گردشگری پدیده‌ای است که می‌تواند به‌صورت مستقیم و غیرمستقیم از مسائل اقتصادی و سیاسی تاثیر بگیرد. وضعیت حال حاضر ایران به گونه‌ای است که در هر دو مورد شاهد چالش و بی‌ثباتی هستیم. برای شرایط اقتصادی کشور می‌توان دو سناریوی کلی درنظر گرفت؛ یا این نوسانات و بی‌ثباتی ادامه می‌یابد و شرایط را حتی بدتر هم می‌کند یا اینکه وضعیت فعلی کنترل می‌شود و رو به بهبود حرکت می‌کند. هر کدام از این دو حالت اتفاق بیفتد بر گردشگری ورودی، خروجی و داخلی اثرگذار خواهد بود. در همین حال، وضعیت سیاسی کشور و روابط بین‌المللی به ویژه با آمریکا نیز اثرات خود را می‌گذارد.
در این شرایط کارشناسان و فعالان گردشگری معتقدند وضعیت سیاسی و اقتصادی موجود می‌تواند در عین حال که تهدیدی برای برهم زدن ثبات مورد نیاز گردشگری به شمار می‌آید، از یک جهت فرصت نیز باشد. آنها باور دارند اگر بازارهای باقیمانده به درستی بررسی نشوند و مورد استفاده قرار نگیرند، نه تنها به تله افت گردشگران ورودی خواهیم افتاد، بلکه نمی‌توان با بهره‌گیری از فرصت کاهش گردشگران خروجی برای تبدیل آنها به گردشگران داخلی، اقتصاد گردشگری کشور را سرپا نگه داشت. اما کارشناسان و فعالان این حوزه وضعیت پیش رو را براساس سناریوهای موجود چطور پیش‌بینی می‌کنند؟
آینده سفرهای داخلی
مساله رونق یا ریزش سفر داخلی را رضا صدیقی، عضو جامعه تورگردانان ایران در گفت‌وگو با «دنیای‌اقتصاد» این‌طور پیش‌بینی می‌کند که در بلندمدت اثر خود را نشان خواهد داد و می‌گوید: «از آنجاکه گردشگری داخلی ایران به‌صورت سنتی انجام می‌گیرد نه صنعتی، برای همین نمی‌توان انتظار داشت که در کوتاه مدت اثر قابل‌ملاحظه‌ای روی گردش اقتصادی بگذارد.» اما او بر این عقیده است که در میان‌مدت و بلندمدت اثرات خود را در سفر داخلی نشان می‌دهد: «کشور ایران دارای گردشگر نیست، بلکه مسافر دارد؛ مسافرانی که تاثیری در اقتصاد هتل‌ها، مراکز اقامتی، آژانس‌ها و تورگردان، رستوران‌ها و مراکز تفریحی و گردشگری نمی‌گذارد؛ اما به هر حال اگر شرایط اقتصادی به همین منوال بگذرد اثرات سوء خود را در سفر داخلی نیز نشان خواهد داد.»
به گفته این عضو جامعه تورگردانان مشکلات در سفر داخلی تنها مربوط به وضعیت اقتصادی نمی‌شود، بلکه مربوط به فرهنگ سفر در کشور نیز می‌شود که باید برای آن برنامه‌ریزی درستی صورت گیرد. به باور کارشناسان، بیشترین مشکلات حال‌حاضر ما چه قبل از تحریم و چه بعد از آن عدم مدیریت درست است. البته تحریم‌ها نیز تاثیر بسیار زیادی روی واقعی‌تر شدن قیمت ارزگذاشته‌است؛ اتفاقی که علی‌اصغر ظریفکار، عضو کمیسیون گردشگری اتاق ایران آن را به نفع گردشگری داخلی، بهبود صادرات و کاهش واردات می‌داند. وی به «دنیای‌اقتصاد» می‌گوید: «اگر مدیریت به درستی صورت گیرد این وضعیت حتی می‌تواند به رشد اقتصادی و گردشگری کمک کند. با این همه در این زمینه با ضعف روبه‌رو هستیم؛
چون برخی از اقتصاددان‌ها فرمول‌هایی را پیشنهاد می‌کنند که توانسته در کشورهای اروپایی، ژاپن و آمریکا موفق عمل کند؛ اما باید بدانند که محیط ایران با چنین کشورهایی متفاوت است و باید این فرمول‌ها به‌صورت ایرانیزه شده پیاده و اجرایی شود. این در حالی است که به‌‌رغم وجود چنین مشکلاتی موقعیت برای گردشگری داخلی مناسب است و باید از این فرصت به درستی استفاده شود.» ظریفکار در ادامه می‌گوید: «لازم است جذابیت‌های گردشگری داخلی را افزایش دهیم تا اقتصاد کشور به گردش بیفتد. ۸۵ میلیون جمعیت کشور به راحتی می‌توانند این رونق را به اقتصاد کشور برگردانند و گردشگری به خوبی بار اقتصادی کشور را چه از طریق مسافران داخلی و چه گردشگردان ورودی به دوش بکشد.»
گردشگری ورودی چه خواهد شد؟
اما تبلیغات منفی از سوی رسانه‌های خارجی مهمترین و اصلی‌ترین مساله‌ای است که ایران در ادوار مختلف با آن روبه‌رو بوده که باعث شده بر میزان گردشگر ورودی اثر سوء بگذارد؛ اتفاقی که تمام کارشناسان این حوزه نیز به آن تاکید دارند. صدیقی نیز از جمله معتقدان این موضوع است و می‌گوید: «با وجود آنکه ایران در رتبه نخست در بین کشورهای ارزان قرار دارد، اما تبلیغات منفی علیه کشور موجب شده تا کسانی که قصد سفر به ایران را دارند احساس امنیت نکنند. به همین دلیل چه در زمان ثبات اقتصادی و چه در شرایط حال حاضر چنین تبلیغاتی نمی‌گذارد
تا با ورود گردشگر به‌طور متناوب مواجه باشیم.» او تنها راه امیدواری در این زمینه را تبلیغات مثبت ایران و مقابله با تبلیغات منفی برای جذب گردشگر خارجی می‌داند که می‌تواند به این بخش گردشگری در کنار ارزان بودن در کشور رونق ببخشد؛ راهی که البته ظریفکار، عضو کمیسیون گردشگری اتاق ایران نیز به آن تاکید دارد: «اگر مدیریت به درستی انجام گیرد، می‌توان به گردشگری ورودی با توجه به آنکه کشور ارزانی برای کشورهای دیگر به حساب می‌آییم، رونق بخشید.»
مصطفی شفیعی‌شکیب، عضو جامعه تورگردانان ایران نیز یکی از بزرگ‌ترین مشکلات حال حاضر گردشگران ورودی را بعد از امنیت، در بخش ارزی می‌داند و به «دنیای‌اقتصاد» می‌گوید: «اوضاع اقتصادی روی سفر ورودی اثر مستقیم می‌گذارد؛ به ویژه بر گردشگرانی که به آمریکا سفر می‌کنند و نگران ویزایشان هستند. از طرف دیگر گردشگران ورودی که به کشور می‌آیند همچنان مشکلات ارزی دارند و نمی‌دانند چگونه ارز خود را تبدیل کنند و نگران حمل پول خود هستند. امکانات محدود شهرستان‌ها و نوسانات ارزی برای مسافران خارجی به هیچ‌عنوان قابل درک نیست.» در همین حال، موضوع مهم دیگری که شفیعی‌شکیب به آن اشاره می‌کند ریزش ۴۰ درصدی گردشگر ورودی نسبت به سال قبل است و ناتوانی در قیمت‌گذاری را مهمترین عامل این موضوع می‌داند؛ چون به گفته او، بسیاری از آژانس‌ها نمی‌دانند نرخ‌های خود را براساس چه مبلغی از دلار ببندند.
تمام بسته‌های سفر برای سال آینده است و هیچ تضمینی در این زمینه نیست. در حالی که تورهای ورودی به‌طور مستقیم با ارز سر و کار دارند و نوسانات ارزی به‌صورت مستقیم و به سرعت بر این آژانس‌های ورودی اثر خواهدگذاشت. به همین دلیل است که آژانس‌ها در حال‌حاضر دست به عصا راه می‌روند. ابراهیم پورفرج، رئیس جامعه تورگردانان ایران نیز درباره شرایط موجود گردشگری ورودی به خبرنگار ما می‌گوید: «وضعیت گردشگر ورودی در بهار امسال قابل‌قبول بوده‌است؛ اما وضعیت در پاییز چندان خوشایند نیست و موارد کنسلی زیادی داشته‌ایم. باید امیدوار باشیم که شرایط رو به بهبود برود که هم به گردشگری رونق ببخشد و هم گردشگران ورودی انگیزه برای آمدن به ایران را در خود داشته باشند.»
سرنوشت سفرهای خروجی
در عین حال، بالا رفتن قیمت ارز موجب شده تا بسیاری قدرت سفر به خارج از کشور را از دست بدهند. حتی با وجود آنکه در حال‌حاضر به دلیل دریافت ارز مسافرتی بسیاری از مردم تمایل به سفر خارجی دارند اما با این حال به مرور با ریزش سفر خروجی مواجه هستیم؛ اتفاقی که ظریفکار از آن به‌عنوان یک فرصت یاد می‌کند و می‌گوید: «در حال‌حاضر گردشگران بسیاری تصمیم به سفر خارجی دارند که در این شرایط از سفر منصرف شده‌اند؛ چون هزینه‌های سفر خروجی به سمت واقعی‌شدن در حرکت است و فرصت مناسبی را فراهم کرده تا آنها را برای گردشگری داخلی جذب کنیم.»
عضو کمیسیون گردشگری اتاق ایران بااشاره به این نکته که مسوولان اگر به درستی تصمیم‌گیری کنند می‌توانیم ازتحریم بهره هم ببریم، می‌گوید: «ما همچنان به گردشگران خروجی یارانه ارزی می‌دهیم؛ امری که خود تشویق به سفر خارجی است. دادن یارانه به مسافرانی که جهت کار یا درمان یا مسائل این‌چنینی و ضروری می‌روند خوب است؛
اما برای گردشگرانی که جهت تفریح می‌روند به نظر عقلانی و منطقی نمی‌رسد.» پورفرج نیز از ریزش سفرهای خروجی خبر می‌دهد که البته معتقد است از این ریزش می‌توان برای رونق دادن به سفرهای داخلی بهره جست: «در این شرایط می‌توان از پتانسیل این نوع گردشگران در زمینه رونق گردشگری داخلی استفاده کرد. سفر به استانهای مختلف کشور در صورتی که قیمت‌ها به نسبت سفرهای خروجی منطقی باشد و توان گردشگر برای بهره بردن از این موقعیت فراهم باشد به سفر داخلی نیز ترغیب خواهندشد.»
پر واضح است ایران به لحاظ سیاست خارجی در شرایط مناسبی به‌سر نمی‌برد. از طرف دیگر حال اقتصاد کشور نیز خوب نیست؛ اما همچنان می‌توان به کورسوی نوری امیدوار بود و از شرایط به‌عنوان یک فرصت استفاده کرد؛ فرصتی که استانهای کشور برای جذب گردشگر می‌توانند از آن بهره ببرند، روی گردشگری داخلی تمرکز کنند تا مردم دست‌کم بتوانند سفرهای داخلی ارزان و مناسب داشته باشند؛ فعالیتی که خود عاملی می‌شود برای آنکه چرخه اقتصادی کشور در حرکت باشد و از رونق نیفتد.
آزاده باقری
- 19
- 2
