بنا به آمار منتشرشده از سوی «شورای جهانی سفر و گردشگری»، ایران در سال ۲۰۱۷ حدود ۴ میلیارد و ۶۰۰ میلیون دلار درآمد از طریق سفر گردشگران خارجی به خاک کشور داشته و این رقم ۹/ ۳ درصد از کل صادرات ایران را تشکیل داده است. این درحالی است که امارات متحده عربی با درآمدی معادل ۳۳ میلیارد و ۶۰۰ میلیون دلار از گردشگران خارجی خود در سال ۲۰۱۷ پیشتاز منطقه بوده و این رقم ۷/ ۸ درصد از کل صادرات امارات است.
ترکیه نیز از دیگر کشورهای پردرآمد منطقه از محل هزینه‌کرد گردشگران ورودی به این کشور بوده که در سال ۲۰۱۷ رقمی حدود ۳/ ۳۱ میلیارد دلار برای این کشور عواید اقتصادی داشته که معادل ۱۵ درصد از ارزش کل صادرات این کشور است. عربستان سعودی و قطر نیز هرکدام به‌ترتیب ۲/ ۱۳ میلیارد دلار و ۲/ ۱۲ میلیارد دلار در سال ۲۰۱۷ از طریق گردشگران خارجی درآمد کسب کرده‌اند که درآمد قطر از این طریق معادل ۳/ ۱۴ درصد از کل صادرات این کشور بوده؛ اما در مقابل هزینه‌کرد گردشگران در خاک عربستان سعودی رقم‌زننده ۸/ ۵ درصد از کل صادرات این کشور شده است.
نگاهی به این ارقام، یادآوری می‌کند گردشگری ایران آن‌طور که باید نتوانسته سهم چشمگیری در این عرصه داشته باشد. گرچه سهمی که صادرات گردشگری در کشور دارد در برابر سایر بخش‌های صادرات‌ها، چندان هم اندک نیست، اما باتوجه به پتانسیل‌هایی که گردشگری دارد کارشناسان بر این عقیده‌اند که میزان این سهم قابل افزایش است.
صادرکنندگان گردشگری و فعالان تورآور نیز بر این باورند که برای افزایش این سهم لازم است چالش‌ها از سر راه صادرات گردشگری برداشته شود؛ چالش‌هایی از جمله «نوسانات ارزی»، «جدل‌های سیاسی داخلی و بین‌المللی»، «مالیات‌ها»، «بیمه» و... باعث شده دست تورآوران برای جذب گردشگران خارجی و جلوگیری از کنسلی تورها بسته باشد. سوالی که در اینجا مطرح می‌شود این است که چگونه می‌شود از چنین چالش‌هایی عبور کرد و صادرات گردشگری را به مرحله‌ای رساند که حداقل در منطقه حرفی درخور برای گفتن داشته باشد؟
اما «بیست و دومین سالروز ملی صادرات» در حالی برگزار شد که در این مراسم از دو آژانس گردشگری تورآور به‌عنوان صادرکننده‌های برتر در صنعت گردشگری تقدیر به عمل آمد و به آنها جایزه صادراتی تعلق گرفت؛ آژانس‌هایی که سال‌هاست در این حوزه فعالیت کرده‌اند و برهمین اساس صاحب‌نظران بر این عقیده‌اند کسانی که تازه وارد این عرصه شده یا می‌خواهند به تازگی در این زمینه ورود کنند، نمی‌توانند از پس رقابت با آژانس‌هایی که از سال‌ها قبل‌تر در این عرصه بوده‌اند بر‌آیند.
محمود بنکدار، عضو هیات‌مدیره جامعه تورگردانان کشور در گفت‌وگو با «دنیای‌اقتصاد» به تلاش تورگردان‌ها برای آنکه گردشگری نیز در بخش صادرات سهمی داشته باشد، اشاره می‌کند و می‌گوید: «از سال‌ها پیش فعالان گردشگری تلاش کردند تا تورهای ورودی به‌عنوان صادرات خدمات معرفی شوند. بالاخره سال ۸۴ موفق شدیم به این هدف دست پیدا کنیم.»
برهمین اساس بود که از سال ۸۴ به ازای هر نفر گردشگر ورودی ۱۰ دلار و سپس ۱۰۰ دلار از جمله جوایزی بود که از سوی دولت برای افزایش انگیزه جهت بهبود فعالیت در زمینه گردشگری ورودی درنظرگرفته شد و بعد از آن نیز گفته شد آژانس‌هایی که طی یک سال اقدام به ایجاد بازار جدید کردند و نسبت به سال‌های قبل‌شان به توسعه مطلوب در جهت جذب گردشگر ورودی دست یافتند نیز به‌عنوان صادرکننده نمونه انتخاب شوند.
عضو هیات‌مدیره جامعه تورگردانان کشور با اشاره به این روند، از دریافت جایزه‌های گوناگون در سال‌های اخیر می‌گوید که البته شامل حال چند آژانس قدیمی می‌شود: «شرکت‌هایی که امسال برنده جایزه صادراتی شدند و از آنها تقدیر به عمل آمد از آژانس‌های قدیمی کشور هستند که سال‌هاست در این حوزه فعالیت می‌کنند و با وجود آنکه تلاش می‌شود در این زمینه رقابت به وجود آید و این فعالیت‌ها در انحصار چند آژانس نباشند؛ سایر آژانس‌ها توان رقابت با آژانس‌های قدیمی را ندارند.»
حمایت دولتی در شرایط بحران
اما توان بالقوه گردشگری ورودی موجب می‌شود کارشناسان و فعالان حوزه گردشگری به این باور برسند که می‌توان با برداشتن برخی از چالش‌های موجود، گردشگری ایران را به جایگاهی بالاتر از آنچه در آن قرار دارد رساند؛ چالش‌هایی که برخی معتقدند در کوتاه‌مدت با ارائه بسته‌های حمایتی می‌توان آنها را مرتفع کرد. گواه این ادعا البته تجربه‌ای است که در مواقع بحران در بسیاری از کشورها استفاده شده است. هادی شیرازی، دبیر جامعه تورگردانان ایران نیز با تاکید بر این موضوع، اصلی‌ترین راه برداشته شدن چالش‌های پیش روی گردشگر ورودی و تسهیل صادرات گردشگری را در ارائه بسته حمایتی می‌داند و به «دنیای‌اقتصاد» می‌گوید: «به‌طور معمول در شرایط بحرانی بسته‌های حمایتی می‌توانند صادرات را تسهیل کنند. دولت باید برای تسهیل کار در بازارهای هدف به‌عنوان حامی وارد عمل شود.
اگر در حالت عادی ۵۰ درصد تسهیلات به آژانس‌ها می‌داد الان باید این تسهیلات را به ۹۰ درصد برساند.» به گفته برخی صاحب‌نظران در شرایط اقتصادی و سیاسی کنونی، تورگردان‌ها درآمدهایشان را از دست داده‌اند در مقابل، هزینه‌هایشان افزایش داشته است. در چنین شرایطی دولت می‌تواند با اقداماتی از جمله معافیت‌های مالیاتی، کاهش سهم کارفرما در بخش بیمه، ارائه وام و تسهیلات ارزان قیمت و... تاحدودی از فشارهایی که روی فعالان عرصه تور ورودی است، بکاهد. حالا گردشگری به‌عنوان بخشی از صادرات کشور، می‌تواند در شرایط تحریم تضمین‌کننده گوشه‌ای از رشد اقتصادی کشور باشد. با این همه این بخش از صادرات روز به روز با چالش‌های جدیدی دست و پنجه نرم می‌کند که می‌توان با بسته‌های حمایتی قانونی آنها را مرتفع کرد.
- 10
- 2
