می‌گرفت.
حرکت در راستای شعار شورا
در طول سالیان گذشته معضل آلودگی و همچنین نبود فضای سبز کافی برای این شهر نه تنها از سوی مسئولان و مدیران شهری حل نشده است، بلکه روز به روز شاهد وخامت اوضاع بودیم. این معضل سال‌هاست پایتخت را تحت تاثیر قرار داده است و نگاه روشن، صریح و قاطع مسئولان و مدیران شهری را می‌طلبد. شعار شورای پنجم، «شورای شیشه‌ای» است و بنابراین افرادی که در شهرداری به هر نحو با اجرای کامل لغو مصوبه برج – باغ مخالفت می‌کنند یا از انجام مصوبات جدید شورای شهر طفره می‌روند، باید به سرعت توسط شهرداری و شورای شهر شناسایی و به عموم مردم معرفی شوند، زیرا وضعیت امروز محیط‌زیست شهر تهران دیگر جایی برای چرا و اما ندارد. اگر حتی یک متر از فضای سبز شهری در تهران و اطراف تهران در اثر بی‌توجهی مسئولان و مدیران‌شهری از بین برود جایگزینی برای آن سخت و امکان‌ناپذیر است.
سیاست شورا درست است
اخیرا رئیس کمیته محیط زیست شورای شهر تهران در ارتباط با ساخت و ساز در باغ‌های تهران گفت: «بحث باغ‌ها از مهمترین برنامه‌های مورد پیگیری اعضای شورای شهر در دوره پنجم است. ما قول پیگیری این موضوع را به مردم داده‌ایم و به این خاطر، رأی میلیونی هم از مردم گرفته‌ایم.» آرش حسینی میلانی افزود: «صیانت از باغ‌ها جزو سیاست‌های ابلاغی و ملاحظات مقام معظم رهبری است و هم قوه‌قضائیه در این باره با شورای شهر همراه است و همکاری‌های لازم را با ما دارد. گزارش مشترکی دقیق به دو کمیسیون محیط‌زیست و شهرسازی داده و تشریح شود که در مدت فترت چه تعداد پروانه ساختمانی برج باغ صادر شده است.»
باتوجه به سخنان اعضای شورای‌شهر پنجم به نظر می‌رسد سیاستی واحد و تغییرناپذیر نسبت به لغو مصوبه برج- باغ و همچنین اهمیت به مسائل محیط‌زیستی شهر تهران در این شورا وجود دارد. بنابراین مساله همراهی بیشتر شهرداری با شورای شهر است تا بتوان بر معضل همیشگی مافیای باغ‌خواری در این شهر پیروز شد. هرچند شهرداری تهران در زمان نجفی و اکنون با مدیریت افشانی بارها به سیاست‌های خود مبنی بر حفظ و حراست از منابع طبیعی شهر تهران تاکید ورزیده است و به آن اذعان دارد، اما برخی از شهرداران مناطق مختلف شهری گویی چندان به سیاست‌های کلی و چارچوب اصلی کار در شورای و شهرداری تهران پایبند نیستند، زیرا ما همچنان شاهد صدور برخی پروانه‌های ساخت در برج- باغ‌ها هستیم. درباره این مساله می‌توان سال‌ها سخن گفت و مثنوی هفتاد من نوشت، اما اصل موضوع تنها یک جمله است: « تهران برای تنفس، کمک می‌خواهد، دستانش را رها نکنید.»
شورا دنبال راه‌حل سوم است
یک عضو شورای‌شهر در گفت‌وگو با «آرمان» در ارتباط با لغو مصوبه برج- باغ می‌گوید: آنچه در کلانشهرها و از همه مهم‌تر در تهران رخ داد، غفلتی جمعی درباره باغ‌ها از سوی دستگاه‌های دولتی، شورا، شهرداری تا مردم مناطق بود. محمود میرلوحی افزود: چند هزار هکتار باغ‌های تهران از ورودی غربی تهران، شمال‌شرقی و شمیرانات دارای باغ‌های فراوانی بودند. باغ‌های کن و منطقه کاشانی، تماما خرم و سرسبز بود.
در بحث برج-باغ‌ها تصور آن بود که ارائه این راه‌حل می‌تواند از بین رفتن باغ‌ها را مهار کند. او خاطرنشان کرد: پروژه‌ای تعریف شده تحت‌عنوان مصوبه«برج- باغ» به واقع رخ نداد و زمینهای برای از بین‌رفتن تعداد زیادی باغ شد. براساس آخرین گزارش‌ها از سوی سازمان فضای‌سبز شهرداری ۳۸۳ هکتار از تمام باغ‌های ارزشمند تهران باقی مانده است، ممکن است در مناطقی چند نهال و درختکاری مختصر نیز وجود داشته باشد، اما آنچه باغ خوانده می‌شود و دارای درختان ارزشمند است، این میزان است. اگر در مورد این میزان فضای سبز غفلت مجددی صورت بگیرد دیگر کاری برای جبران نمی‌توان کرد.
بنابراین نیازمند رفتار مسئولانه از سوی همگان هستیم. از مردم محلات در اطراف این باغ‌ها، مالکان باغ‌ها، حوزه شهرداری، دستگاه‌های مختلف و جامعه مدنی، رسانه‌ها و مجلس باید دست به یکدیگر و سلسله اقداماتی را انجام دهند تا این معضل برای همیشه حل شود. میرلوحی می‌افزاید: براساس قوانین اگر فردی باغ خود را عمدا از بین ببرد صلاحیت او در حفظ باغ موردتردید قرار می‌گیرد و براساس حکم قضائی قانون باغ را مصادره می‌کند. ماده قوانین ۲۰، ۵۴، هفت مصوب شده در گذشته بر این اساس است که اگر کسی مایل به دریافت مجوز و پروانه باشد باید کمیسیون‌ها آن را بررسی کنند. تاکنون شاهد اجرای بی‌کم و کاست این قوانین نبوده‌ایم.
او می‌گوید: با توجه به سیاست و برنامه، شورای پنجم تصمیم‌گیری درباره باغ‌های تهران را از حالت غیرعلنی به صحن علنی آورد و میزان حساسیت آن را بالا برد. بنابراین در شورای شیشه‌ای در ارتباط با باغ‌ها تصمیم گرفته شد. همچنین لغو مصوبه برج- باغ شهرداری را ملزم به ارجاع موارد به شورای عالی مسکن کرد و آنجا نیز این مصوبه لغو شد. میرلوحی می‌افزاید: کمیسیون ماده هفت و بند ۲۰ جدی و مسئولانه در این زمینه تصمیم‌گیری می‌کنند. بنابراین به دنبال آن هستیم که با سلسله رویکردهای صحیح به این موضوع بپردازیم. او تاکید می‌کند: صاحبان باغ‌ها تصور می‌کنند شهرداری و جامعه قدردان فداکاری و نقش آنها در حفظ باغ‌ها نیستند، بنابراین در مقابل به دنبال از بین بردن باغ‌ها خود هستند تا شهرداری به آنها پروانه ساخت دهد و از تخریب باغ سود کلان ببرند.
اگر باغ را نگه دارند، ارزش افزوده‌ای برای آنها ندارد. علاوه براین برخی صاحبان باغ هزینه نگه‌داشت باغ را نداشته و مشکل تامین آب دارند. این نکات باید حل شود و شورای شهر به دنبال این اصلاحات است. میرلوحی می‌افزاید: شهرداری باید این باغ‌ها را از مالکان خریداری کند. شهرداری سابق تهران ملک‌های زیادی را فروخت درحالی که می‌توانست این املاک را در ازای خرید باغ‌ها تعویض کند. شهرداری علاقه‌مند خریداری این باغ‌ها است، اما منابع‌مالی موردنیاز را ندارد. این سازمان با ۵۲ هزار میلیارد بدهی قادر به خرید باغ‌ها نیست. از سوی دیگر اجازه ادامه روند‌قبلی را نیز نمی‌توان داد.
بنابراین نیازمند راه سومی هستیم که در آن منافع مالکان و منافع محیط‌زیست حفظ شود و در راستای حراست از باغ‌ها باشد و درصدد تدوین سیاست‌هایی برای همگرایی این دو هدف هستیم. امروز میان منافع مالکان و شهر و عموم تعارض وجود دارد. او تاکید می‌کند: مصوبه برج – باغ نیازمند لغو از سوی شورای‌عالی شهرسازی است که هنوز رخ نداده است، اما اگر شهرداران مناطق برخلاف قانون عمل کنند افکارعمومی و همسایگان باغ‌ها قطعا واکنش نشان می‌دهند.
بنابراین بعید است پروانه جدیدی صادر شود و برای پروانه‌های قبلی صادرشده نیز باید راه حل پیدا کنیم. قبل از لغو این مصوبه دیدگاه‌های شورا و شهرداری در این ارتباط روشن بود بنابراین باغ‌ها آسیبی نمی‌بینند، زیرا اگر دیوان عدالت مصوبات شورا را برگرداند شورا بر نظر خود پافشاری می‌کند و بر اساس قانون مرجع تشخیص باغ شوراست. قطعا راه‌حل رسیدگی به منافع مالکان تغییر کاربری و از بین‌رفتن باغ‌هانیست. در نهایت امیدواریم بخش‌خصوصی نیز به ارزش باغ در شهر پی ببرند.
آرزو ضیایی
- 14
- 6
